Samenvatting microbiologie en hygiëne

Samenvatting M&H


Behandeling van bacteriële infectie d.m.v. antibiotica
Wat zijn antibiotica?
Twee groepen stoffen die tegen bacteriën werken en als geneesmiddel bruikbaar zijn
 Antibiotica
o MO gevormde stoffen
o Bereid in farmaceutische bedrijven
o In het lichaam selectief werkzaam zijn tegen andere MO
o Voor opkomst antibiotica
 Veel vroege sterfte
 Veel hospitalisaties
 Chemotherapeuticum
o Chemische bereide stoffen
o In het lichaam selectief werkzaam zijn tegen MO
Het werkingsspectrum van een antibioticum
 Relatief gemakkelijk om een stof te vinden of ontwikkelen die werkt tegen
prokaryoten cellen (bacteriën) en niet werkt tegen eukaryoten cellen (de patiënt)
 Oorzaak is dat tussen prokaryoten en eukaryoten cellen veel verschillen zijn
o Aanwezigheid/afwezigheid van kernmembraam
o Bouw van ribosomen
o Details in stofwisseling
 Antibacteriële antibiotica onderling verschillen
o Smal werkingsspectrum
 Tegen beperkte aantal groepen bacteriën werkzaam zijn
 Penicilline tegen gram + bacteriën en enkele gram – bacteriën
o Breed spectrumantibiotica
 Aantal gram + en – bacteriegroepen werkt
 Sommige antibiotica doden (bacteriocide) andere remmen de groei (bacteriostase)
Hoe werken antibiotica tegen bacteriën?
Werken altijd op een specifiek aangrijpingspunt (iets wat een bacterie wel heeft en de
gastheercel niet of in een andere vorm)
 Remming celwandsynthese
 Remming eiwitsynthese
 Beschadigen van celmembraan
 Remming van nucleïnezuursynthese
 Aangrijpen op specifieke bacteriestofwisseling
Bepalen van de activiteit van een chemotherapeuticum of een
antibioticum
 Meeste hebben een grote werkingsduur
 Nooit 100% beschikbaar in menselijk organisme
 Onderweg altijd een verlies van kracht
o Het middel aantal processen moet ondergaan voordat het in het bloed
terecht komt
 Orale toediening  uiteenvallen tablet of capsule, oplossen in de
maag, resorberen via slijmvliezen van dunne darm, afbraak lever,
snelle excretie via gal in stoelgang, via urine, …
o Totale hoeveelheid werkzame medicamenteuze stof die in het bloed terecht
komt is steeds kleiner dan de per os toegediende hoeveelheid




1

, Samenvatting M&H

 Optimaal therapeutisch effect te krijgen van antibioticum is het belangrijk dat de
antibioticumconcentratie in het bloedserum (bloedspiegel) niet daalt onder de
minimumgrens om antibacteriële activiteit te vrijwaren
o Minimum grens  MIC (minimale inhiberende concentratie (MIC – mg/l)
 De laagste concentratie waarbij bacteriële groei meer wordt
waargenomen
o MBC
 Minimum bactericide concentratie
 Concentratie waarbij bacterie wordt gedood
 Factoren die plasmaconcentratie bepalen
o Hoeveel toegediend
o Wijze toediening
o Snelheid resorptie
o Snelheid uitscheiding
o Frequentie toediening
 Richtlijnen vpk toedienen antibioticum
o Tijdsstip orale inname
o Zuurbestendig
 Positieve of negatieve invloed op de activiteit van antibioticum
o Dosering respecteren
o Moment toediening
o Ritme toediening gedurende dag
o Wijze toediening
o Controle bijwerkingen
o Sommige patiënten reageren met bijwerkingen
 Schimmelinfectie
 Diarree
o Evenwicht commensale flora in darmen en vagina kan verstoord worden
 Nuttige bacterien worden ook uitgeroeid
 Ontstaat lokaal onevenwicht
o Behandeling volledig beindigen
 Kans dat pathogene bacterien terug aangroeien en patient hervalt
 Gevaar bestaat dat bacterie langzamerhand resistentie opbouwt 
bacterie leert concentratie AB en kan zo resistentie opbouwen
+ pagina 76 kader lezen
Bacteriële resistenties tegenover de antibiotica: een actueel
probleem
 Voor antibiotica tijdperk kende vele infectieziektes een dodelijke afloop
 Doeltreffendheid deze geneesmiddelen begint te verminderen omdat meer en meer
bacteriën verdedigingsmiddelen hebben ontwikkeld tegen verschillende soorten
antibiotica
o Resistent geworden
 Hoog tijd om te bezinnen over onnodig gebruikt van AB en meer inzicht waar nuttig
gebruik
Bepaling
MO wordt resistent genoemd aan een antibioticum wanneer het kan overleven bij een
concentratie van een product dat hoger is dan deze die veilig gebruikt worden bij de
mens.




2

, Samenvatting M&H

Ontstaan
 AB creëren een milieu dat gemuteerde stammen uitselecteren en de groei
bevordert
 Genetisch materiaal dat code draagt van resistentie bevindt zich in chromosoom
of op plasmide die via conjugatie snel van ene bacterie naar een niet resistente
bacterie kan overgebracht worden
 MO die weerstandig zijn t.o.v. AB overleven in een AB rijk milieu, worden
uitgeselecteerd en zullen in de toekomst verder kunnen ontwikkelen in dit
milieu
o Worden in aantal groter
 Krijgen meer ruimte en voedsel omdat niet resistente bacteriën
verdwenen zijn
o Hospitaalmiddens
 Fenemeen erge vormen aan
 Te wijten aan zeer intensief gebruik van AB wegen invasieve
onderzoeken en therapieën
 Door massaal gebruik selecteert men resistent stammen en
worden commensalen verdrongen
 In ZH is er een verhoogde kans op overdracht resistente
stammen van ene op andere patiënt
 Massaal gebruik AB in
o Veeteelt
o Pluimvee
o Visteelt
 Koplopers bij bacteriën die resistent zijn
o Stafylokokken
 MRSA
o Enterokokken
 MRSE
o Carbapenemase producerende enterobacterien
 CPE
o Vancomycineresistente Enterokokken
 Vee
o Extended spectrum bèta lactamase
 Esbl
o Pseudomonas
o Mycobacterium tubercolosis
Wat doen de resistente bacteriën met de aangewende antibiotica?
De resistente bacteriën kunnen zich bedienen van verschillende mechanismen om het
hoofd te kunnen bieden aan de AB en zo ze uit te schakelen.
 Enzymproductie
o Resistentie van een MO tegenover een AB is vaak het gevolg van
enzymproductie en aanwezigheid van een enzym in de celwand of
kapsel
o Zie voorbeelden p78
 Veranderingen in permeabiliteit van celmembraan
o Morfologie van bacterie is zo dat AB een aantal barrières moet passeren
en overwinnen om bacteriecel te kunnen overwinnen
o Resistente bacterie kan doorlaatbaarheid verminderen zodat AB de
bacterieel niet kan bereiken
 Verandering van aangrijpingspunt
3

, Samenvatting M&H

o Zie p 78
 Resistentie door mutatie
o Mutatie doet zich voort ter hoogte van DNA  DNA gyrassen
(lijmenzymen)
o DNA streng wordt verknipt
o Dit verschijnsel doet zich voor wanner bacterie aan een te lage dosis AB
wordt blootgesteld
 Uitpompen AB
Hoe de strijd aanbinden tegen AB resistentie bij bacteriën?
 Kan enkel multidisciplinair aangepakt worden en op verschillende niveaus
inspanningen leveren
 Zo onderscheiden we maatregelen die getroffen moeten worden op niveau van
de patiënt of verbruiker, op medisch vlak, vee en overheid
o Ieder van betrokken partijen dienen zijn verantwoordelijkheid te nemen
om het tij te laten keren
 Zie kader p 79
 Faagtherapie
o Mogelijkheid om strijd aan te gaan met superbacteriën
o Bacteriofagen zijn virussen dat bacteriën kunnen aanvallen
 Natuurlijke vijanden van bacteriën
o Komen overal waar bacteriën zijn
o Net als AB kunnen ze ingezet worden om infecties veroorzaakt door
bacteriën te behandelen bij de mens
 Ingewikkeld proces
 Inzetten juiste faag is precieze werk en kost veel tijd
 Niet geschikt voor acute infecties
Identificatie en kweek van bacteriën
Om een doeltreffende behandeling te hebben moet men eerst weten welke bacterie de ziekteverwekker
is van de infectie. De arts zal klinisch onderzoek moeten voeren (aanwezige klachten en symptomen
onderzoeken). Als de klachten aspecifiek zijn dan is er bijkomend labo onderzoek nodig om de
correcte diagnose te kunnen stellen. Ook zal de arts epidemiologische gegevens raadplegen (huisarts
vaak).
 Labo onderzoek
o Staal secreet of excretie
o Altijd met zorg worden verricht
Microscopisch onderzoek
Bestuderen van bacterie om een identiteitskaart te kunnen opstellen
 Bestudeert bacterie om identiteitskaart te kunnen opstellen
 Bestudeert
o Grootte
o Bewegelijkheid
o Sporen
o Kapsel dat aanwezig is of niet
 Doel
o Nagaan of de bacterie bewegelijk is of niet
o Brengt druppel van te onderzoeken suspensie op neen voorwerpglas daarna
kleuringstechniek toegepast waardoor bacteriën zichtbaar worden
Gekleurde preparaten
 Doel van een kleuring

4