Samenvatting Bvj Thema 1: inleiding in de biologie.

Biologie Havo 4
Thema 1: inleiding in de biologie

Basisstof 1: wat is biologie?

 Biologie is een natuurwetenschap en bestudeert organismen (levende wezens).
- Alle organisme vertonen levensverschijnselen zoals voortplanting, groeien,
ontwikkelen en stofwisseling.
- Stofwisseling: alle chemische reacties in een organisme.
- Enzymen (zijn eiwitten) versnellen (katalyseren) de chemische reacties van
stofwisselingsprocessen.
- Dood: als het organisme geen levensverschijnselen meer vertoont.
- Levenloos: dingen in de natuur die nooit hebben geleefd
 Levensloop: begint direct na het ontstaan van het organisme en eindigt met de dood van het
organisme.
 Levenscyclus: de fasen of stadia van ontwikkeling dat elk individu van een soort hetzelfde
meemaakt.
- Ontwikkelen: het optreden van veranderingen in de bouw en het functioneren van
het organisme of van bepaalde delen ervan.
 Soort: organismen die zicht onderling kunnen voortplanten en daarbij vruchtbare
nakomelingen krijgen.
 Moleculen: bouwstenen van stoffen en van cellen, bijvoorbeeld DNA.
- DNA bevat de erfelijke informatie voor een organisme.
 Orgaan: deel van een organisme met een specifieke bouw en functie.
 Organisme: eencellig of meercellig levend wezen (individu).
 Populatie: groep individuen van dezelfde soort die in een bepaald gebied leven en die zich
onderling voortplanten.
 Ecosysteem: een min of meer begrensd gebied met bepaalde eigenschappen, zowel de
levende als de niet-levende natuur.
 Biosfeer (systeem aarde): het geheel aan ecosystemen op aarde.
 Emergente eigenschappen: als er op een hoger organisatieniveau een nieuwe eigenschap
ontstaat die er op het lagere organisatieniveau niet is.
 Interactie: biologische eenheden reageren op elkaar en op de invloeden uit hun omgeving.



Basisstof 2: organen, weefsels en cellen.

 Orgaanstelsel: bestaat uit een aantal organen. Deze organen oefenen samen een bepaalde
functie uit.
 Het middenrif scheidt de romp in de borstholte en de buikholte.
 Weefsel: een groep cellen met dezelfde vorm en functie. Organen zijn hieruit opgebouwd.
 Soorten weefsels: dekweefsel (epitheel), zenuwweefsel en spierweefsel.
- Dekweefsel: bekleedt en beschermt inwendige en uitwendige lichaamsoppervlakten.
- Zenuwweefsel: te vinden in organen van je zenuwstelsel (hersenen, ruggenmerg en
zenuwen). Zenuwcellen in zenuwweefsel geven informatie door.
- Spierweefsel: langgerekte cellen die kunnen samentrekken en zo beweging mogelijk
maken.
- Bij veel weefsels liggen de cellen niet direct tegen elkaar aan, maar komt er
tussencelstof. Het soort tussencelstof hangt samen met de functie van het weefsel.
 Langwerpige, holle botten bij de mens zijn licht en stevig.
 Beenbalkjes in de kop van een dijbeen maken het been licht en geven stevigheid.

, Biologie Havo 4
Thema 1: inleiding in de biologie

 Gewelfde vorm (gebogen) van de botten in de voeten: gewicht dragen en schokken
opvangen.
 Gestroomlijnde lichaamsvorm bij diersoorten zorgen voor weinig weerstand.



Basisstof 3: plantaardige en dierlijke cellen.

 Organel: deel van een cel met een eigen functie.
 Celmembraan: scheidt het inwendige van de cel, het cytoplasma, van het milieu buiten de
cel.
 Cytoplasma bestaat uit water met organellen en opgeloste stoffen.
 de kern is omgeven met een kernmembraan en bevat kernplasma.
 Vacuole: blaasje in het cutoplasma omgeven door een vacuolemembraan en geuld met
vacuolevocht.
- Speelt een belangrijke rol bij de stevigheid van een cel en kan kleurstoffen bevatten.
 Plastiden: sommige plastiden kunnen overgaan in andere plastiden.
- Chloroplasten(bladgroenkorrels): bevatten bladgroen.
- Chromoplasten: bevatten kleurstoffen.
- Leukoplasten: dienen om stoffen zoals vet, zetmeel en eiwit op te slaan.
 Celwand: stevig laagje om een cel heen.
- Behoort niet tot de cel maar is tussencelstof.
- Intercellulaire ruimten: holten tussen celwanden die gevuld zijn met lucht of vocht.
 Dierlijke cellen hebben geen grote centrale vacuole, plastiden en celwand.
 Bij een lichtmicroscoop valt licht van onder door een preparaat.
- Een preparaat bestaat uit een objectglas en een dekglas met daartussen het object.
- Het object moet erg dun zijn om licht door te kunnen laten.
- De vergroting van een lichtmicroscoop=de vergroting van het oculair x de vergroting
van het objectief.
 Een elektronenmicroscoop kan meer dan 100 000x vergroten. Het beeld verschijnt
ingekleurd op een computerscherm.
- Bij een TEM (transmissie-elektronenmicroscoop) is geen diepte te zien.
- Bij een SEM (scanning elektronenmicroscoop) is wel diepte te zien.



Basisstof 4: celorganellen.

 In het kernplasma liggen chromosomen en een kernlichaampje.
- In een kernlichaampje worden delen van ribosomen gemaakt.
- Chromosomen bestaan uit moleculen DNA.
- DNA bevat de informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme.
- Kernporien: openingen in het kernmembraan die het transport van stoffen in en uit
het kernplasma regelen.
 Ribosomen: bolvormige organellen, op het endoplasmatisch reticulum of vrij in het
cytoplasma.
- Functie: eiwitsynthese.
 Endoplasmatisch reticulum (ER): netwerk van dubbele membranen dat is aangesloten op het
kernmembraan.