Samenvatting De Wereld van Aardrijkskunde 5HAVO H2 Endogene en exogene krachten

Samenvatting H2 Endogene en exogene krachten
2.1 – De wereld van de reddingswerkers
Aardbeving Ecuador: veel doden/gewonden en veel materiële schade  wat ook leidde tot een
communicatieprobleem, geen stroom = geen tv/radio.

Er werd geholpen met hulptroepen/goederen/pakketten.

Ecuador: veel vulkanen: belangrijke inkomstenbron dankzij toeristen

2015: uitbarsting grote vulkaan: Tungurahua en dreiging dat ook de Cotopaxi (andere vulkaan) uit
zou barsten noodtoestand (veel mensen in gevaar)  geen inkomsten

Er werd ook veel voorlichting genomen en voorbereiding getroffen, mocht de vulkaan een andere
keer wel uitbarsten  wel waren er gezondheidsproblemen door de rook van de vulkanen



2.2 – Platentektoniek
 Aarde: volgens evolutietheorie 4.6 miljard jaar oud
 Eerst gloeiende gasbol
 Laatste 600 miljoen jaar pas tot ontwikkeling
 Geologische tijdschaal: samenvatting geschiedenis aarde



Aarde: opgebouwd uit verschillende lagen:

 Lagen met verschillende dichtheid
 Zwaardere delen door zwaartekracht naar midden gezakt
 Aardkern: hoogste dichtheid – bestaat uit ijzer
 Tussen aardkern en aardkorst bevindt zich de aardmantel



Buitenste laag van de mantel en de aardkorst bestaan uit vast gesteente: lithosfeer

Lithosfeer: platen die drijven op asthenosfeer: asthenosfeer is niet vloeibaar – kan wel bewegen

Mesosfeer: binnenste gedeelte: bestaat uit vast gesteente – aardkern: vaste ijzeren binnenkant en
vloeibare buitenkant

Temperatuur aardkern: 6000 °C:

 1. Restwarmte van ontstaan aarde
 2. Radioactieve elementen (uranium/thorium/etc.)  zorgen voor continue
warmteproductie
 Aardkern: geeft warmte aan omliggende mantel  warmte zorgt voor lagere dichtheid
plastische asthenosfeer en dus voor transport gesteente  stroming zorgt voor beweging
platen = platentektoniek, wat met enkele centimeters per jaar gaat
 Processen die door deze bewegingen ontstaan en aardkorst beïnvloeden = endogene
processen

, Lithosfeer: losse platen die van elkaar bewegen op drie manieren:

1. Divergente plaatgrens
a. Twee platen bewegen boven een opstijgende convectiestroom
b. Magma komt tegen lithosfeer  kan niet verder  buigt af naar opzij  plaat gaat
uit elkaar  leidt tot scheuren  leiden tot vulkanen
c. Langgerekte gebergte met vulkanen langs grens divergente platen op bodem oceaan
= (mid)oceanische rug
d. Convectiestroom bereikt lithosfeer  afkoeling  dichtheid neemt toe 
zwaardere plaat verder weg van de midoceanische rug  uiteindelijk zo grote
dichtheid dat plaat/convectiestroom naar beneden getrokken wordt
2. Convergente plaatgrens
a. Twee convectiestromen bewegen naar elkaar toe
b. Oceanische korst = door hogere dichtheid zwaarder dan continentale korst
c. Door samenstelling platen twee soorten convergente plaatgrenzen:
1. Twee continentale platen bewegen naar elkaar toe + gelijke
eigenschappen  duwen elkaar omhoog  ontstaan
plooiingsgebergte
2. Subductie = zwaardere oceanische plaat duikt door dalende
convectiestroom onder lichtere continentale plaat
a. Deel duikende plaat smelt en stijgt op als magma
b. Subductie vindt ook plaats als beide convergerende platen
oceanisch zijn: convectiestroom onder oudste plaat is langer
afgekoeld en dus zwaarder  die duikt onder lichtere plaat

Bij beide bovenstaande gevallen trekt de duikende plaat een deel van de andere
plaat mee  diepzeetrog ontstaat = diepte in oceaan parallel aan convergente
plaatgrens

3. Transforme plaatgrens
a. Platen bewegen langs elkaar – waartussen veel spanning ontstaat in lithosfeer
b. Spanning komt met hevige aardschokken los



2.3 – Vulkanisme
Vulkanisme = alle verschijnselen die te maken hebben met de nabijheid van magma aan het
aardoppervlak

Als magma naar buiten komt = vulkaanuitbarsting/eruptie – effusieve eruptie bij weinig gasdruk en
vloeibaar magma

Explosieve eruptie = taai/stroperig magma en hoge gasdruk  grote uitbarsting

Samenstelling magma/eigenschappen gesteente bepalen gasdruk en taaiheid: water wordt omgezet
in waterdamp als het warm is  toename gasdruk  meer explosiviteit (toename is nog sterker als
gas slecht kan ontsnappen)

Gesmolten continentale korst: stroperiger dan gesmolten oceanische korst: continentale korst zorgt
voor explosievere erupties/uitbarstingen.

Welke vulkanen ontstaan bij welke uitbarstingen?