Toezicht, resultaat en verantwoording
Dit moet je kennen.
1. Compound republic
Er is sprake van machtsdeling en machtenscheiding. De staatsmacht is verdeeld over het federale en
het lokale deel. Daarnaast zijn de staatsmachten binnen die bestuurslagen gescheiden.
In the compound republic of America, the power surrendered by the people is first divided between
two distinct governments [NK: federale overheid en staten] [machtsdeling], and then the portion
allotted to each subdivided among distinct and separate departments [NK: that is, governor,
legislator, cabinet, state court, etc.] [machtenscheiding].
Onderscheid met checks (controles): Machtenscheiding en machtsdeling hebben allebei betrekking
op de staatsmachten. Controles op de macht komen daarentegen van buiten de staat en controleren
die staatsmacht. Het gaat dus om andere typen machten.
2. Accountability (Mulgan)
Is de mogelijkheid aanwezig om iemand ter verantwoording te roepen? Kan het?
“The concept of accountability implies potentiality (accountability), the possibility of being called and
held to account. Someone can therefore be accountable without actually being called to account.”
Verantwoording is: het actief afleggen van rekenschap
▪ Accountability = toestand
▪ Verantwoording = proces
Iemand is altijd aanspreekbaar (answerable), soms accountable, soms verantwoordelijk, soms
aansprakelijk.
3. Preemptive self-criticism
Kritisch zijn op het eigen handelen vooraf, omdat je weet dat je mogelijk achteraf verantwoording
moet afleggen (het liefst aan een unknown audience). Het is preventieve zelfcontrole.
De unknown audience houdt in dat de actor voordat hij verantwoording aflegt zijn forum niet kent.
Belangrijk aspect daarin is dat hij niet weet wat de normen van het forum zijn. Zo gaat hij meerdere
relevante perspectieven tegen elkaar afwegen en zich niet richten op de normen die het forum stelt.
4. Predecisional accountability
Er is sprake van predecisional accountability als het vooraf bekend is dat men achteraf
verantwoordelijk gehouden kan worden.
Predecisional accountability houdt in dat een actor voordat hij een beslissing neemt weet dat hij
latere eventueel (!) ter verantwoording kan (!) worden geroepen en dus accountable is. Dat werkt
beter, omdat hij dat bij het nemen van beslissingen dan via preemptive selfcriticism zijn beslissingen
beter zal afwegen.
Let wel: de actor legt dus géén verantwoording af voordat hij een beslissing neemt. Dat kan niet en is
de instinker (zie sheets). Verantwoording is altijd achteraf. Zie Mulgan. Ook wordt de actor niet
noodzakelijk ter verantwoording geroepen: accountability implies potentiality.
, 5. Defensive bolstering
Achteraf het eigen handelen goed praten (rechtvaardigen) als vorm van verantwoording afleggen.
6. 6 voorwaarden voor effectieve verantwoording
1. Is het forum aanwezig? Kijkt het daadwerkelijk mee?
2. Identificeert het forum de actor met de handeling? Parafraserend: ‘Krijgt de actor wel de
schuld’?
3. Heeft het forum wel de intentie om een oordeel uit te spreken, en eventueel te
sanctioneren?
4. Ziet de actor het forum wel als deskundig?
5. Vinden de actor de vraag naar verantwoording zinvol/legitiem of niet?
6. Waarin is het forum geïnteresseerd (uitkomst of proces)?
7. Chain of accountability
Zie figuur verderop. Men is verantwoording schuldig aan degene waarvan hij zijn taken gedelegeerd
heeft gekregen. Het ambtelijk apparaat legt verantwoording af aan de executieve, die is
verantwoording schuldig aan de volksvertegenwoordigers die op hun beurt verantwoording schuldig
is aan de burgers/de kiezers.
8. Agency drift
Hier is sprake van wanneer de agent zijn eigen belangen nastreeft in plaats van haar gemandateerde
taak netjes ten uitvoer brengt. Hierbij kan bijvoorbeeld informatie achter gehouden worden
waardoor er informatieassymetrie kan ontstaan. Het forum/de principaal kan hierdoor haar
controlerende taak minder goed uitvoeren waardoor de agent zijn gang kan gaan. (onderdeel van de
principaal-agent theorie) de actor wijkt af van zijn eigenlijke kerntaak en handelt niet meer in het
belang van de principaal, maar in eigenbelang.
9. Forum drift
Wanneer het forum sterk afwijkt van zijn controlerende taak. Er is daardoor geen sprake van
effectieve verantwoording. Het forum geeft maar beperkt invulling aan zijn verantwoordelijkheid om
toezicht te houden op de agent. Niet alle fora vinden het belangrijk om de actor ter verantwoording
te roepen – saliency. Redenen hiervoor zijn bijvoorbeeld dat er kosten verbonden zijn aan het ter
verantwoording roepen of dat het forum zijn verwachtingen kan bijstellen/veranderen. Het forum
maakt een politiek-strategische afweging.
10. Informatieparadox
Er is sprake van informatieassymetrie in de principaal-agent relatie. Hierbij is de principaal
afhankelijk van de informatie die de agent verstrekt aan de principaal. Wanneer de agent hier zelf
belangen bij heeft, kan de agent dus de informatie die hij verstrekt kleuren of achterhouden omdat
de principaal immers afhankelijk is van de informatievoorziening via de agent zelf.
De paradox is hier, dat de RvT zijn oordeel moet baseren op de informatie die hij krijgt aangeleverd
door degene op wie hij toezicht houdt, d.w.z. de bestuurder. De paradox is dat de bestuurder zich
dus laat beoordelen door een ‘onafhankelijke’ partij, die sterk van hem afhankelijk is.
11. Informatieassymetrie
Dit moet je kennen.
1. Compound republic
Er is sprake van machtsdeling en machtenscheiding. De staatsmacht is verdeeld over het federale en
het lokale deel. Daarnaast zijn de staatsmachten binnen die bestuurslagen gescheiden.
In the compound republic of America, the power surrendered by the people is first divided between
two distinct governments [NK: federale overheid en staten] [machtsdeling], and then the portion
allotted to each subdivided among distinct and separate departments [NK: that is, governor,
legislator, cabinet, state court, etc.] [machtenscheiding].
Onderscheid met checks (controles): Machtenscheiding en machtsdeling hebben allebei betrekking
op de staatsmachten. Controles op de macht komen daarentegen van buiten de staat en controleren
die staatsmacht. Het gaat dus om andere typen machten.
2. Accountability (Mulgan)
Is de mogelijkheid aanwezig om iemand ter verantwoording te roepen? Kan het?
“The concept of accountability implies potentiality (accountability), the possibility of being called and
held to account. Someone can therefore be accountable without actually being called to account.”
Verantwoording is: het actief afleggen van rekenschap
▪ Accountability = toestand
▪ Verantwoording = proces
Iemand is altijd aanspreekbaar (answerable), soms accountable, soms verantwoordelijk, soms
aansprakelijk.
3. Preemptive self-criticism
Kritisch zijn op het eigen handelen vooraf, omdat je weet dat je mogelijk achteraf verantwoording
moet afleggen (het liefst aan een unknown audience). Het is preventieve zelfcontrole.
De unknown audience houdt in dat de actor voordat hij verantwoording aflegt zijn forum niet kent.
Belangrijk aspect daarin is dat hij niet weet wat de normen van het forum zijn. Zo gaat hij meerdere
relevante perspectieven tegen elkaar afwegen en zich niet richten op de normen die het forum stelt.
4. Predecisional accountability
Er is sprake van predecisional accountability als het vooraf bekend is dat men achteraf
verantwoordelijk gehouden kan worden.
Predecisional accountability houdt in dat een actor voordat hij een beslissing neemt weet dat hij
latere eventueel (!) ter verantwoording kan (!) worden geroepen en dus accountable is. Dat werkt
beter, omdat hij dat bij het nemen van beslissingen dan via preemptive selfcriticism zijn beslissingen
beter zal afwegen.
Let wel: de actor legt dus géén verantwoording af voordat hij een beslissing neemt. Dat kan niet en is
de instinker (zie sheets). Verantwoording is altijd achteraf. Zie Mulgan. Ook wordt de actor niet
noodzakelijk ter verantwoording geroepen: accountability implies potentiality.
, 5. Defensive bolstering
Achteraf het eigen handelen goed praten (rechtvaardigen) als vorm van verantwoording afleggen.
6. 6 voorwaarden voor effectieve verantwoording
1. Is het forum aanwezig? Kijkt het daadwerkelijk mee?
2. Identificeert het forum de actor met de handeling? Parafraserend: ‘Krijgt de actor wel de
schuld’?
3. Heeft het forum wel de intentie om een oordeel uit te spreken, en eventueel te
sanctioneren?
4. Ziet de actor het forum wel als deskundig?
5. Vinden de actor de vraag naar verantwoording zinvol/legitiem of niet?
6. Waarin is het forum geïnteresseerd (uitkomst of proces)?
7. Chain of accountability
Zie figuur verderop. Men is verantwoording schuldig aan degene waarvan hij zijn taken gedelegeerd
heeft gekregen. Het ambtelijk apparaat legt verantwoording af aan de executieve, die is
verantwoording schuldig aan de volksvertegenwoordigers die op hun beurt verantwoording schuldig
is aan de burgers/de kiezers.
8. Agency drift
Hier is sprake van wanneer de agent zijn eigen belangen nastreeft in plaats van haar gemandateerde
taak netjes ten uitvoer brengt. Hierbij kan bijvoorbeeld informatie achter gehouden worden
waardoor er informatieassymetrie kan ontstaan. Het forum/de principaal kan hierdoor haar
controlerende taak minder goed uitvoeren waardoor de agent zijn gang kan gaan. (onderdeel van de
principaal-agent theorie) de actor wijkt af van zijn eigenlijke kerntaak en handelt niet meer in het
belang van de principaal, maar in eigenbelang.
9. Forum drift
Wanneer het forum sterk afwijkt van zijn controlerende taak. Er is daardoor geen sprake van
effectieve verantwoording. Het forum geeft maar beperkt invulling aan zijn verantwoordelijkheid om
toezicht te houden op de agent. Niet alle fora vinden het belangrijk om de actor ter verantwoording
te roepen – saliency. Redenen hiervoor zijn bijvoorbeeld dat er kosten verbonden zijn aan het ter
verantwoording roepen of dat het forum zijn verwachtingen kan bijstellen/veranderen. Het forum
maakt een politiek-strategische afweging.
10. Informatieparadox
Er is sprake van informatieassymetrie in de principaal-agent relatie. Hierbij is de principaal
afhankelijk van de informatie die de agent verstrekt aan de principaal. Wanneer de agent hier zelf
belangen bij heeft, kan de agent dus de informatie die hij verstrekt kleuren of achterhouden omdat
de principaal immers afhankelijk is van de informatievoorziening via de agent zelf.
De paradox is hier, dat de RvT zijn oordeel moet baseren op de informatie die hij krijgt aangeleverd
door degene op wie hij toezicht houdt, d.w.z. de bestuurder. De paradox is dat de bestuurder zich
dus laat beoordelen door een ‘onafhankelijke’ partij, die sterk van hem afhankelijk is.
11. Informatieassymetrie
