Ontwikkelings
psychologie
TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE – AJ 2020-2021
FASE 1 | SEMESTER 2
Mila Duerloo ☆
THOMAS MORE HOGESCHOOL
, Samenvatting
Ontwikkelingspsychologie
Deel 1: ontwikkeling van het kind
1. Een inleiding in de ontwikkeling van het kind | p. 4 -21
1.1 Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie (of levenslooppsychologie)= wetenschappelijke studie naar patronen van
groei, verandering en stabiliteit van conceptie tot de ouderdom, maar met een accent op de jaren tot
de volwassenheid, waarin veranderingen elkaar het snelst opvolgen.
• ‘ontwikkeling’ (= genese, ontvouwen)
→ metafoor: rups die ontwikkelt tot vlinder
o Lichamelijke groei & veranderingen in psyche v individuen beïnvloed door ontwikkeling v/d
samenleving
o Ontwikkeling = groei, toename, stabiliteit, voortgang & teruggang, afbraak, aftakeling
• Ontwikkelingspsychologen houden zich bezig met groeien, veranderen & stabiliteit
Vb. In welke periode & gebieden in het leven groeit en veranderd men? Hoe komt hun gedrag
overheen met eerder gedrag?...
- Kenmerken ontwikkeling:
• Continu proces in tijd, niet te stoppen
• Niet omkeerbaar, onveranderlijk
• Globaal (grote zaken) naar gedifferentieerd (verfijnd)
vb. baby eerst rijgen >> mooi grijpen, tellen >> rekenen
- Aanverwante begrippen:
• Groei (fysiek) vb. lengte, groei hersenen
• Rijping vb. sluitspieren (voor zindelijkheidstraining)
• Leren: stimulatie v/d omgeving nodig vb. moeder biedt zvl mogelijk materialen aan het kind
1
,1.1.1 De reikwijdte van het vakgebied
- Onderzoek naar ontw. kinderen verdeelt in 4 thematische gebieden: zie pagina 8 & 9 voor meer vb.
Thematisch gebied Focus Voorbeelden
Fysieke ontwikkeling Studie naar de invloed v/h lichaam ~ Effecten v/h seksuele
op het gedrag rijpingsproces tijdens de
=> Focus: invloed hersenen, ZS, adolescentie op gedrag
spieren, zintuigen & behoefte aan ~ Wat zijn de voordelen van
eten, drinken & slaap op gedrag borstvoeding?
~ Effecten v ondervoeding op
groeitempo?
Cognitieve ontwikkeling Studie naar invloed v groei & ~ Invloed veranderingen in
verandering in intellectuele intellectuele vermogens op
vermogens op gedrag gedrag
(o.a. leren, geheugen, ~ heeft tweetaligheid voordelen?
probleemoplossing, intelligentie) ~ culturele ≠ in hoe leerlingen
successen & mislukkingen
verklaren?
Sociale ontwikkeling Studie naar interacties v mensen & ~ Evolutie vriendschappen in
hoe hun sociale relaties in de loop kindertijd
v hun leven groeien, veranderen & ~ Wat is de beste manier om
stabiel blijven kinderen gewenst gedrag te
leren?
Hoe speelt de impact v/d ander in ~ Hebben kinderen die gepest
de verschillende levensfasen? worden eig. gemeen?
Persoonlijkheidsontwikkeling Studie naar stabiliteit & ~ Bezit een mens gedurende zijn
veranderingen in eigenschappen leven stabiele karaktereig.?
die personen v elkaar
onderscheiden
- Ook een kijk naar leeftijdsgroepen & individuele verschillen:
Prenatale periode conceptie – geboorte
Babytijd 0-1 jaar
Peutertijd 1-3 jaar
Kleutertijd 3-6 jaar
Lagere schooltijd 6-12 jaar
Adolescentie 12-20 jaar
Volwassenheid 20-60 jaar
Oudere volwassenheid/ouderdom > 60 jaar
→ Groepen= sociale constructie= idee die breed geaccepteerd is, maar afhangt van v/d
maatschappij/cultuur op een moment
Soms duidelijke grenzen, soms artificieel: vb. van niet precieze afgebakende grenzen;
o Bv. overgang schooltijd >> adolescentie: grens gebaseerd op begin v/d seksuele rijpingsproces
→ kan sterk variëren
→ puberteit soms bestudeert als aparte levensfase (meisje= 11/12j & jongen= 13/14 j)
→ in deze cursus: adolescentie= puberteit & periode nadien
o Bv. Prepuberteit: periode voorafgaand aan puberteit met hormonale veranderingen
→ opkomende volwassenheid als aparte levensfase
o Grote individuele verschillen → ontwikkelingspsychologie: gemiddelden!
2
, • Ontwikkelingspsychologie
=> Algemene veranderingen & gedragsreorganisaties die iedereen doormaakt bij ouder worden
=> Ontwikkeling als een normatief gegeven
- Maar ook aandacht voor:
• Individuele ontwikkeling = individuele variatie rond het normatieve verloop v/d ontwikkeling
o Naarmate het kind ouder wordt, wordt de variatie tss mensen groter.
▪ Wrm? hoe ouder je wordt, hoe groter de impact v omgevingsinvloeden
vb. voeding, financiële situatie, werken vinden?... => verschilt voor elk van ons
→ Verruiming sociale netwerk, normatieve gebeurtenissen, Cohorten
1.1.2 De invloed van de cohorten op de ontwikkeling
• Cohort = een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek is geboren
Leden v. dezelfde cohort delen aantal omgevingsfactoren & hebben mogelijks gelijke invloed
Vb. Economische toestand, epidemieën (corona), oorlogen, hongersnoden...
Normatieve gebeurtenissen= gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen een groep
op dezelfde manier voltrekken
- Verschillende soorten invloeden op de ontwikkeling:
1. Normatieve historisch bepaalde invloeden (ook wel cohorteffecten)
Biologische & omgevingsinvloeden verbonden aan specifieke historisch moment
Vb. 9/11, corona, atoombom, rampen, technologische ontwikkelingen, economische groei
2. Leeftijdsgebonden invloeden
Biologische & omgevingsinvloeden gelijk voor mensen in bepaalde leeftijdsgroep,
‘ongeacht’ wnr of waar ze opgroeien
Vb. maandstonden krijgen, start schoolcarrière, menopauze, puberteit bereiken
3. Normatieve sociaal-cultureel bepaalde invloeden
Vb. Sociale klasse, ethische afkomst, lidmaatschap subculturen (kledingswijze, muziekstijl)
4. Niet-normatieve gebeurtenissen
Atypische gebeurtenissen op tijdstip dat dit meeste anderen uit die groep niet overkomt.
gebeurtenissen die zich voordoen bij 1 persoon en niet bij de anderen
kinderen kunnen zelf ook bijdrage bij ontstaan van deze gebeurtenissen
Vb. 9 J. & mama sterft, Studeren met achtergrond (zeer) lage SES, (Barack Obama), grote
prijs winnen (literatuurprijs)
1.1.3 Vraagstukken bij de thema’s van de ontwikkelingspsychologie
I. CONTINUE VS DISCONTINUE VERANDERING “ VOLSTREKT DE ONTW . ZICH DISCONTINUE /CONTINUE ?”
• Continue verandering= geleidelijke kwantitatieve ontwikkeling, waarbij prestaties op een
bepaald niveau voortvloeien uit op de vorige niveaus
o Geleidelijke, kwantitatieve verbetering (te make met hvlh)
o Onderliggende processen blijven gehele levensduur gelijk
vaardigheden/kenmerken veranderen niet in aard, maar in omvang
Bv. Lengtegroei, toename hersencapaciteit (steeds sneller lezen → proces blijft gelijk)
• Discontinue verandering= ontwikkeling in aparte stappen/stadia, waarbij elk stadium gedrag
oplevert dat kwalitatief anders is dan gedrag in eerdere stadia
o Kwalitatieve verandering: qua inhoud & hoedanigheid anders dan eerder
Bv. Cognitieve ontwikkeling(?), kind stopt plots met in bed plassen
En - en: sommige ontwikkeling meer continu, andere meer discontinu
3
psychologie
TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE – AJ 2020-2021
FASE 1 | SEMESTER 2
Mila Duerloo ☆
THOMAS MORE HOGESCHOOL
, Samenvatting
Ontwikkelingspsychologie
Deel 1: ontwikkeling van het kind
1. Een inleiding in de ontwikkeling van het kind | p. 4 -21
1.1 Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie (of levenslooppsychologie)= wetenschappelijke studie naar patronen van
groei, verandering en stabiliteit van conceptie tot de ouderdom, maar met een accent op de jaren tot
de volwassenheid, waarin veranderingen elkaar het snelst opvolgen.
• ‘ontwikkeling’ (= genese, ontvouwen)
→ metafoor: rups die ontwikkelt tot vlinder
o Lichamelijke groei & veranderingen in psyche v individuen beïnvloed door ontwikkeling v/d
samenleving
o Ontwikkeling = groei, toename, stabiliteit, voortgang & teruggang, afbraak, aftakeling
• Ontwikkelingspsychologen houden zich bezig met groeien, veranderen & stabiliteit
Vb. In welke periode & gebieden in het leven groeit en veranderd men? Hoe komt hun gedrag
overheen met eerder gedrag?...
- Kenmerken ontwikkeling:
• Continu proces in tijd, niet te stoppen
• Niet omkeerbaar, onveranderlijk
• Globaal (grote zaken) naar gedifferentieerd (verfijnd)
vb. baby eerst rijgen >> mooi grijpen, tellen >> rekenen
- Aanverwante begrippen:
• Groei (fysiek) vb. lengte, groei hersenen
• Rijping vb. sluitspieren (voor zindelijkheidstraining)
• Leren: stimulatie v/d omgeving nodig vb. moeder biedt zvl mogelijk materialen aan het kind
1
,1.1.1 De reikwijdte van het vakgebied
- Onderzoek naar ontw. kinderen verdeelt in 4 thematische gebieden: zie pagina 8 & 9 voor meer vb.
Thematisch gebied Focus Voorbeelden
Fysieke ontwikkeling Studie naar de invloed v/h lichaam ~ Effecten v/h seksuele
op het gedrag rijpingsproces tijdens de
=> Focus: invloed hersenen, ZS, adolescentie op gedrag
spieren, zintuigen & behoefte aan ~ Wat zijn de voordelen van
eten, drinken & slaap op gedrag borstvoeding?
~ Effecten v ondervoeding op
groeitempo?
Cognitieve ontwikkeling Studie naar invloed v groei & ~ Invloed veranderingen in
verandering in intellectuele intellectuele vermogens op
vermogens op gedrag gedrag
(o.a. leren, geheugen, ~ heeft tweetaligheid voordelen?
probleemoplossing, intelligentie) ~ culturele ≠ in hoe leerlingen
successen & mislukkingen
verklaren?
Sociale ontwikkeling Studie naar interacties v mensen & ~ Evolutie vriendschappen in
hoe hun sociale relaties in de loop kindertijd
v hun leven groeien, veranderen & ~ Wat is de beste manier om
stabiel blijven kinderen gewenst gedrag te
leren?
Hoe speelt de impact v/d ander in ~ Hebben kinderen die gepest
de verschillende levensfasen? worden eig. gemeen?
Persoonlijkheidsontwikkeling Studie naar stabiliteit & ~ Bezit een mens gedurende zijn
veranderingen in eigenschappen leven stabiele karaktereig.?
die personen v elkaar
onderscheiden
- Ook een kijk naar leeftijdsgroepen & individuele verschillen:
Prenatale periode conceptie – geboorte
Babytijd 0-1 jaar
Peutertijd 1-3 jaar
Kleutertijd 3-6 jaar
Lagere schooltijd 6-12 jaar
Adolescentie 12-20 jaar
Volwassenheid 20-60 jaar
Oudere volwassenheid/ouderdom > 60 jaar
→ Groepen= sociale constructie= idee die breed geaccepteerd is, maar afhangt van v/d
maatschappij/cultuur op een moment
Soms duidelijke grenzen, soms artificieel: vb. van niet precieze afgebakende grenzen;
o Bv. overgang schooltijd >> adolescentie: grens gebaseerd op begin v/d seksuele rijpingsproces
→ kan sterk variëren
→ puberteit soms bestudeert als aparte levensfase (meisje= 11/12j & jongen= 13/14 j)
→ in deze cursus: adolescentie= puberteit & periode nadien
o Bv. Prepuberteit: periode voorafgaand aan puberteit met hormonale veranderingen
→ opkomende volwassenheid als aparte levensfase
o Grote individuele verschillen → ontwikkelingspsychologie: gemiddelden!
2
, • Ontwikkelingspsychologie
=> Algemene veranderingen & gedragsreorganisaties die iedereen doormaakt bij ouder worden
=> Ontwikkeling als een normatief gegeven
- Maar ook aandacht voor:
• Individuele ontwikkeling = individuele variatie rond het normatieve verloop v/d ontwikkeling
o Naarmate het kind ouder wordt, wordt de variatie tss mensen groter.
▪ Wrm? hoe ouder je wordt, hoe groter de impact v omgevingsinvloeden
vb. voeding, financiële situatie, werken vinden?... => verschilt voor elk van ons
→ Verruiming sociale netwerk, normatieve gebeurtenissen, Cohorten
1.1.2 De invloed van de cohorten op de ontwikkeling
• Cohort = een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek is geboren
Leden v. dezelfde cohort delen aantal omgevingsfactoren & hebben mogelijks gelijke invloed
Vb. Economische toestand, epidemieën (corona), oorlogen, hongersnoden...
Normatieve gebeurtenissen= gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen een groep
op dezelfde manier voltrekken
- Verschillende soorten invloeden op de ontwikkeling:
1. Normatieve historisch bepaalde invloeden (ook wel cohorteffecten)
Biologische & omgevingsinvloeden verbonden aan specifieke historisch moment
Vb. 9/11, corona, atoombom, rampen, technologische ontwikkelingen, economische groei
2. Leeftijdsgebonden invloeden
Biologische & omgevingsinvloeden gelijk voor mensen in bepaalde leeftijdsgroep,
‘ongeacht’ wnr of waar ze opgroeien
Vb. maandstonden krijgen, start schoolcarrière, menopauze, puberteit bereiken
3. Normatieve sociaal-cultureel bepaalde invloeden
Vb. Sociale klasse, ethische afkomst, lidmaatschap subculturen (kledingswijze, muziekstijl)
4. Niet-normatieve gebeurtenissen
Atypische gebeurtenissen op tijdstip dat dit meeste anderen uit die groep niet overkomt.
gebeurtenissen die zich voordoen bij 1 persoon en niet bij de anderen
kinderen kunnen zelf ook bijdrage bij ontstaan van deze gebeurtenissen
Vb. 9 J. & mama sterft, Studeren met achtergrond (zeer) lage SES, (Barack Obama), grote
prijs winnen (literatuurprijs)
1.1.3 Vraagstukken bij de thema’s van de ontwikkelingspsychologie
I. CONTINUE VS DISCONTINUE VERANDERING “ VOLSTREKT DE ONTW . ZICH DISCONTINUE /CONTINUE ?”
• Continue verandering= geleidelijke kwantitatieve ontwikkeling, waarbij prestaties op een
bepaald niveau voortvloeien uit op de vorige niveaus
o Geleidelijke, kwantitatieve verbetering (te make met hvlh)
o Onderliggende processen blijven gehele levensduur gelijk
vaardigheden/kenmerken veranderen niet in aard, maar in omvang
Bv. Lengtegroei, toename hersencapaciteit (steeds sneller lezen → proces blijft gelijk)
• Discontinue verandering= ontwikkeling in aparte stappen/stadia, waarbij elk stadium gedrag
oplevert dat kwalitatief anders is dan gedrag in eerdere stadia
o Kwalitatieve verandering: qua inhoud & hoedanigheid anders dan eerder
Bv. Cognitieve ontwikkeling(?), kind stopt plots met in bed plassen
En - en: sommige ontwikkeling meer continu, andere meer discontinu
3
