Hoofdstuk 1: Leren hoe te leven
Paragraaf 1: Over normaal gesproken
Hoe leren mensen zich te gedragen op een manier die, wij normaal vinden?
Normaal of abnormaal aangeven of we het gedrag van mensen goedkeuren of afkeuren
Morele opvoeding het aanleren van het onderscheid tussen goed en kwaad
o Zelf ook het goede voorbeeld geven (‘Zoals de ouden zongen, piepen de jongen.’)
Spiegelneuronen hersencellen die in staat zijn zich in te leven in gevoelens en situaties
van een ander
o Dat inlevingsvermogen is empathie
Morele gevoelens hangt samen met de principes en idealen die wij in onze samenleving
belangrijk vinden
Paragraaf 2: Normaal doen in de groep
Puberteit (tussen 10 en 15 jaar) lichaam, gevoelens, omgang met anderen en hun kijk op
de wereld veranderen
Waarden ideeën of idealen achter onze wetten en rechten
o Dat wat je belangrijk/waardevol vindt (meestal abstract niet tastbaar)
o Materiële waarden waarden van een voorwerp (hoeveel waard)
o Immateriële waarden waarden voor een leuke vakantie, een relatie etc.
o Morele waarden immateriële waarden die het goede samenleven op het oog
hebben
Normen leefregels die nodig zijn voor de realisering van bepaalde waarden
o Nodig zodat we met elkaar kunnen leven in een goede en rechtvaardige samenleving
o Gedragsregel (meestal in de vorm van: je moet …, je mag niet …)
Normen komen uit de waardes
Moraal geheel van normen en waarden
o Individuele moraal ieder mens is uniek, unieke keuzes die afwijken van anderen
o Groepsmoraal andere besluiten nemen door groepsdruk
Ethiek het bestuderen van moraal, normen en waarden, menselijk gedrag wat we goed of
fout kunnen beoordelen.
Paragraaf 3: Op weg naar volwassen gedrag
Tussen de 12 en 18 jaar ook voor de wet maak je een ontwikkeling door
o Van onmondig kind een mondige jonge volwassene
Vanaf 12 jaar
o Lid worden van de medezeggenschapsraad op school
o De rechter vertellen bij wie je wilt wonen, als je ouders gaan scheiden
o Zelf een paspoort aanvragen
o Zelf meepraten over verdere behandeling als je ziek bent
Vanaf 15 jaar
o Een bijbaantje hebben
o Het wettelijke minimumloon verdienen
o Zelf een verblijfsvergunning aanvragen (als je asielzoeker bent)
o Zelf bepalen of je wel of niet geadopteerd wilt worden
Vanaf 16 jaar
o Een eigen zaak beginnen of voortzetten
, o Een testament laten maken
o Rijbewijs halen voor brommer of tractor
o Oefenen voor vliegbrevet
Vanaf 18 jaar
o Trouwen
o Stemmen en je verkiesbaar stellen
o Je auto- of motorrijbewijs halen
o Zelfstandig alle rechtshandelingen verrichten
Paragraaf 4: Moraal in de samenleving
Morele ontwikkeling houdt niet op als je volwassen bent
Iedereen raakt vroeg of laat betrokken bij maatschappelijke discussies
o Hierin komen ook morele (ethische) problemen aan de orde
In een ethische discussie moet je bereid zijn je standpunt met heldere (morele) argumenten
te verdedigen
o Goed luisteren naar elkaar en vragen stellen is van belang
Hoofdstuk 2: Samen willen leven
Paragraaf 1: Samenleving en moraal
‘Jong geleerd oud gedaan’
Persoonlijke moraal normen en waarden van een persoon of een groep personen (van
de burgers)
o Individuele moraal en groepsmoraal hebben hier invloed op
Gemeenschappelijk moraal normen en waarden die de burgers van een land er
gezamenlijk op nahouden (van de hele samenleving)
o Waarden die Nederlanders belangrijk vinden
Vrijheid, tolerantie, solidariteit en rechtvaardigheid
Doel van de wetgeving een goede en rechtvaardige samenleving opbouwen en in
stand houden
Morele regels die niet in de wetten zijn vastgelegd horen ook bij onze gemeenschappelijke
moraal
o Bijvoorbeeld pesten, liegen of respect hebben voor ouderen
Paragraaf 2: Moraal en democratie
In de eerste vijftien artikelen van de nu bestaande grondwet zijn de grondrechten van de
burgers vastgelegd
o Beschermen de burger tegen de macht van de overheid
Vroeger was het anders geen grondrechten van de burgers
o Een burgers was een machteloze onderdaan van de vorst
Belangrijkste vernieuwingen scheiding van de drie staatsmachten
o Kerntaken van de overheid (het maken van wetten, het handhaven ervan en de
rechtspraak bij conflicten)
De wetgevende macht parlement en regering
De uitvoerende macht regering, gecontroleerd door het parlement
Paragraaf 1: Over normaal gesproken
Hoe leren mensen zich te gedragen op een manier die, wij normaal vinden?
Normaal of abnormaal aangeven of we het gedrag van mensen goedkeuren of afkeuren
Morele opvoeding het aanleren van het onderscheid tussen goed en kwaad
o Zelf ook het goede voorbeeld geven (‘Zoals de ouden zongen, piepen de jongen.’)
Spiegelneuronen hersencellen die in staat zijn zich in te leven in gevoelens en situaties
van een ander
o Dat inlevingsvermogen is empathie
Morele gevoelens hangt samen met de principes en idealen die wij in onze samenleving
belangrijk vinden
Paragraaf 2: Normaal doen in de groep
Puberteit (tussen 10 en 15 jaar) lichaam, gevoelens, omgang met anderen en hun kijk op
de wereld veranderen
Waarden ideeën of idealen achter onze wetten en rechten
o Dat wat je belangrijk/waardevol vindt (meestal abstract niet tastbaar)
o Materiële waarden waarden van een voorwerp (hoeveel waard)
o Immateriële waarden waarden voor een leuke vakantie, een relatie etc.
o Morele waarden immateriële waarden die het goede samenleven op het oog
hebben
Normen leefregels die nodig zijn voor de realisering van bepaalde waarden
o Nodig zodat we met elkaar kunnen leven in een goede en rechtvaardige samenleving
o Gedragsregel (meestal in de vorm van: je moet …, je mag niet …)
Normen komen uit de waardes
Moraal geheel van normen en waarden
o Individuele moraal ieder mens is uniek, unieke keuzes die afwijken van anderen
o Groepsmoraal andere besluiten nemen door groepsdruk
Ethiek het bestuderen van moraal, normen en waarden, menselijk gedrag wat we goed of
fout kunnen beoordelen.
Paragraaf 3: Op weg naar volwassen gedrag
Tussen de 12 en 18 jaar ook voor de wet maak je een ontwikkeling door
o Van onmondig kind een mondige jonge volwassene
Vanaf 12 jaar
o Lid worden van de medezeggenschapsraad op school
o De rechter vertellen bij wie je wilt wonen, als je ouders gaan scheiden
o Zelf een paspoort aanvragen
o Zelf meepraten over verdere behandeling als je ziek bent
Vanaf 15 jaar
o Een bijbaantje hebben
o Het wettelijke minimumloon verdienen
o Zelf een verblijfsvergunning aanvragen (als je asielzoeker bent)
o Zelf bepalen of je wel of niet geadopteerd wilt worden
Vanaf 16 jaar
o Een eigen zaak beginnen of voortzetten
, o Een testament laten maken
o Rijbewijs halen voor brommer of tractor
o Oefenen voor vliegbrevet
Vanaf 18 jaar
o Trouwen
o Stemmen en je verkiesbaar stellen
o Je auto- of motorrijbewijs halen
o Zelfstandig alle rechtshandelingen verrichten
Paragraaf 4: Moraal in de samenleving
Morele ontwikkeling houdt niet op als je volwassen bent
Iedereen raakt vroeg of laat betrokken bij maatschappelijke discussies
o Hierin komen ook morele (ethische) problemen aan de orde
In een ethische discussie moet je bereid zijn je standpunt met heldere (morele) argumenten
te verdedigen
o Goed luisteren naar elkaar en vragen stellen is van belang
Hoofdstuk 2: Samen willen leven
Paragraaf 1: Samenleving en moraal
‘Jong geleerd oud gedaan’
Persoonlijke moraal normen en waarden van een persoon of een groep personen (van
de burgers)
o Individuele moraal en groepsmoraal hebben hier invloed op
Gemeenschappelijk moraal normen en waarden die de burgers van een land er
gezamenlijk op nahouden (van de hele samenleving)
o Waarden die Nederlanders belangrijk vinden
Vrijheid, tolerantie, solidariteit en rechtvaardigheid
Doel van de wetgeving een goede en rechtvaardige samenleving opbouwen en in
stand houden
Morele regels die niet in de wetten zijn vastgelegd horen ook bij onze gemeenschappelijke
moraal
o Bijvoorbeeld pesten, liegen of respect hebben voor ouderen
Paragraaf 2: Moraal en democratie
In de eerste vijftien artikelen van de nu bestaande grondwet zijn de grondrechten van de
burgers vastgelegd
o Beschermen de burger tegen de macht van de overheid
Vroeger was het anders geen grondrechten van de burgers
o Een burgers was een machteloze onderdaan van de vorst
Belangrijkste vernieuwingen scheiding van de drie staatsmachten
o Kerntaken van de overheid (het maken van wetten, het handhaven ervan en de
rechtspraak bij conflicten)
De wetgevende macht parlement en regering
De uitvoerende macht regering, gecontroleerd door het parlement
