Cultuurwetenschappen
H3 Media: van vrijheid tot censuur
3.1 Media in een democratische samenleving
Vrije meningsuiting = principe waarbij burgers mogen denken, schrijven en zeggen wat ze willen; een voorwaarde
voor een democratische samenleving.
Vrije meningsuiting is…
- Een voorwaarde voor een democratische samenleving.
- Zeggen en schrijven wat je wil.
- Demonstreren en anderen van je mening overtuigen.
- Onrecht aan het licht brengen en kritisch mengen in politieke discussies
- Vastgelegd in grondwetten en UVRM (= Universele Verklaring van de Rechten van de Mens).
Belangrijke elementen om vrije meningsuiting te garanderen:
- persvrijheid (= recht op de vrije verspreiding van een mening door journalisten en uitgevers)
- journalistieke deontologie (= plichtenleer voor journalisten Code v/d Raad voor de Journalistiek)
- recht van het antwoord
Verschil persvrijheid en vrijemeningsuiting:
- Vrije meningsuiting = individueel mensenrecht
- Persvrijheid = recht op de vrije verspreiding van de mening door journalisten en uitgevers.
Gelijkenis: bij wet vastgelegd (nationaal + internationaal)
- In België sinds halfweg 19e eeuw: ‘De drukpers is vrij en censuur kan nooit worden ingevoerd.’
Deontologie
- = de plichtenleer voor een bepaald beroep (zelfregulering)
- Gedragsvoorschriften voor dokters, rechters, psychologen,… en journalisten!
- André Fontaine (1921-2013), hoofdredacteur ‘Le Monde’, omschreef de eerste beginselen: ‘Eerbied voor de
waarheid, eerbied voor diegene voor wie men schrijft, moed en de geesteskracht om eigen vooroordelen steeds in
vraag te stellen.’
- Verschillende teksten
- Meest recent: de Code van de Raad voor de Journalistiek (2010)
De Code van de Raad voor de Journalistiek (2010)
1. Waarheidsgetrouw berichten.
Oorsprong van elke bron kennen, fouten rechtzetten, onderscheid mening-feit
2. Onafhankelijke informatie garen en verstrekken.
Druk weren, geen reclame/propaganda, eigen mening binnen columns,…
3. Fair op treden.
Geen plagiaat, identiteit van bronnen beschermen,…
4. Respect betonen voor het privéleven en de menselijke waardigheid.
Enkel het noodzakelijke tonen (geen details), geen ongegronde verdachtmaking, …
Recht van antwoord/rectificatie
= Iedereen die genoemd wordt in de media kan een kosteloos antwoord eisen.
Doel: eventueel misbruik van media vermijden.
, 3.2 Grenzen aan de vrijheid
Vrije meningsuiting en persvrijheid ≠ onbeperkte vrijheid
Zelfregulering door overheid (om burgers en gemeenschap te beschermen)
Regulering vanuit EVRM (1950)
- Eer en goede naam
- Nationale veiligheid en openbare orde
- Goede Zeden
Eer en goede naam
- Laster (= er is geen bewijs van de kwaadwillige beschuldiging)
bv. Iemand beschuldigen van pedofilie, zonder hiervan bewijs te hebben.
- Eerroof (= er kan/mag geen bewijs geleverd worden)
bv. Iemand beschuldigen van diefstal, terwijl deze zaak verjaard is.
- Belediging (= vage informatie en niet-precieze feiten worden verspreid en tasten iemands eer aan)
bv. Persoon X is een ‘vrouwenzot’.
- Kwaadwillige ruchtbaarmaking (= publiekelijk verspreiden van een feit om een ander te schaden)
bv. oud strafblad bovenhalen.
Nationale veiligheid en openbare orde
Er mag geen info verspreid worden die de staatsveiligheid kan ondermijnen.
Geert Wilders en zijn kritiek op de Islam
Goede Zeden
- ‘Wat acceptabel is in de samenleving’ op vlak van seksualiteitsbeleving (≠ extreem geweld zonder seks)
- = vaag begrip (voor interpretatie vatbaar)
- Enkele voorbeelden: Hugo Claus (1967) en Louis Paul Boon (2008)
- Nu vooral van toepassing op medium televisie
Door ruim publiek (ook kinderen)
Door onvrijwillig en ongecontroleerd kijkgedrag
Tegenover de vrijheid van meningsuiting staan ook andere grondrechten!
- Geen rangorde tussen deze rechten, gevolg: botsing!
Oplossing: rechter moet oordelen
- Enkele voorbeelden
Privacy (rechter moet afwegen of het van maatschappelijk belang is, ‘publiek figuur’)
Discriminatieverbod (antidiscriminatiewet)
3.3 De evoluerende samenleving
Deelname aan de democratie:
- traditionele opiniemakers blanke, hoogopgeleide mannen
dankzij nieuwe technologieën ook niet-traditionele meningen
Michaël Opgenhaffen: illusie dat onconventionele meningen zouden bijdragen tot meer democratie
veel onzin op sociale media, dus mensen kiezen toch voor traditionele media
Technologische snufjes:
Mogelijkheden drones:
- Informatie verzamelen
- Militaire doeleinden Gewapende drones vb. Oekraïne
- Oorlogsverslaggeving
- Media vb. Sportverslaggeving
- Dronejournalistiek
H3 Media: van vrijheid tot censuur
3.1 Media in een democratische samenleving
Vrije meningsuiting = principe waarbij burgers mogen denken, schrijven en zeggen wat ze willen; een voorwaarde
voor een democratische samenleving.
Vrije meningsuiting is…
- Een voorwaarde voor een democratische samenleving.
- Zeggen en schrijven wat je wil.
- Demonstreren en anderen van je mening overtuigen.
- Onrecht aan het licht brengen en kritisch mengen in politieke discussies
- Vastgelegd in grondwetten en UVRM (= Universele Verklaring van de Rechten van de Mens).
Belangrijke elementen om vrije meningsuiting te garanderen:
- persvrijheid (= recht op de vrije verspreiding van een mening door journalisten en uitgevers)
- journalistieke deontologie (= plichtenleer voor journalisten Code v/d Raad voor de Journalistiek)
- recht van het antwoord
Verschil persvrijheid en vrijemeningsuiting:
- Vrije meningsuiting = individueel mensenrecht
- Persvrijheid = recht op de vrije verspreiding van de mening door journalisten en uitgevers.
Gelijkenis: bij wet vastgelegd (nationaal + internationaal)
- In België sinds halfweg 19e eeuw: ‘De drukpers is vrij en censuur kan nooit worden ingevoerd.’
Deontologie
- = de plichtenleer voor een bepaald beroep (zelfregulering)
- Gedragsvoorschriften voor dokters, rechters, psychologen,… en journalisten!
- André Fontaine (1921-2013), hoofdredacteur ‘Le Monde’, omschreef de eerste beginselen: ‘Eerbied voor de
waarheid, eerbied voor diegene voor wie men schrijft, moed en de geesteskracht om eigen vooroordelen steeds in
vraag te stellen.’
- Verschillende teksten
- Meest recent: de Code van de Raad voor de Journalistiek (2010)
De Code van de Raad voor de Journalistiek (2010)
1. Waarheidsgetrouw berichten.
Oorsprong van elke bron kennen, fouten rechtzetten, onderscheid mening-feit
2. Onafhankelijke informatie garen en verstrekken.
Druk weren, geen reclame/propaganda, eigen mening binnen columns,…
3. Fair op treden.
Geen plagiaat, identiteit van bronnen beschermen,…
4. Respect betonen voor het privéleven en de menselijke waardigheid.
Enkel het noodzakelijke tonen (geen details), geen ongegronde verdachtmaking, …
Recht van antwoord/rectificatie
= Iedereen die genoemd wordt in de media kan een kosteloos antwoord eisen.
Doel: eventueel misbruik van media vermijden.
, 3.2 Grenzen aan de vrijheid
Vrije meningsuiting en persvrijheid ≠ onbeperkte vrijheid
Zelfregulering door overheid (om burgers en gemeenschap te beschermen)
Regulering vanuit EVRM (1950)
- Eer en goede naam
- Nationale veiligheid en openbare orde
- Goede Zeden
Eer en goede naam
- Laster (= er is geen bewijs van de kwaadwillige beschuldiging)
bv. Iemand beschuldigen van pedofilie, zonder hiervan bewijs te hebben.
- Eerroof (= er kan/mag geen bewijs geleverd worden)
bv. Iemand beschuldigen van diefstal, terwijl deze zaak verjaard is.
- Belediging (= vage informatie en niet-precieze feiten worden verspreid en tasten iemands eer aan)
bv. Persoon X is een ‘vrouwenzot’.
- Kwaadwillige ruchtbaarmaking (= publiekelijk verspreiden van een feit om een ander te schaden)
bv. oud strafblad bovenhalen.
Nationale veiligheid en openbare orde
Er mag geen info verspreid worden die de staatsveiligheid kan ondermijnen.
Geert Wilders en zijn kritiek op de Islam
Goede Zeden
- ‘Wat acceptabel is in de samenleving’ op vlak van seksualiteitsbeleving (≠ extreem geweld zonder seks)
- = vaag begrip (voor interpretatie vatbaar)
- Enkele voorbeelden: Hugo Claus (1967) en Louis Paul Boon (2008)
- Nu vooral van toepassing op medium televisie
Door ruim publiek (ook kinderen)
Door onvrijwillig en ongecontroleerd kijkgedrag
Tegenover de vrijheid van meningsuiting staan ook andere grondrechten!
- Geen rangorde tussen deze rechten, gevolg: botsing!
Oplossing: rechter moet oordelen
- Enkele voorbeelden
Privacy (rechter moet afwegen of het van maatschappelijk belang is, ‘publiek figuur’)
Discriminatieverbod (antidiscriminatiewet)
3.3 De evoluerende samenleving
Deelname aan de democratie:
- traditionele opiniemakers blanke, hoogopgeleide mannen
dankzij nieuwe technologieën ook niet-traditionele meningen
Michaël Opgenhaffen: illusie dat onconventionele meningen zouden bijdragen tot meer democratie
veel onzin op sociale media, dus mensen kiezen toch voor traditionele media
Technologische snufjes:
Mogelijkheden drones:
- Informatie verzamelen
- Militaire doeleinden Gewapende drones vb. Oekraïne
- Oorlogsverslaggeving
- Media vb. Sportverslaggeving
- Dronejournalistiek
