GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDING
HOOFDSTUK 1: EEN EERSTE SITUERING
HET GEZIN (EEN POGING TOT DEFINITIE)
Gezin is de term voor alle samenwerkingsvormen die een herkenbare sociale eenheid
op microniveau vormen, met al dan niet verwante1 personen die duurzame2 en
affectieve3 banden hebben en elkaar onderling steun en verzorging verlenen.
In het Engels: “Family” = familie, gezin. Onderscheidt → immediate family = gezin
DE GESCHIEDENIS VAN HET GEZIN
• Het gezin is de hoeksteen van de samenleving
• Gezinnen zijn het fundament van de samenleving
• Het gezin is traditioneel: Papa werken, mama thuis
1875-1945
• Christelijke geloof bepaalt sterk het dagelijk leven van de gezinnen: de enige plek voor
seksualiteit, voorplanting, opvoeding en geloofsoverdracht
• Het gezin in wederopbouw
• Door oorlogen en economische crisis is er wederopbouw nodig --> eerste gezinsbeleid met
aandacht voor goede huisvesting en een toereikend gezinsinkomen
1945 - 1960 • Gezinsgericht werken in de hulpverlening komt stilaan op gang
• Eerste gezinnen met immigratieachtergrond
• Het gezin onder druk
• Gezinstheoriëen in volle ontwikkeling (systeemtheorie, later: contextuele theorie)
• Hulpverlening wordt verder uitgebouwd
1960 - 1980 • Bestaande rollenpatronen in gezinnen worden in vraag gesteld --> De vrouwen gaan ook
werken: emancipatie van de vrouw. Seksuele revolutie: kinderen
• Naast het traditionele gezin ook allerlei andere leefvormen
• Het gezin terug een hoeksteen?
Vanaf 1990 - • Alternatieve gezinsvormen nemen toe
nu
• Er is een terugkeer naar een 'veilige haven/veilig gezin' van vroeger, er is hier meer nadruk
voor --> Wat als het kind dit niet vindt? Gezinsvervangde hulpvormen
1
Men hoeft geen bloedverwantschap te hebben
2
Lang meegaand, ze kunnen tegen een stootje
3
Niet enkel zakelijk verbonden maar ook emotioneel <> gevoelsband
1
,GEZINSKENMERKEN
= ‘paraplubegrip’ omdat niet altijd even duidelijk is wat men juist zal bevragen (welke
kenmerken)
➢ Socio-demografische kenmerken: de feiten, technische kenmerken
o Leeftijd ouders
o Samenstelling; hoeveel kinderen
o Financiële; sociale klasse
➢ Cultuurpedagogische kenmerken:
o Welke cultuur wordt er meegegeven aan de kinderen?
o De moedertaal?
o Hoe gaan de ouders om met schermtijd?
o Geloof
o Literatuur; bv. wekelijks naar de bib gaan
➢ Affectieve kenmerken: communicatie en interactie
o Knuffelen
o Opvoedingsstijl
o Veel emotionele steun
GEZINSVORMEN
Kerngezin het traditioneel gezin: twee ouders die samenleven
met eventuele nakomelingen
Uitgebreid gezin het kerngezin aangevuld met minstens één verwant
één-ouder gezin Wanneer man/vrouw sterft, gezin verlaat, kan
vrij/gedwongen zijn
alleenwonenden een eenpersoonsgezin alleenwonend
ongehuwd twee mensen zonder huwelijkscontract die samen
samenwonenden wonen
living apart together (LAT) getrouwd/relatie maar niet samen wonen
living together apart (LTA) samenwonen maar apart; scheiden als partner,
samenwonen als ouder
nieuw samengesteld gezin samenwonen met niet-biologische ouders, hertrouwen,
weduwe(naar)
co-ouderschap twee ouders die voor een kind zorgen, samenwonend
of niet. (ene week, andere niet)
holebi-homo ouderschap samenwonen (holebi-gezin)
mikado-gezin twee ouders wonen samen (nieuw samengesteld
gezin) die zelf bv. zelf nog een kind maken
2
,GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDER
Gezinsbegeleider Ouders als primaire invalshoek, gezin als geheel
Een gezin met agressieproblemen. Moeilijk om aan te pakken met
financiële problemen → OCMW budgetbeheer, deelname kampen…
➢ Permanente vraagverheldering en zorgafstemming
➢ Modelling
Contextbegeleider Focust op het kind/de jongere en zijn context
(huiswerkbegeleiding, broer-zus relatie ondersteunen door
spelletjes te spelen)
➢ Praktische en pedagogisch advies & begeleiding
Contextversterkend werken = zoeken naar en aansluiten op krachten binnen de context
Voorbeeld: Huiswerkbegeleiding
▪ Puur huiswerk = contextbegeleider
▪ De ouders vragen meer dan huiswerk = gezinsbegeleider
In de praktijk ≠ altijd even duidelijk
FAMILY CENTERED MODEL (EXAMEN: PMC VERGELIJKEN MET FMC)
De hulpverlening houdt rekening met de wensen van de familie rondom het kind. Ze
werken samen met de ouders en andere familieleden en ondersteunen families in het
zelfstandig nemen van beslissingen. Je staat niet boven het gezin maar ‘naast’ elkaar.
➔ M.a.w. de professionele zorg en begeleiding voor het kind en zijn/haar familie door
middel van betrokkenheid, participatie en samenwerking, ondersteund door
empowerment en onderhandeling'
OUDERS EN DESKUNDIGEN AAN 1 TAFEL
➔ 2 partijen kijken op een andere manier en dat kan botsen
➔ Volgens FCM: beide partijen hebben elk een deskundigheid: ouders kennen het kind
best <> hulpverlener: theoretische kaders + ervaring met gezinnen
➔ De 2 expertises moeten we gebruiken <> Gevaar = voorbij een expertise gaan (dat
van de ouders) bv. we gaan een schema maken en dat opvolgen. = professionally
centered model (PMC):
- HV staat centraal
- Afhaken Vaak in een medische context <>
- Frustraties niet gezinsbegeleiding
Groot gevaar bij dit model → Ja-knikkers
3
, ENKELE BEGRIPPEN
Circulaire Er is niet één bepaalde oorzaak. Als we A hebben, hebben we ook B, B
causaliteit heeft invloed op A en omgekeerd.
Bv. Ouders hebben niet enkel werking op het kind, het kind heeft ook
werking op de ouders of man zwijgt dr vrouw – vrouw praat meer
door man
Equifinaliteit één oorzaak heeft meerdere gevolgen maar ook één gevolg kan
meerdere oorzaken hebben; bepaald gedrag = gevolg van
verschillende begintoestanden
Bv. een depressie kan ontstaan onder invloed van allerlei
verschillende risicofactoren of opstandig kind door laissez-faire
opvoeding
Informatie Voortdurende stroom van (non-)verbale, onbewust en onbedoelde
signalen die mensen voortdurend uitzenden
• Systeem functioneert doordat er voortdurend info uitgewisseld
wordt tussen delen ervan
• Permanente circulatie
• Van buitenaf (omgeving) / van binnenuit
• Informatie verwerken = feedbackmechanismen
Betekenis Probleemgedrag verwijst vaak naar het feit dat er in het systeem
van andere problemen zijn, die zelfs buiten de symptoomdragen liggen
symptoom
➔ beschermende functie: voortbestaan symptoom wordt verzekerd
omdat echte problemen door drager gemaskeerd worden
PARALLELPROCE S IN DE BEGELEIDING (D. BAERT)
Als HP hebben we twee gezichten en kijken we vanuit die gezichten:
1. Vanuit het gezin (Wat is hun visie? Hoe staat het gezin hier?)
2. Vanuit deskundigheid
We zetten eerst in om te werken aan de relatie met het gezin. Later: deskundigheid →
hulpverlenersrelatie uitbouwen.
Twee soorten reacties bij het inzetten van deskundigheid:
1. Appreciatie, er is vertrouwen
2. Er is schaamte, ontkenning, geen appreciatie (opnieuw het eerste gezicht
toepassen en de deskundigheid nalaten)
Hulpverlening gaat in tegen de macht van homeostase = evenwicht; als HP willen we
verandering dus zullen we het evenwicht van het gezin aanpakken <> het gezin moet
het evenwicht loslaten, dan pas staat men open voor hulpverlening.
HULPVERLENINGSPRINCIPES FMC (EXAMEN: PRINCIPES ZIEN IN CASUS)
1. De hulp richt zich op de behoeften en vragen van het hele gezin
‘Leg mij eens uit wat jij wil, waar jij graag mee aan de slag zou gaan?’
4
HOOFDSTUK 1: EEN EERSTE SITUERING
HET GEZIN (EEN POGING TOT DEFINITIE)
Gezin is de term voor alle samenwerkingsvormen die een herkenbare sociale eenheid
op microniveau vormen, met al dan niet verwante1 personen die duurzame2 en
affectieve3 banden hebben en elkaar onderling steun en verzorging verlenen.
In het Engels: “Family” = familie, gezin. Onderscheidt → immediate family = gezin
DE GESCHIEDENIS VAN HET GEZIN
• Het gezin is de hoeksteen van de samenleving
• Gezinnen zijn het fundament van de samenleving
• Het gezin is traditioneel: Papa werken, mama thuis
1875-1945
• Christelijke geloof bepaalt sterk het dagelijk leven van de gezinnen: de enige plek voor
seksualiteit, voorplanting, opvoeding en geloofsoverdracht
• Het gezin in wederopbouw
• Door oorlogen en economische crisis is er wederopbouw nodig --> eerste gezinsbeleid met
aandacht voor goede huisvesting en een toereikend gezinsinkomen
1945 - 1960 • Gezinsgericht werken in de hulpverlening komt stilaan op gang
• Eerste gezinnen met immigratieachtergrond
• Het gezin onder druk
• Gezinstheoriëen in volle ontwikkeling (systeemtheorie, later: contextuele theorie)
• Hulpverlening wordt verder uitgebouwd
1960 - 1980 • Bestaande rollenpatronen in gezinnen worden in vraag gesteld --> De vrouwen gaan ook
werken: emancipatie van de vrouw. Seksuele revolutie: kinderen
• Naast het traditionele gezin ook allerlei andere leefvormen
• Het gezin terug een hoeksteen?
Vanaf 1990 - • Alternatieve gezinsvormen nemen toe
nu
• Er is een terugkeer naar een 'veilige haven/veilig gezin' van vroeger, er is hier meer nadruk
voor --> Wat als het kind dit niet vindt? Gezinsvervangde hulpvormen
1
Men hoeft geen bloedverwantschap te hebben
2
Lang meegaand, ze kunnen tegen een stootje
3
Niet enkel zakelijk verbonden maar ook emotioneel <> gevoelsband
1
,GEZINSKENMERKEN
= ‘paraplubegrip’ omdat niet altijd even duidelijk is wat men juist zal bevragen (welke
kenmerken)
➢ Socio-demografische kenmerken: de feiten, technische kenmerken
o Leeftijd ouders
o Samenstelling; hoeveel kinderen
o Financiële; sociale klasse
➢ Cultuurpedagogische kenmerken:
o Welke cultuur wordt er meegegeven aan de kinderen?
o De moedertaal?
o Hoe gaan de ouders om met schermtijd?
o Geloof
o Literatuur; bv. wekelijks naar de bib gaan
➢ Affectieve kenmerken: communicatie en interactie
o Knuffelen
o Opvoedingsstijl
o Veel emotionele steun
GEZINSVORMEN
Kerngezin het traditioneel gezin: twee ouders die samenleven
met eventuele nakomelingen
Uitgebreid gezin het kerngezin aangevuld met minstens één verwant
één-ouder gezin Wanneer man/vrouw sterft, gezin verlaat, kan
vrij/gedwongen zijn
alleenwonenden een eenpersoonsgezin alleenwonend
ongehuwd twee mensen zonder huwelijkscontract die samen
samenwonenden wonen
living apart together (LAT) getrouwd/relatie maar niet samen wonen
living together apart (LTA) samenwonen maar apart; scheiden als partner,
samenwonen als ouder
nieuw samengesteld gezin samenwonen met niet-biologische ouders, hertrouwen,
weduwe(naar)
co-ouderschap twee ouders die voor een kind zorgen, samenwonend
of niet. (ene week, andere niet)
holebi-homo ouderschap samenwonen (holebi-gezin)
mikado-gezin twee ouders wonen samen (nieuw samengesteld
gezin) die zelf bv. zelf nog een kind maken
2
,GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDER
Gezinsbegeleider Ouders als primaire invalshoek, gezin als geheel
Een gezin met agressieproblemen. Moeilijk om aan te pakken met
financiële problemen → OCMW budgetbeheer, deelname kampen…
➢ Permanente vraagverheldering en zorgafstemming
➢ Modelling
Contextbegeleider Focust op het kind/de jongere en zijn context
(huiswerkbegeleiding, broer-zus relatie ondersteunen door
spelletjes te spelen)
➢ Praktische en pedagogisch advies & begeleiding
Contextversterkend werken = zoeken naar en aansluiten op krachten binnen de context
Voorbeeld: Huiswerkbegeleiding
▪ Puur huiswerk = contextbegeleider
▪ De ouders vragen meer dan huiswerk = gezinsbegeleider
In de praktijk ≠ altijd even duidelijk
FAMILY CENTERED MODEL (EXAMEN: PMC VERGELIJKEN MET FMC)
De hulpverlening houdt rekening met de wensen van de familie rondom het kind. Ze
werken samen met de ouders en andere familieleden en ondersteunen families in het
zelfstandig nemen van beslissingen. Je staat niet boven het gezin maar ‘naast’ elkaar.
➔ M.a.w. de professionele zorg en begeleiding voor het kind en zijn/haar familie door
middel van betrokkenheid, participatie en samenwerking, ondersteund door
empowerment en onderhandeling'
OUDERS EN DESKUNDIGEN AAN 1 TAFEL
➔ 2 partijen kijken op een andere manier en dat kan botsen
➔ Volgens FCM: beide partijen hebben elk een deskundigheid: ouders kennen het kind
best <> hulpverlener: theoretische kaders + ervaring met gezinnen
➔ De 2 expertises moeten we gebruiken <> Gevaar = voorbij een expertise gaan (dat
van de ouders) bv. we gaan een schema maken en dat opvolgen. = professionally
centered model (PMC):
- HV staat centraal
- Afhaken Vaak in een medische context <>
- Frustraties niet gezinsbegeleiding
Groot gevaar bij dit model → Ja-knikkers
3
, ENKELE BEGRIPPEN
Circulaire Er is niet één bepaalde oorzaak. Als we A hebben, hebben we ook B, B
causaliteit heeft invloed op A en omgekeerd.
Bv. Ouders hebben niet enkel werking op het kind, het kind heeft ook
werking op de ouders of man zwijgt dr vrouw – vrouw praat meer
door man
Equifinaliteit één oorzaak heeft meerdere gevolgen maar ook één gevolg kan
meerdere oorzaken hebben; bepaald gedrag = gevolg van
verschillende begintoestanden
Bv. een depressie kan ontstaan onder invloed van allerlei
verschillende risicofactoren of opstandig kind door laissez-faire
opvoeding
Informatie Voortdurende stroom van (non-)verbale, onbewust en onbedoelde
signalen die mensen voortdurend uitzenden
• Systeem functioneert doordat er voortdurend info uitgewisseld
wordt tussen delen ervan
• Permanente circulatie
• Van buitenaf (omgeving) / van binnenuit
• Informatie verwerken = feedbackmechanismen
Betekenis Probleemgedrag verwijst vaak naar het feit dat er in het systeem
van andere problemen zijn, die zelfs buiten de symptoomdragen liggen
symptoom
➔ beschermende functie: voortbestaan symptoom wordt verzekerd
omdat echte problemen door drager gemaskeerd worden
PARALLELPROCE S IN DE BEGELEIDING (D. BAERT)
Als HP hebben we twee gezichten en kijken we vanuit die gezichten:
1. Vanuit het gezin (Wat is hun visie? Hoe staat het gezin hier?)
2. Vanuit deskundigheid
We zetten eerst in om te werken aan de relatie met het gezin. Later: deskundigheid →
hulpverlenersrelatie uitbouwen.
Twee soorten reacties bij het inzetten van deskundigheid:
1. Appreciatie, er is vertrouwen
2. Er is schaamte, ontkenning, geen appreciatie (opnieuw het eerste gezicht
toepassen en de deskundigheid nalaten)
Hulpverlening gaat in tegen de macht van homeostase = evenwicht; als HP willen we
verandering dus zullen we het evenwicht van het gezin aanpakken <> het gezin moet
het evenwicht loslaten, dan pas staat men open voor hulpverlening.
HULPVERLENINGSPRINCIPES FMC (EXAMEN: PRINCIPES ZIEN IN CASUS)
1. De hulp richt zich op de behoeften en vragen van het hele gezin
‘Leg mij eens uit wat jij wil, waar jij graag mee aan de slag zou gaan?’
4
