Samenvatting
Verandermanagement
,Inhoud
Hoofdstuk 1 Inleiding.............................................................................................................................4
Paragraaf 1.1 Wat is verandermanagement?.....................................................................................4
Paragraaf 1.2 De historie van verandermanagement.........................................................................4
Paragraaf 1.2.1 Periode 1950-1975: Aanvaarden...........................................................................4
Paragraaf 1.2.2 Periode 1975-1985: Leren.....................................................................................6
Paragraaf 1.2.3 Periode 1985-2000: Variëren.................................................................................6
Paragraaf 1.2.4 Periode vanaf 2000: Coördineren..........................................................................7
Paragraaf 1.3 Een geïntegreerd verandermodel.................................................................................7
Paragraaf 1.4 Typen organisaties........................................................................................................9
Paragraaf 1.4.1 Het concurrerende-waardenmodel.......................................................................9
Paragraaf 1.5 Ontwikkelingen.............................................................................................................9
Paragraaf 1.5.1 Ontwikkelingen in de omgeving............................................................................9
Paragraaf 1.5.2 Ontwikkelingen in organisaties..............................................................................9
Paragraaf 1.5.3 Identificatie van succesfactoren..........................................................................10
Paragraaf 1.6 Aanleiding voor veranderen.......................................................................................10
Paragraaf 1.7 Missie, visie en ambitie..............................................................................................10
Hoofdstuk 2 Diagnose...........................................................................................................................11
Paragraaf 2.2 Omgevingsdiagnose....................................................................................................11
Paragraaf 2.3 Identificatie van kansen en bedreigingen...................................................................12
Paragraaf 2.4 Organisatiediagnose...................................................................................................12
Paragraaf 2.4.1 Vormen van organisatiediagnoses.......................................................................12
Paragraaf 2.4.2 Aanpak van een organisatiediagnose..................................................................13
Paragraaf 2.5 Integrale organisatiediagnose....................................................................................13
Paragraaf 2.5.1 Organisatiescan Rorink & Öztürk.........................................................................13
Paragraaf 2.5.2 INK-model............................................................................................................13
Paragraaf 2.6 Partiële organisatiediagnose......................................................................................14
Paragraaf 2.6.1 Management.......................................................................................................14
Paragraaf 2.6.2 Structuur..............................................................................................................15
Paragraaf 2.6.3 Cultuur.................................................................................................................16
Paragraaf 2.6.4 Processen............................................................................................................16
Paragraaf 2.6.5 Medewerkers......................................................................................................17
Paragraaf 2.6.6 Financiën.............................................................................................................18
Paragraaf 2.7 Harde en zachte beoordelingscriteria.........................................................................18
Paragraaf 2.8 Identificatie van sterkten en zwakten.........................................................................18
,Hoofdstuk 3 Strategie...........................................................................................................................19
Paragraaf 3.1 Inleiding.....................................................................................................................19
Paragraaf 3.2 Strategische wendbaarheid........................................................................................20
Paragraaf 3.3 SWOT- en confrontatiematrix.....................................................................................21
Paragraaf 3.4 Scenarioplanning........................................................................................................21
Paragraaf 3.5 Strategische opties en keuzes.....................................................................................22
Paragraaf 3.5.1 Strategische opties en beleidsopties...................................................................22
Paragraaf 3.5.2 Beoordelingscriteria............................................................................................23
Paragraaf 3.6 Doelstellingen formuleren..........................................................................................24
Paragraaf 3.7 Strategie concretiseren..............................................................................................24
Paragraaf 3.7.1 OGSM..................................................................................................................24
Paragraaf 3.7.2 Strategiekaart......................................................................................................25
Paragraaf 3.7.3 Balanced Scorecard.............................................................................................26
Hoofdstuk 4 Ontwerp...........................................................................................................................26
Paragraaf 4.1 High Performance Organisaties..................................................................................26
Paragraaf 4.2 Ontwerpen van de gewenste situatie.........................................................................27
Paragraaf 4.2.1 Management.......................................................................................................27
Paragraaf 4.2.2 Structuur..............................................................................................................28
Paragraaf 4.2.3 Cultuur.................................................................................................................30
Paragraaf 4.2.4 Processen............................................................................................................31
Paragraaf 4.2.5 Medewerkers......................................................................................................32
Paragraaf 4.2.6 Financiën.............................................................................................................33
Hoofdstuk 5 Context.............................................................................................................................35
Paragraaf 5.1 Inleiding......................................................................................................................35
Paragraaf 5.2 veranderaspecten.......................................................................................................35
Paragraaf 5.2.1 Veranderimpact...................................................................................................35
Paragraaf 5.2.2 Veranderbereidheid............................................................................................36
Paragraaf 5.2.3 Verandercapaciteit..............................................................................................37
Paragraaf 5.2.4 Veranderkrachtenveld.........................................................................................37
Paragraaf 5.3 Situationele kenmerken voor veranderen..................................................................39
Paragraaf 5.4 Verandermanager......................................................................................................40
Paragraaf 5.4.1 Het managen van verandering............................................................................40
Paragraaf 5.4.2 Actoren en rollen in verandering.........................................................................42
Paragraaf 5.4.3 Adviseur in veranderingen...................................................................................43
Paragraaf 5.5 Communicatie............................................................................................................43
Groeimodel van Greiner.......................................................................................................................44
, Hoofdstuk 1 Inleiding
Paragraaf 1.1 Wat is verandermanagement?
Snelle veranderingen in de omgeving dwingen een organisatie om flexibel te reageren en continu te
veranderen. Organisatieontwikkeling, aanpassing en verandering worden door elkaar gebruikt.
Organisatieontwikkeling heeft te maken met bewuste veranderprocessen als gevolg van de
wisselwerking tussen de omgeving en de organisatie. Dit is het vermogen van de organisatie om zich
aan te passen aan externe ontwikkelingen die voor haar continuïteit belangrijk zijn. Veranderingen
vinden geleidelijk, procesmatig en continu plaats, waarbij er niet altijd sprake is van duidelijke doelen
of veranderstrategieën. Daarbij is er ook geen zekerheid over de gewenste situatie.
Organisatieaanpassing wordt gebruikt wanneer een organisatie een nieuw evenwicht zoekt in haar
functionele gebieden zoals management, structuur, cultuur, processen en medewerkers.
Organisatieverandering gaat over het in een korte tijd ingrijpend wijzigen van de structuur en
processen van een organisatie. Dit kenmerkt zich door een doelgerichte en planmatige aanpak.
Verandermanagement is het effectief sturing geven aan activiteiten gericht op het aanpassen van
een organisatie aan strategische en/of operationele wijzigingen. Bij verandermanagement gaat het
om twee eenvoudige hoofdvragen:
Wat moeten of willen we veranderen?
Hoe gaan we dit doen?
Veranderprocessen kenmerken zich door:
Ze hebben betrekking op de hele organisatie of een belangrijk deel daarvan;
Gericht op structuren, processen en samenwerken van mensen;
Managementvaardigheden worden gebruikt om het veranderproces te initiëren en
begeleiden;
Kennis en ervaring uit de organisatiekunde is belangrijk en de sociale wetenschappen in een
project- of procesmatige aanpak; en
Veranderingen gericht op de verbetering van de effectiviteit (markt- en klantgerichtheid)
en/of de efficiëntie (doelmatigheid van processen)
Paragraaf 1.2 De historie van verandermanagement
We schetsen nu eerst de historische ontwikkelingen op het vakgebied van verandermanagement. Dat
geeft inzicht in de ontwikkeling van het denken op het gebied van organisatieveranderingen. Nog
steeds maken we gebruik van theorieën die ruim vijftig jaar geleden geformuleerd en aangereikt
werden. We hebben de historie van verandermanagement ingedeeld in een aantal perioden met een
herkenbare algemene focus.
Paragraaf 1.2.1 Periode 1950-1975: Aanvaarden
Veranderen is een zaak van aanvaarden, accepteren. De theorieën op het gebied van veranderen zijn
in deze periode ontstaan vanuit enkele uitgangspunten. Deze theorieën vallen onder Planned Change
of Planned Organizational Change. De uitkomst van een verandering staat vooraf vast en een
veranderproces is goed te plannen en te sturen. Veranderprocessen zijn erop gericht om te
bewerkstelligen dat medewerkers de oude situatie loslaten en een nieuwe accepteren.
Gedragswetenschappen spelen een belangrijke rol.
Diffusie- en adoptietheorieën trachten te verklaren welke factoren van invloed zijn op het
verspreiden (diffusie) en het aanvaarden (adoptie) van innovaties binnen een groep. Rogers stelt dat
diffusie een proces is waarbij innovatie via bepaalde kanalen gepubliceerd wordt naar een groep. De
Verandermanagement
,Inhoud
Hoofdstuk 1 Inleiding.............................................................................................................................4
Paragraaf 1.1 Wat is verandermanagement?.....................................................................................4
Paragraaf 1.2 De historie van verandermanagement.........................................................................4
Paragraaf 1.2.1 Periode 1950-1975: Aanvaarden...........................................................................4
Paragraaf 1.2.2 Periode 1975-1985: Leren.....................................................................................6
Paragraaf 1.2.3 Periode 1985-2000: Variëren.................................................................................6
Paragraaf 1.2.4 Periode vanaf 2000: Coördineren..........................................................................7
Paragraaf 1.3 Een geïntegreerd verandermodel.................................................................................7
Paragraaf 1.4 Typen organisaties........................................................................................................9
Paragraaf 1.4.1 Het concurrerende-waardenmodel.......................................................................9
Paragraaf 1.5 Ontwikkelingen.............................................................................................................9
Paragraaf 1.5.1 Ontwikkelingen in de omgeving............................................................................9
Paragraaf 1.5.2 Ontwikkelingen in organisaties..............................................................................9
Paragraaf 1.5.3 Identificatie van succesfactoren..........................................................................10
Paragraaf 1.6 Aanleiding voor veranderen.......................................................................................10
Paragraaf 1.7 Missie, visie en ambitie..............................................................................................10
Hoofdstuk 2 Diagnose...........................................................................................................................11
Paragraaf 2.2 Omgevingsdiagnose....................................................................................................11
Paragraaf 2.3 Identificatie van kansen en bedreigingen...................................................................12
Paragraaf 2.4 Organisatiediagnose...................................................................................................12
Paragraaf 2.4.1 Vormen van organisatiediagnoses.......................................................................12
Paragraaf 2.4.2 Aanpak van een organisatiediagnose..................................................................13
Paragraaf 2.5 Integrale organisatiediagnose....................................................................................13
Paragraaf 2.5.1 Organisatiescan Rorink & Öztürk.........................................................................13
Paragraaf 2.5.2 INK-model............................................................................................................13
Paragraaf 2.6 Partiële organisatiediagnose......................................................................................14
Paragraaf 2.6.1 Management.......................................................................................................14
Paragraaf 2.6.2 Structuur..............................................................................................................15
Paragraaf 2.6.3 Cultuur.................................................................................................................16
Paragraaf 2.6.4 Processen............................................................................................................16
Paragraaf 2.6.5 Medewerkers......................................................................................................17
Paragraaf 2.6.6 Financiën.............................................................................................................18
Paragraaf 2.7 Harde en zachte beoordelingscriteria.........................................................................18
Paragraaf 2.8 Identificatie van sterkten en zwakten.........................................................................18
,Hoofdstuk 3 Strategie...........................................................................................................................19
Paragraaf 3.1 Inleiding.....................................................................................................................19
Paragraaf 3.2 Strategische wendbaarheid........................................................................................20
Paragraaf 3.3 SWOT- en confrontatiematrix.....................................................................................21
Paragraaf 3.4 Scenarioplanning........................................................................................................21
Paragraaf 3.5 Strategische opties en keuzes.....................................................................................22
Paragraaf 3.5.1 Strategische opties en beleidsopties...................................................................22
Paragraaf 3.5.2 Beoordelingscriteria............................................................................................23
Paragraaf 3.6 Doelstellingen formuleren..........................................................................................24
Paragraaf 3.7 Strategie concretiseren..............................................................................................24
Paragraaf 3.7.1 OGSM..................................................................................................................24
Paragraaf 3.7.2 Strategiekaart......................................................................................................25
Paragraaf 3.7.3 Balanced Scorecard.............................................................................................26
Hoofdstuk 4 Ontwerp...........................................................................................................................26
Paragraaf 4.1 High Performance Organisaties..................................................................................26
Paragraaf 4.2 Ontwerpen van de gewenste situatie.........................................................................27
Paragraaf 4.2.1 Management.......................................................................................................27
Paragraaf 4.2.2 Structuur..............................................................................................................28
Paragraaf 4.2.3 Cultuur.................................................................................................................30
Paragraaf 4.2.4 Processen............................................................................................................31
Paragraaf 4.2.5 Medewerkers......................................................................................................32
Paragraaf 4.2.6 Financiën.............................................................................................................33
Hoofdstuk 5 Context.............................................................................................................................35
Paragraaf 5.1 Inleiding......................................................................................................................35
Paragraaf 5.2 veranderaspecten.......................................................................................................35
Paragraaf 5.2.1 Veranderimpact...................................................................................................35
Paragraaf 5.2.2 Veranderbereidheid............................................................................................36
Paragraaf 5.2.3 Verandercapaciteit..............................................................................................37
Paragraaf 5.2.4 Veranderkrachtenveld.........................................................................................37
Paragraaf 5.3 Situationele kenmerken voor veranderen..................................................................39
Paragraaf 5.4 Verandermanager......................................................................................................40
Paragraaf 5.4.1 Het managen van verandering............................................................................40
Paragraaf 5.4.2 Actoren en rollen in verandering.........................................................................42
Paragraaf 5.4.3 Adviseur in veranderingen...................................................................................43
Paragraaf 5.5 Communicatie............................................................................................................43
Groeimodel van Greiner.......................................................................................................................44
, Hoofdstuk 1 Inleiding
Paragraaf 1.1 Wat is verandermanagement?
Snelle veranderingen in de omgeving dwingen een organisatie om flexibel te reageren en continu te
veranderen. Organisatieontwikkeling, aanpassing en verandering worden door elkaar gebruikt.
Organisatieontwikkeling heeft te maken met bewuste veranderprocessen als gevolg van de
wisselwerking tussen de omgeving en de organisatie. Dit is het vermogen van de organisatie om zich
aan te passen aan externe ontwikkelingen die voor haar continuïteit belangrijk zijn. Veranderingen
vinden geleidelijk, procesmatig en continu plaats, waarbij er niet altijd sprake is van duidelijke doelen
of veranderstrategieën. Daarbij is er ook geen zekerheid over de gewenste situatie.
Organisatieaanpassing wordt gebruikt wanneer een organisatie een nieuw evenwicht zoekt in haar
functionele gebieden zoals management, structuur, cultuur, processen en medewerkers.
Organisatieverandering gaat over het in een korte tijd ingrijpend wijzigen van de structuur en
processen van een organisatie. Dit kenmerkt zich door een doelgerichte en planmatige aanpak.
Verandermanagement is het effectief sturing geven aan activiteiten gericht op het aanpassen van
een organisatie aan strategische en/of operationele wijzigingen. Bij verandermanagement gaat het
om twee eenvoudige hoofdvragen:
Wat moeten of willen we veranderen?
Hoe gaan we dit doen?
Veranderprocessen kenmerken zich door:
Ze hebben betrekking op de hele organisatie of een belangrijk deel daarvan;
Gericht op structuren, processen en samenwerken van mensen;
Managementvaardigheden worden gebruikt om het veranderproces te initiëren en
begeleiden;
Kennis en ervaring uit de organisatiekunde is belangrijk en de sociale wetenschappen in een
project- of procesmatige aanpak; en
Veranderingen gericht op de verbetering van de effectiviteit (markt- en klantgerichtheid)
en/of de efficiëntie (doelmatigheid van processen)
Paragraaf 1.2 De historie van verandermanagement
We schetsen nu eerst de historische ontwikkelingen op het vakgebied van verandermanagement. Dat
geeft inzicht in de ontwikkeling van het denken op het gebied van organisatieveranderingen. Nog
steeds maken we gebruik van theorieën die ruim vijftig jaar geleden geformuleerd en aangereikt
werden. We hebben de historie van verandermanagement ingedeeld in een aantal perioden met een
herkenbare algemene focus.
Paragraaf 1.2.1 Periode 1950-1975: Aanvaarden
Veranderen is een zaak van aanvaarden, accepteren. De theorieën op het gebied van veranderen zijn
in deze periode ontstaan vanuit enkele uitgangspunten. Deze theorieën vallen onder Planned Change
of Planned Organizational Change. De uitkomst van een verandering staat vooraf vast en een
veranderproces is goed te plannen en te sturen. Veranderprocessen zijn erop gericht om te
bewerkstelligen dat medewerkers de oude situatie loslaten en een nieuwe accepteren.
Gedragswetenschappen spelen een belangrijke rol.
Diffusie- en adoptietheorieën trachten te verklaren welke factoren van invloed zijn op het
verspreiden (diffusie) en het aanvaarden (adoptie) van innovaties binnen een groep. Rogers stelt dat
diffusie een proces is waarbij innovatie via bepaalde kanalen gepubliceerd wordt naar een groep. De
