Inleiding tot de cardiologie en de revalidatie
van hartpatiënten
ANATOMIE EN FYSIOLOGIE VAN HET HART
LIGGING VAN HET HART IN DE THORAX
Het hart ligt centraal in de
thorax en is ongeveer een
vuist groot. Het hart wijst
met de punt/ apex naar
links onder.
Links en rechts wordt het
hart omsloten door de
longen en onderaan rust
het hart op het diafragma.
Bovenop het hart lopen de coronaire bloedvaten. Deze zullen zich steeds fijner gaan vertakken om
uiteindelijk te gaan penetreren in de hartspier waar ze deze van bloed zal voorzien. Daarnaast hebben
we de grote bloedvaten die in het hart komen en eruit vertrekken.
ANATOMIE VAN HET HART
In de cardiologie gebruikt men specifieke naamgevingen voor
de specifieke regio’s van het hart. Deze staan hiernaast
weergegeven.
Hier zien we, in het rood omcirkeld, de ductus van botalli
of de ductus arteriosus. Dit is een bloedvat dat de
longslagader/A. pulmonalis verbind met de aorta. Dit
speelt een belangrijke rol tijdens de zwangerschap.
Als de longen tijdens de zwangerschap nog niet
functioneren dan stroomt het bloed o.a. via de ductus van
botalli en het foramen ovale van de rechterhelft naar de
linkerhelft van het hart. Het bloed neemt dus een
binnenweg en passeert dan niet via de longen. Het bloed
wordt van zuurstof voorzien via de placenta van de
moeder. Na de geboorte zal normaal de ductus van botalli
spontaan gaan sluiten.
1
, De vena cava superior en inferior
zullen uitmonden in het
rechteratrium. Daarnaast zie je in
het rechteratrium ook het foramen
ovale. Dit zorgt voor een verbinding
tussen de linker- en rechterhelft
van het hart voor de geboorte.
Normaal sluit het foramen ovale
zich wanneer de longen functioneel
gaan worden. Als deze verbinding
na de geboorte blijft bestaan dan
spreken we van een patent
foramen ovale.
De laaste opening die we zien in het rechterartrium is de uitmonding van de sinus coronarius. Dit is de
veneuze return van het bloed dat van de hartspier zelf komt.
Tussen het rechteratrium en het rechterventrikel vinden we de tricuspidalisklep. Dit is een actieve
klep, verankerd via de chordae tendinae en de papillairspieren in de hartspierwand van het ventrikel.
Ook de bicuspidalisklep/mitralisklep tussen het linkeratrium en het linkerventrikel is een actieve klep.
Uit het rechterventrikel vertrekt de A. pulmonalis. Deze vervoert zijn bloed weg van het hart en dit
bloed is zuurstofarm. Het bloed stroomt via de pulmonalisklep van het rechterventrikel in de A.
pulmonalis. De pulmonalisklep is een passieve klep. Het bestaat eerder uit een soort van zakjes die
reageren op drukverschillen en op die manier gaan openen en sluiten. Ook de aortaklep is een
passieve klep.
Zuurstofrijk bloed zal het linkerventrikel verlaten via de aortaklep en stroomt dan richting
verschillende spieren en organen doorheen de aorta. Dit wordt de grote bloedsomloop genoemd.
Bovenop de aortaboog zien we de truncus brachiocephalicus die later naar rechts zal splitsen in de A.
carotis communis dexter en de A. subclavia dexter. Links hebben we afzonderlijk de A. carotis
communis sinister en de A. subclavia sinister.
Overzicht
2
, DE MICROSTRUCTUUR VAN HET HART
De wand van het hart bestaat uit 3 lagen:
Endocard
o Binnenwand van het hart
o 1 cellaag dik
o Endotheelcellen
o Belangrijke rol tegen stolling van het bloed
à Beschadiging van het endotheel kan leiden
tot klontervorming in de hartspier.
Myocard
o Dwarsgestreepte spiercellen
o Spiercellen zijn verbonden via intercalaire schijven
o Zeer snelle overdracht van de prikkels tussen de spiercellen
o Reageren als 1 geheel, als 1 grote spiervezel
o Alles contraheert gelijktijdig
Epicard
o Buitenste cellaag van het hart
o Bescherming
Pericard
o Bindweefselzakje rond het hart
o Bescherming
DWARSE DOORSNEDE VAN HET HART
De wand van het rechterventrikel bevat
minder spiermassa doordat deze enkel
de circulatie verzorgd naar de longen.
Het elektrisch signaal op het ECG zal
sterker zijn vanuit de linkerkant van het
hart.
Aan de linkerzijde is het een hoge druk
systeem. Van hieruit vertrekt de grote
bloedsomloop.
HET HART ALS POMP
De hartcyclus
3
, Het veneuze bloed verzamelt zich in het rechteratrium vanuit 3 bronnen:
o Vena cava inferior
o Vena cava superior
o Sinus coronarius
Bij een volwassen persoon is de aanvoer van bloed via de vena cava inferior 2-maal zo groot als vanuit
de vena cava superior. De bloedstroom vanuit de sinus coronarius is beperkt.
Bij een contractie van de atria, stijgt de druk in het atrium, opent de tricuspidalisklep en wordt het
zuurstofarme bloed naar het rechterventrikel geduwd. Van hieruit wordt het bloed door de
pulmonalisklep geduwd en gaat het via de A. pulmonalis naar de longen waar het gesatureerd wordt
met zuurstof. Het zuurstofrijke bloed stroomt dan via de V. pulmonalis naar het linkeratrium. Van
hieruit gaat het naar het linkerventrikel door de bicuspidalisklep. Vanuit het linkerventrikel wordt het
zuurstofrijke bloed uiteindelijk door de aortaklep naar de aorta geëjecteerd en zo naar het arteriële
vaatstelsel van het lichaam. De arteriële haarvaten gaan dan over naar veneuze haarvaten en zo gaat
het zuurstofarme bloed opnieuw richting het hart.
2
1
3
5
4
Wanneer we er vanuit gaan dat een rusthartslag rond de 60 slagen/minuut zit dan zien we dat het
doorlopen van een volledige hartcyclus ongeveer 1 seconde inneemt.
De aorta en pulmonalisklep openen doordat de druk in de ventrikels hoger is dan in de aorta en A.
pulmonalis. Als de druk nadien in de ventrikels lager wordt dan in de aorta en A. pulmonalis sluiten de
kleppen opnieuw.
Het uitzetten van de ventrikels zorgt voor een negatieve druk waardoor er een vulling gebeurt van de
ventrikels door een aanzuigeffect van de ventrikels op de atria. Deze vulling gebeurt snel. Uiteindelijk
trekken de atria samen en deze contractie zal zorgen voor een extra vulling van de ventrikels van
ongeveer 20%.
4
van hartpatiënten
ANATOMIE EN FYSIOLOGIE VAN HET HART
LIGGING VAN HET HART IN DE THORAX
Het hart ligt centraal in de
thorax en is ongeveer een
vuist groot. Het hart wijst
met de punt/ apex naar
links onder.
Links en rechts wordt het
hart omsloten door de
longen en onderaan rust
het hart op het diafragma.
Bovenop het hart lopen de coronaire bloedvaten. Deze zullen zich steeds fijner gaan vertakken om
uiteindelijk te gaan penetreren in de hartspier waar ze deze van bloed zal voorzien. Daarnaast hebben
we de grote bloedvaten die in het hart komen en eruit vertrekken.
ANATOMIE VAN HET HART
In de cardiologie gebruikt men specifieke naamgevingen voor
de specifieke regio’s van het hart. Deze staan hiernaast
weergegeven.
Hier zien we, in het rood omcirkeld, de ductus van botalli
of de ductus arteriosus. Dit is een bloedvat dat de
longslagader/A. pulmonalis verbind met de aorta. Dit
speelt een belangrijke rol tijdens de zwangerschap.
Als de longen tijdens de zwangerschap nog niet
functioneren dan stroomt het bloed o.a. via de ductus van
botalli en het foramen ovale van de rechterhelft naar de
linkerhelft van het hart. Het bloed neemt dus een
binnenweg en passeert dan niet via de longen. Het bloed
wordt van zuurstof voorzien via de placenta van de
moeder. Na de geboorte zal normaal de ductus van botalli
spontaan gaan sluiten.
1
, De vena cava superior en inferior
zullen uitmonden in het
rechteratrium. Daarnaast zie je in
het rechteratrium ook het foramen
ovale. Dit zorgt voor een verbinding
tussen de linker- en rechterhelft
van het hart voor de geboorte.
Normaal sluit het foramen ovale
zich wanneer de longen functioneel
gaan worden. Als deze verbinding
na de geboorte blijft bestaan dan
spreken we van een patent
foramen ovale.
De laaste opening die we zien in het rechterartrium is de uitmonding van de sinus coronarius. Dit is de
veneuze return van het bloed dat van de hartspier zelf komt.
Tussen het rechteratrium en het rechterventrikel vinden we de tricuspidalisklep. Dit is een actieve
klep, verankerd via de chordae tendinae en de papillairspieren in de hartspierwand van het ventrikel.
Ook de bicuspidalisklep/mitralisklep tussen het linkeratrium en het linkerventrikel is een actieve klep.
Uit het rechterventrikel vertrekt de A. pulmonalis. Deze vervoert zijn bloed weg van het hart en dit
bloed is zuurstofarm. Het bloed stroomt via de pulmonalisklep van het rechterventrikel in de A.
pulmonalis. De pulmonalisklep is een passieve klep. Het bestaat eerder uit een soort van zakjes die
reageren op drukverschillen en op die manier gaan openen en sluiten. Ook de aortaklep is een
passieve klep.
Zuurstofrijk bloed zal het linkerventrikel verlaten via de aortaklep en stroomt dan richting
verschillende spieren en organen doorheen de aorta. Dit wordt de grote bloedsomloop genoemd.
Bovenop de aortaboog zien we de truncus brachiocephalicus die later naar rechts zal splitsen in de A.
carotis communis dexter en de A. subclavia dexter. Links hebben we afzonderlijk de A. carotis
communis sinister en de A. subclavia sinister.
Overzicht
2
, DE MICROSTRUCTUUR VAN HET HART
De wand van het hart bestaat uit 3 lagen:
Endocard
o Binnenwand van het hart
o 1 cellaag dik
o Endotheelcellen
o Belangrijke rol tegen stolling van het bloed
à Beschadiging van het endotheel kan leiden
tot klontervorming in de hartspier.
Myocard
o Dwarsgestreepte spiercellen
o Spiercellen zijn verbonden via intercalaire schijven
o Zeer snelle overdracht van de prikkels tussen de spiercellen
o Reageren als 1 geheel, als 1 grote spiervezel
o Alles contraheert gelijktijdig
Epicard
o Buitenste cellaag van het hart
o Bescherming
Pericard
o Bindweefselzakje rond het hart
o Bescherming
DWARSE DOORSNEDE VAN HET HART
De wand van het rechterventrikel bevat
minder spiermassa doordat deze enkel
de circulatie verzorgd naar de longen.
Het elektrisch signaal op het ECG zal
sterker zijn vanuit de linkerkant van het
hart.
Aan de linkerzijde is het een hoge druk
systeem. Van hieruit vertrekt de grote
bloedsomloop.
HET HART ALS POMP
De hartcyclus
3
, Het veneuze bloed verzamelt zich in het rechteratrium vanuit 3 bronnen:
o Vena cava inferior
o Vena cava superior
o Sinus coronarius
Bij een volwassen persoon is de aanvoer van bloed via de vena cava inferior 2-maal zo groot als vanuit
de vena cava superior. De bloedstroom vanuit de sinus coronarius is beperkt.
Bij een contractie van de atria, stijgt de druk in het atrium, opent de tricuspidalisklep en wordt het
zuurstofarme bloed naar het rechterventrikel geduwd. Van hieruit wordt het bloed door de
pulmonalisklep geduwd en gaat het via de A. pulmonalis naar de longen waar het gesatureerd wordt
met zuurstof. Het zuurstofrijke bloed stroomt dan via de V. pulmonalis naar het linkeratrium. Van
hieruit gaat het naar het linkerventrikel door de bicuspidalisklep. Vanuit het linkerventrikel wordt het
zuurstofrijke bloed uiteindelijk door de aortaklep naar de aorta geëjecteerd en zo naar het arteriële
vaatstelsel van het lichaam. De arteriële haarvaten gaan dan over naar veneuze haarvaten en zo gaat
het zuurstofarme bloed opnieuw richting het hart.
2
1
3
5
4
Wanneer we er vanuit gaan dat een rusthartslag rond de 60 slagen/minuut zit dan zien we dat het
doorlopen van een volledige hartcyclus ongeveer 1 seconde inneemt.
De aorta en pulmonalisklep openen doordat de druk in de ventrikels hoger is dan in de aorta en A.
pulmonalis. Als de druk nadien in de ventrikels lager wordt dan in de aorta en A. pulmonalis sluiten de
kleppen opnieuw.
Het uitzetten van de ventrikels zorgt voor een negatieve druk waardoor er een vulling gebeurt van de
ventrikels door een aanzuigeffect van de ventrikels op de atria. Deze vulling gebeurt snel. Uiteindelijk
trekken de atria samen en deze contractie zal zorgen voor een extra vulling van de ventrikels van
ongeveer 20%.
4
