JEUGDBESCHERMINGSRECHT
VOOR WE ECHT BEGINNEN…
• Hoeveel % van de 18- tot 21-jarigen ziet de toekomst somber in? 11%
• Hoeveel % van de Vlaamse schoolgaande jeugd is het afgelopen jaar slachtoffer geweest van
ongewenste sexting (niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte beelden)? 3%
• Hoeveel % van de Vlaamse schoolgaande jeugd heeft tijdens het afgelopen jaar een of meer feiten van
vandalisme gepleegd? 25%
• Aan hoeveel jongeren heeft een jeugdrechter in 2020 een maatregel opgelegd? 17.342
• Aan hoeveel % daarvan omdat ze feiten gepleegd hebben? 12%
• Aan hoeveel % daarvan omdat ze zich in een probleemsituatie bevinden (mishandeling, extreem
spijbelgedrag, etc)? 88%
JEUGDBESCHERMINGSRECHT: BEGRIP
BEGRIPSOMSCHRIJVING
Jeugdbeschermingsrecht sensu lato:
• Geheel van juridische regels die het welzijn en de ontplooiing van jongeren beogen te bevorderen en
te waarborgen:
o Burgerrechtelijk statuut
o Welzijnsrecht
o Sociaal recht
o Onderwijs
o Strafrechtelijke bescherming
o …
Jeugdbeschermingsrecht sensu stricto:
• Het geheel van juridische regels betreffende de overheidsinterventie, door middel van specifieke
instellingen of voorzieningen met het oog op bijstand aan jongeren wier welzijn of ontplooiing
onvoldoende wordt gewaarborgd door het gezinsmilieu en de algemene-maatschappelijke
voorzieningen.
• Ook na 18 jaar kan de jeugdbescherming nog actief zijn als die persoon voor zijn 18 jaar feiten heeft
gepleegd.
Twee soorten hulpverlening:
• Buitengerechtelijke/ sociale/ vrijwillige hulpverlening
• Gerechtelijke of gedwongen hulpverlening
Twee (drie) doelgroepen:
• VOS= verontrustende situatie
• MOF= als misdrijf omschreven feit
, • (Geesteszieken)
Twee bevoegdheidsniveaus:
• Federaal
• Gemeenschappen
• Geel is gemeenschapsmaterie, rood is federale materie.
• Herstelrechtelijk aanbod en positief project -> pas als de dader dat zelf voorstelt of akkoord gaat. Het
kan niet eenzijdig worden opgelegd?
JEUGDBESCHERMINGSRECHT: BEGINSELEN
1. RECHT SUI GENERIS (=EIGEN AARD)
• Geen aparte rechtstak
• Onderdeel publiekrecht
• Band met andere rechtstakken
o Strafrecht
o Sociaal recht/ welzijnsrecht
o Verder: burgerlijk recht, procesrecht, mensenrechten…
• Functioneel rechtsgebied
• Gevolgen en beperkingen ‘sui generis’-karakter
o Zie ook GwH 11 februari 2021, nr 22/2021
§ Eigen karakter van het jeugdbeschermingsrecht mag geen afbreuk doen aan de
rechtswaarborgen.
2. RESPECT VOOR DE RECHTEN VAN HET KIND
• Van rechtsobject naar rechtssubject
o Voorbeeld: van absolute vaderlijke macht naar doelgebonden ouderlijk gezag
• Belang van de minderjarige = moet eerste overweging zijn (art. 3 Kinderrechtenverdrag)
, o Behoud van band met ouders én gezonde ontwikkeling in een veilige omgeving
o Vaag, evolutief en waardegebonden
o Machtsgevoelig
o Concrete gegevens
o Veronderstelt participatie en behoorlijke rechtswaarborgen
§ Participatie van het kind zodra het kind zijn gevoelens en gedachten kan uiten ->
kind moet dan zijn mening kunnen zeggen.
=> een ouder kan niet naar de jeugdrechter stappen en zeggen ‘help ik kan het niet meer aan’.
=> het gaat over kinderen die nog geen uitspraken kunnen doen-> als kind het nog niet zelf kan, wie bepaald
wat het belang is van het kind, wat het belang van het kind is, enz.
3. GEZINSGERICHTHEID
• Gezin = « natuurlijke en fundamentele kern van de maatschappij »
• Gezin = « eerste verantwoordelijke voor opvoeding, ontwikkeling en welzijn van het kind »
• Hulpverlening: gericht op gezinsmilieu
o Voorkeur voor minst ingrijpende maatregelen
= kind weghalen uit een gezin mag maar de laatste optie zijn.
o Gericht op behoud in/ terugkeer naar het gezin
o Niet te allen prijze
• Betrekken ouders bij reactie op jeugddelinquentie
4. SUBSIDIARITEIT
• Opvoedingsverantwoordelijkheid
1° ouders (& gewone leefomgeving: vrienden, buurt, familie…)
2° algemeen-maatschappelijke voorzieningen (onderwijs…)
3° specifieke jeugdhulp
• Vrijwillige (aanvaarde) > gerechtelijke hulpverlening
= (gedwongen) interventies zo licht en zo kort mogelijk nemen. Subsidiariteit betekend ook voorrang
geven aan bepaalde niveau’s.
• M.b.t. jeugddelinquentie
1° buitengerechtelijke afhandeling
= buitengerechtelijke afhandeling te verkiezen boven gerechtelijke afhandeling.
2° vrijheidsberoving = ultimum remedium (laatste optie)
3° minst ingrijpende maatregelen voor kortst mogelijke duur
5. DIFFERENTIAITIE VAN DE INTERVENTIES
• ‘Multifunctionele’ organisaties
Bv. residentiële opvang kan door deze organisaties worden aangeboden.
• ‘Open’ categorieën in hulpverleningsvormen/ reacties
• Belang ‘individualisering’ en afstemming op hulpnood
• Problemen:
o Beheersing aanbod
o Kenbaarheid aanbod
o Plaatstekort en wachtlijsten
, 6. ESSENTIEEL HULPVERLENEND KARAKTER
• België internationaal bekend voor ‘beschermingsmodel’
• Evoluties
o Jeugdhulp: meer nadruk op eigen kracht, vermaatschappelijking en participatie
o Jeugddelinquentie: meer nadruk op rechtswaarborgen, op positie slachtoffers en op
verantwoordleijkheid
• Criterium bevoegdheidsafbakening
JEUGDBESCHERMINGSRECHT: HISTORIEK
VOLLEDIGE TIJDSBALK
TIJDBALK PER PERIODE
• Geen onderscheid tussen goed en kwaad -> geen oordeel des onderscheids.
• Er werd een soort volmacht gegeven aan het departement justitie voor de beslissing over het kind en
dat betekende meestal dat het kind werd geplaatst.
• Filantropische beweging= aandacht voor kinderarmoede -> heel wat liefdadigheidsinitiatieven.
VOOR WE ECHT BEGINNEN…
• Hoeveel % van de 18- tot 21-jarigen ziet de toekomst somber in? 11%
• Hoeveel % van de Vlaamse schoolgaande jeugd is het afgelopen jaar slachtoffer geweest van
ongewenste sexting (niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte beelden)? 3%
• Hoeveel % van de Vlaamse schoolgaande jeugd heeft tijdens het afgelopen jaar een of meer feiten van
vandalisme gepleegd? 25%
• Aan hoeveel jongeren heeft een jeugdrechter in 2020 een maatregel opgelegd? 17.342
• Aan hoeveel % daarvan omdat ze feiten gepleegd hebben? 12%
• Aan hoeveel % daarvan omdat ze zich in een probleemsituatie bevinden (mishandeling, extreem
spijbelgedrag, etc)? 88%
JEUGDBESCHERMINGSRECHT: BEGRIP
BEGRIPSOMSCHRIJVING
Jeugdbeschermingsrecht sensu lato:
• Geheel van juridische regels die het welzijn en de ontplooiing van jongeren beogen te bevorderen en
te waarborgen:
o Burgerrechtelijk statuut
o Welzijnsrecht
o Sociaal recht
o Onderwijs
o Strafrechtelijke bescherming
o …
Jeugdbeschermingsrecht sensu stricto:
• Het geheel van juridische regels betreffende de overheidsinterventie, door middel van specifieke
instellingen of voorzieningen met het oog op bijstand aan jongeren wier welzijn of ontplooiing
onvoldoende wordt gewaarborgd door het gezinsmilieu en de algemene-maatschappelijke
voorzieningen.
• Ook na 18 jaar kan de jeugdbescherming nog actief zijn als die persoon voor zijn 18 jaar feiten heeft
gepleegd.
Twee soorten hulpverlening:
• Buitengerechtelijke/ sociale/ vrijwillige hulpverlening
• Gerechtelijke of gedwongen hulpverlening
Twee (drie) doelgroepen:
• VOS= verontrustende situatie
• MOF= als misdrijf omschreven feit
, • (Geesteszieken)
Twee bevoegdheidsniveaus:
• Federaal
• Gemeenschappen
• Geel is gemeenschapsmaterie, rood is federale materie.
• Herstelrechtelijk aanbod en positief project -> pas als de dader dat zelf voorstelt of akkoord gaat. Het
kan niet eenzijdig worden opgelegd?
JEUGDBESCHERMINGSRECHT: BEGINSELEN
1. RECHT SUI GENERIS (=EIGEN AARD)
• Geen aparte rechtstak
• Onderdeel publiekrecht
• Band met andere rechtstakken
o Strafrecht
o Sociaal recht/ welzijnsrecht
o Verder: burgerlijk recht, procesrecht, mensenrechten…
• Functioneel rechtsgebied
• Gevolgen en beperkingen ‘sui generis’-karakter
o Zie ook GwH 11 februari 2021, nr 22/2021
§ Eigen karakter van het jeugdbeschermingsrecht mag geen afbreuk doen aan de
rechtswaarborgen.
2. RESPECT VOOR DE RECHTEN VAN HET KIND
• Van rechtsobject naar rechtssubject
o Voorbeeld: van absolute vaderlijke macht naar doelgebonden ouderlijk gezag
• Belang van de minderjarige = moet eerste overweging zijn (art. 3 Kinderrechtenverdrag)
, o Behoud van band met ouders én gezonde ontwikkeling in een veilige omgeving
o Vaag, evolutief en waardegebonden
o Machtsgevoelig
o Concrete gegevens
o Veronderstelt participatie en behoorlijke rechtswaarborgen
§ Participatie van het kind zodra het kind zijn gevoelens en gedachten kan uiten ->
kind moet dan zijn mening kunnen zeggen.
=> een ouder kan niet naar de jeugdrechter stappen en zeggen ‘help ik kan het niet meer aan’.
=> het gaat over kinderen die nog geen uitspraken kunnen doen-> als kind het nog niet zelf kan, wie bepaald
wat het belang is van het kind, wat het belang van het kind is, enz.
3. GEZINSGERICHTHEID
• Gezin = « natuurlijke en fundamentele kern van de maatschappij »
• Gezin = « eerste verantwoordelijke voor opvoeding, ontwikkeling en welzijn van het kind »
• Hulpverlening: gericht op gezinsmilieu
o Voorkeur voor minst ingrijpende maatregelen
= kind weghalen uit een gezin mag maar de laatste optie zijn.
o Gericht op behoud in/ terugkeer naar het gezin
o Niet te allen prijze
• Betrekken ouders bij reactie op jeugddelinquentie
4. SUBSIDIARITEIT
• Opvoedingsverantwoordelijkheid
1° ouders (& gewone leefomgeving: vrienden, buurt, familie…)
2° algemeen-maatschappelijke voorzieningen (onderwijs…)
3° specifieke jeugdhulp
• Vrijwillige (aanvaarde) > gerechtelijke hulpverlening
= (gedwongen) interventies zo licht en zo kort mogelijk nemen. Subsidiariteit betekend ook voorrang
geven aan bepaalde niveau’s.
• M.b.t. jeugddelinquentie
1° buitengerechtelijke afhandeling
= buitengerechtelijke afhandeling te verkiezen boven gerechtelijke afhandeling.
2° vrijheidsberoving = ultimum remedium (laatste optie)
3° minst ingrijpende maatregelen voor kortst mogelijke duur
5. DIFFERENTIAITIE VAN DE INTERVENTIES
• ‘Multifunctionele’ organisaties
Bv. residentiële opvang kan door deze organisaties worden aangeboden.
• ‘Open’ categorieën in hulpverleningsvormen/ reacties
• Belang ‘individualisering’ en afstemming op hulpnood
• Problemen:
o Beheersing aanbod
o Kenbaarheid aanbod
o Plaatstekort en wachtlijsten
, 6. ESSENTIEEL HULPVERLENEND KARAKTER
• België internationaal bekend voor ‘beschermingsmodel’
• Evoluties
o Jeugdhulp: meer nadruk op eigen kracht, vermaatschappelijking en participatie
o Jeugddelinquentie: meer nadruk op rechtswaarborgen, op positie slachtoffers en op
verantwoordleijkheid
• Criterium bevoegdheidsafbakening
JEUGDBESCHERMINGSRECHT: HISTORIEK
VOLLEDIGE TIJDSBALK
TIJDBALK PER PERIODE
• Geen onderscheid tussen goed en kwaad -> geen oordeel des onderscheids.
• Er werd een soort volmacht gegeven aan het departement justitie voor de beslissing over het kind en
dat betekende meestal dat het kind werd geplaatst.
• Filantropische beweging= aandacht voor kinderarmoede -> heel wat liefdadigheidsinitiatieven.
