‘’De roeping van de mens is mens te zijn!’’ –Multatuli
Module: Humanisme en Geestelijke Weerbaarheid
Dr. W. Los
M1-HUM1
Master 1 D.E. Boer
24-01-2019
Woorden: 1754
Universiteit van Humanistiek
Een strijd voor rechtvaardigheid
In hoeverre past de traditie van Multatuli – het strijden voor rechtvaardigheid – binnen de
humanistische traditie?
, Inleiding
Eduard Douwes Dekker, ofwel Multatuli, wordt door het humanistische verbond neergezet
als vertegenwoordiger van het humanistische canon1. Hij werd in zijn tijd omarmd door
socialisten, vrijdenkers, én door humanisten vanwege zijn strijd voor rechtvaardigheid 2. Nog
steeds wordt Multatuli door velen gezien als humanist, mede dankzij het Max Havelaar-
keurmerk. Een keurmerk die de traditie van Multatuli – het strijden voor rechtvaardigheid –
voortzet.
Hobsbawm (2012) stelt echter dat tradities vaak zijn uitgevonden met een bepaald doel, het
zijn invented traditions. Niet iedere traditie is per definitie bedacht, maar Hobsbawm pleit
voor bewustwording dat niet alle tradities al eeuwen aanwezig zijn, maar soms zijn
gecreëerd. Nu kan men afvragen of het strijden voor rechtvaardigheid van Multatuli een
uitgevonden traditie is, en ten tweede hoeverre dit past binnen de humanistische traditie. De
hoofdvraag van dit essay zal dan ook zijn: In hoeverre past Multatuli in de humanistische
traditie? Om deze vraag te beantwoorden zal ten eerste kort worden ingegaan op de vraag
wat een (uitgevonden) traditie is, om vervolgens te onderzoeken wat het humanisme is, en
hoe de humanistische traditie zich ontwikkelt. Hierbij worden de ideeën van Van Praag en
Bullock met elkaar vergeleken. Tot slot wordt beargumenteerd hoe Multatuli zich verhoudt
tot de humanistische traditie(s).
Tradities
Tradities kunnen worden gezien als narratieve processen van mimesis waarbij voorbeeldige
figuren de inhouden van deze tradities belichamen en doorgeven (Duyndam, Huijing, & Los,
2018). Deze voorbeeldfiguren staan enerzijds dicht bij ons, maar anderzijds op afstand. De
voorbeeldfiguren zijn ‘’maatgevende figuren in cultuur en geschiedenis’’ (Duyndam,
Huijing, & Los, 2018, p.5). Hobsbawm (2012) laat daarentegen zien dat tradities worden
uitgevonden om een gevoel van continuïteit te creëren en gedrag te sturen. Een voorbeeld
hiervan is het koningshuis, waarbij koning Willem-Alexander wordt geacht deze
eeuwenlange traditie voort te zetten. Echter heeft Nederland slechts sinds 1813 een koning.
De traditie van het koningshuis kan worden gezien als een invented tradition. Volgens
Hobsbawm zijn er drie verschijningsvormen van invented traditions. Ten eerste het type dat
de sociale cohesie van groepen bevestigt of symboliseert, zoals het zingen van het volkslied.
1
Geraadpleegd op 24 januari 2018 van https://humanistischecanon.nl/venster/vrijdenken/multatuli-gebed-van-den-onwetende/
2
Geraadpleegd op 24 januari 2018 van https://www.youtube.com/watch?time_continue=7&v=K_w4DDHgZ4Y
1
Module: Humanisme en Geestelijke Weerbaarheid
Dr. W. Los
M1-HUM1
Master 1 D.E. Boer
24-01-2019
Woorden: 1754
Universiteit van Humanistiek
Een strijd voor rechtvaardigheid
In hoeverre past de traditie van Multatuli – het strijden voor rechtvaardigheid – binnen de
humanistische traditie?
, Inleiding
Eduard Douwes Dekker, ofwel Multatuli, wordt door het humanistische verbond neergezet
als vertegenwoordiger van het humanistische canon1. Hij werd in zijn tijd omarmd door
socialisten, vrijdenkers, én door humanisten vanwege zijn strijd voor rechtvaardigheid 2. Nog
steeds wordt Multatuli door velen gezien als humanist, mede dankzij het Max Havelaar-
keurmerk. Een keurmerk die de traditie van Multatuli – het strijden voor rechtvaardigheid –
voortzet.
Hobsbawm (2012) stelt echter dat tradities vaak zijn uitgevonden met een bepaald doel, het
zijn invented traditions. Niet iedere traditie is per definitie bedacht, maar Hobsbawm pleit
voor bewustwording dat niet alle tradities al eeuwen aanwezig zijn, maar soms zijn
gecreëerd. Nu kan men afvragen of het strijden voor rechtvaardigheid van Multatuli een
uitgevonden traditie is, en ten tweede hoeverre dit past binnen de humanistische traditie. De
hoofdvraag van dit essay zal dan ook zijn: In hoeverre past Multatuli in de humanistische
traditie? Om deze vraag te beantwoorden zal ten eerste kort worden ingegaan op de vraag
wat een (uitgevonden) traditie is, om vervolgens te onderzoeken wat het humanisme is, en
hoe de humanistische traditie zich ontwikkelt. Hierbij worden de ideeën van Van Praag en
Bullock met elkaar vergeleken. Tot slot wordt beargumenteerd hoe Multatuli zich verhoudt
tot de humanistische traditie(s).
Tradities
Tradities kunnen worden gezien als narratieve processen van mimesis waarbij voorbeeldige
figuren de inhouden van deze tradities belichamen en doorgeven (Duyndam, Huijing, & Los,
2018). Deze voorbeeldfiguren staan enerzijds dicht bij ons, maar anderzijds op afstand. De
voorbeeldfiguren zijn ‘’maatgevende figuren in cultuur en geschiedenis’’ (Duyndam,
Huijing, & Los, 2018, p.5). Hobsbawm (2012) laat daarentegen zien dat tradities worden
uitgevonden om een gevoel van continuïteit te creëren en gedrag te sturen. Een voorbeeld
hiervan is het koningshuis, waarbij koning Willem-Alexander wordt geacht deze
eeuwenlange traditie voort te zetten. Echter heeft Nederland slechts sinds 1813 een koning.
De traditie van het koningshuis kan worden gezien als een invented tradition. Volgens
Hobsbawm zijn er drie verschijningsvormen van invented traditions. Ten eerste het type dat
de sociale cohesie van groepen bevestigt of symboliseert, zoals het zingen van het volkslied.
1
Geraadpleegd op 24 januari 2018 van https://humanistischecanon.nl/venster/vrijdenken/multatuli-gebed-van-den-onwetende/
2
Geraadpleegd op 24 januari 2018 van https://www.youtube.com/watch?time_continue=7&v=K_w4DDHgZ4Y
1
