Literatuurgeschiedenis
Nederlands, Samenvatting
Middeleeuwen
Bestuur:
Nadat in de 5e eeuw het West-Romeinse Rijk uit elkaar was gestort werden de Franken steeds
machtiger. Het Frankische Rijk werd onder leiding van Karel de Grote (768-814) bestuurd d.m.v.
het feodale stelsel / leenstelsel. Het Frankische Rijk was dus een verzameling van min of meer
onafhankelijke staatjes.
In de 9e eeuw viel het rijk uiteen in 2 delen.
Het westelijke deel ontwikkelde zich tot de 13 e eeuw tot het centraal geregeerde koninkrijk Frankrijk.
Het oostelijke deel bleef tot eind 19 e eeuw versnipperd in kleine vorstdommen die samen het Duitse
Rijk vormde.
Huidig NL en België bestonden in de Middeleeuwen uit diverse graafschappen en hertogdommen
(vielen onder het Duitse Rijk). Tegen het eind van de Middeleeuwen gingen de staatjes, ‘de
Nederlanden’, steeds meer een eenheid vormen.
Cultuur:
Vroegere Middeleeuwen (500-1000:
Het christendom speelde een belangrijke rol (dankzij de kerk werd veel van de Romeinse cultuur
bewaard). Vanwege de invloed van de kerk wordt de middeleeuwse cultuur ‘theocentrisch’ genoemd
(Grieks ‘theos’ = god).
Eerste stand = geestelijke macht = de priesters
2e stand = wereldlijke macht = adel > 2e hoofdkenmerk van de middeleeuwse beschaving = ridderlijk.
Hoge Middeleeuwen (1000-1300):
De eerste steden ontstonden, die net als de leenmannen een zekere zelfstandigheid kregen.
In de steden kwam een nieuwe stand: de derde stand = de burgerij.
Gotische kathedralen en de eerste universiteiten.
In deze periode begint ook de literatuurgeschiedenis.
Late Middeleeuwen (1300-1500):
Burgerij werd steeds machtiger en cultuur kreeg 3 e hoofdkenmerk: burgerlijke.
De drie standen maakte maar een klein deel uit van de maatschappij, de grote massa waren de
boeren en arbeiders. Zij behoorden tot geen enkele stand en stonden buiten de wereld van kunst,
cultuur en onderwijs.
Literatuur:
Tot eind 11e eeuw schreef men alleen in het Latijn. Daarnaast bestond literatuur in volkstalen die
mondeling werd overgeleverd.
Vanaf eind 11e eeuw begon men ook teksten in volstalen te schrijven, daarom laat men rond 1100 de
literatuurgeschiedenis beginnen.
De literatuur uit 12e en 13e eeuw is ridderlijk en theocentrisch.
Genres: ridderroman en heiligleven. Vanaf eind 13 e eeuw komt er steeds meer didactische literatuur.
(niet alleen gericht op adel maar ook op burgerij.)
, Middeleeuwse literatuur niet om te lezen maar om te luisteren. Schrijvers = troubadours.
Teksten werden overgedragen door jongleurs / minstrelen. Alles rijmend (makkelijker te onthouden).
Voor de boekdrukkunst werden de boeken door kloostermonniken overgeschreven = handschrift.
Dankzij boekdrukkunst kon men de boeken (goedkoop) kopen en lezen > niet meer rijmend.
Boeken gedrukt 1450- 1500 = wiegendrukken / incunabelen.
Oudste gedrukte boek ter wereld = Gutenbergbijbel, 1455.
Schrijvers begonnen ook hun naam te vermelden.
Taal:
Geen eenheidstaal (Algemeen Beschaafd Nederlands). Elke schrijvers schreef in eigen dialect.
In de Middeleeuwen gebruikte men de term Diets (diets = volk), als overkoepelde term voor
verschillende dialecten. Wetenschappelijke naam = Middelnederlands.
Ridderroman:
Ontstond in Noord-Frankrijk, tegen einde van 11 e eeuw.
Verhalen die zich in aderlijke kringen afspeelde.
Frankische romans / Karelromans = ridderromans die zich afspelen in de kringen rond Karel de Grote.
Ridderidealen: kracht, moed. Onderwerpen iets met oorlog en feodale (on)-trouw.
Hoofde romans = ridder is hoffelijk figuur (houdt zich niet alleen met vechten bezig).
Van den vos Reynaerde
Het belangrijks dichtwerkstuk uit de Middelnederlandse literatuurgeschiedenis. Lang dierenverhaal.
Geschreven in 13e eeuw, gebaseerd op Franse verhalen (Le roman de Renart).
Dieren hebben hoofdrol.
Het verhaal is een satire, opgezet als hoofse roman.
Middeleeuwse adel wordt voorgesteld als dierengemeenschap.
Naast satire ook parodie = een tekst waarin een bepaald soort teksten op spottende wijze wordt
nagebootst.
Het lied in de Middeleeuwen
Deze werden na de Middeleeuwen opgeschreven, soms pas in de 19e eeuw.
Genres:
Ballade = danslied, kenmerken: sprongsgewijs, afwisseling met dialogen, veel herhalingen.
Sfeer is ernstig of somber. Onderwerpen van oude sprookjes of ridderverhalen.
Elegie / klaagzang =lyrisch gedicht naar aanleiding van dood van geliefd persoon, gevoelens van
smart en wanhoop.
Het Middeleeuwse toneel
Door kerk verdween de toneeltraditie is de Vroegere Middeleeuwen. In 14 e eeuw ging men weer
stukken schrijven.
Belangrijkste stuk uit Middelnederlandse literatuur werd aan het eind van Middeleeuwen geschreven
(Die waarachtige historie van Mariken van Nieumeghen).
Buitenlandse literatuur
Goed doorlezen!
Nederlands, Samenvatting
Middeleeuwen
Bestuur:
Nadat in de 5e eeuw het West-Romeinse Rijk uit elkaar was gestort werden de Franken steeds
machtiger. Het Frankische Rijk werd onder leiding van Karel de Grote (768-814) bestuurd d.m.v.
het feodale stelsel / leenstelsel. Het Frankische Rijk was dus een verzameling van min of meer
onafhankelijke staatjes.
In de 9e eeuw viel het rijk uiteen in 2 delen.
Het westelijke deel ontwikkelde zich tot de 13 e eeuw tot het centraal geregeerde koninkrijk Frankrijk.
Het oostelijke deel bleef tot eind 19 e eeuw versnipperd in kleine vorstdommen die samen het Duitse
Rijk vormde.
Huidig NL en België bestonden in de Middeleeuwen uit diverse graafschappen en hertogdommen
(vielen onder het Duitse Rijk). Tegen het eind van de Middeleeuwen gingen de staatjes, ‘de
Nederlanden’, steeds meer een eenheid vormen.
Cultuur:
Vroegere Middeleeuwen (500-1000:
Het christendom speelde een belangrijke rol (dankzij de kerk werd veel van de Romeinse cultuur
bewaard). Vanwege de invloed van de kerk wordt de middeleeuwse cultuur ‘theocentrisch’ genoemd
(Grieks ‘theos’ = god).
Eerste stand = geestelijke macht = de priesters
2e stand = wereldlijke macht = adel > 2e hoofdkenmerk van de middeleeuwse beschaving = ridderlijk.
Hoge Middeleeuwen (1000-1300):
De eerste steden ontstonden, die net als de leenmannen een zekere zelfstandigheid kregen.
In de steden kwam een nieuwe stand: de derde stand = de burgerij.
Gotische kathedralen en de eerste universiteiten.
In deze periode begint ook de literatuurgeschiedenis.
Late Middeleeuwen (1300-1500):
Burgerij werd steeds machtiger en cultuur kreeg 3 e hoofdkenmerk: burgerlijke.
De drie standen maakte maar een klein deel uit van de maatschappij, de grote massa waren de
boeren en arbeiders. Zij behoorden tot geen enkele stand en stonden buiten de wereld van kunst,
cultuur en onderwijs.
Literatuur:
Tot eind 11e eeuw schreef men alleen in het Latijn. Daarnaast bestond literatuur in volkstalen die
mondeling werd overgeleverd.
Vanaf eind 11e eeuw begon men ook teksten in volstalen te schrijven, daarom laat men rond 1100 de
literatuurgeschiedenis beginnen.
De literatuur uit 12e en 13e eeuw is ridderlijk en theocentrisch.
Genres: ridderroman en heiligleven. Vanaf eind 13 e eeuw komt er steeds meer didactische literatuur.
(niet alleen gericht op adel maar ook op burgerij.)
, Middeleeuwse literatuur niet om te lezen maar om te luisteren. Schrijvers = troubadours.
Teksten werden overgedragen door jongleurs / minstrelen. Alles rijmend (makkelijker te onthouden).
Voor de boekdrukkunst werden de boeken door kloostermonniken overgeschreven = handschrift.
Dankzij boekdrukkunst kon men de boeken (goedkoop) kopen en lezen > niet meer rijmend.
Boeken gedrukt 1450- 1500 = wiegendrukken / incunabelen.
Oudste gedrukte boek ter wereld = Gutenbergbijbel, 1455.
Schrijvers begonnen ook hun naam te vermelden.
Taal:
Geen eenheidstaal (Algemeen Beschaafd Nederlands). Elke schrijvers schreef in eigen dialect.
In de Middeleeuwen gebruikte men de term Diets (diets = volk), als overkoepelde term voor
verschillende dialecten. Wetenschappelijke naam = Middelnederlands.
Ridderroman:
Ontstond in Noord-Frankrijk, tegen einde van 11 e eeuw.
Verhalen die zich in aderlijke kringen afspeelde.
Frankische romans / Karelromans = ridderromans die zich afspelen in de kringen rond Karel de Grote.
Ridderidealen: kracht, moed. Onderwerpen iets met oorlog en feodale (on)-trouw.
Hoofde romans = ridder is hoffelijk figuur (houdt zich niet alleen met vechten bezig).
Van den vos Reynaerde
Het belangrijks dichtwerkstuk uit de Middelnederlandse literatuurgeschiedenis. Lang dierenverhaal.
Geschreven in 13e eeuw, gebaseerd op Franse verhalen (Le roman de Renart).
Dieren hebben hoofdrol.
Het verhaal is een satire, opgezet als hoofse roman.
Middeleeuwse adel wordt voorgesteld als dierengemeenschap.
Naast satire ook parodie = een tekst waarin een bepaald soort teksten op spottende wijze wordt
nagebootst.
Het lied in de Middeleeuwen
Deze werden na de Middeleeuwen opgeschreven, soms pas in de 19e eeuw.
Genres:
Ballade = danslied, kenmerken: sprongsgewijs, afwisseling met dialogen, veel herhalingen.
Sfeer is ernstig of somber. Onderwerpen van oude sprookjes of ridderverhalen.
Elegie / klaagzang =lyrisch gedicht naar aanleiding van dood van geliefd persoon, gevoelens van
smart en wanhoop.
Het Middeleeuwse toneel
Door kerk verdween de toneeltraditie is de Vroegere Middeleeuwen. In 14 e eeuw ging men weer
stukken schrijven.
Belangrijkste stuk uit Middelnederlandse literatuur werd aan het eind van Middeleeuwen geschreven
(Die waarachtige historie van Mariken van Nieumeghen).
Buitenlandse literatuur
Goed doorlezen!
