Geschiedenis Memo 4/5/6vwo
H3: De vroege middeleeuwen
Tijd van Monniken en Ridders
500-1000 n. Chr.
Kenmerkende aspecten:
9. De verspreiding van het christendom in geheel Europa
10. Het ontstaan en de verspreiding van de Islam
11. De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een
zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.
12. Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.
Paragraaf 3.1 Hofstelsel en horigheid
De vroege middeleeuwen was een periode van terugval na de machtige Romeinen. De
Romeinse agrarisch-urbane samenleving was verschrompeld: de romeinse steden en
wegen verdwenen, de handel kwam tot stilstand. In de vroege middeleeuwen was er weer
sprake van een volledig agrarische samenleving.
Aan het einde van het West-Romeinse Rijk was er veel chaos, er was een slecht centraal
gezag. Edelen vochten om grond en dit leidde tot grote onveiligheid voor burgers, ook omdat
er geen Romeinse soldaten meer waren. Reizen werd bemoeilijkt en de handel kromp.
Steden raakten ontvolkt, handelscentra werden kleinere regionale markten en dit leidde
allemaal tot het verdwijnen van geld als ruilmiddel. (Het werd nu veel interessanter om geld
om te smelten om er sieraden/ gebruiksvoorwerpen van te maken nu er geen handel meer
was.)
De Romeinse elite was weg uit de steden. Omdat voornamelijk de elite consument van
nijverheid was, nam de productie van de nijverheid nam af → de vraag naar specialistische
kennis en vaardigheden nam af en werd schaars. Door het beperkte handelsverkeer werden
benodigde grondstoffen niet meer aangevoerd.
Gevolg: ontstaan van het zelfvoorzienende hofstelsel, een economisch systeem van
zelfvoorzienende domeinen. Het domein was van een heer of klooster. Een domein bestond
vaak uit:
Vroonhof (van de heer zelf)
Akkers van de boeren (horigen en vrije boeren)
Braak
(Een domein is niet één plek: voordeel hiervan was dat het domein heel verschillende
producten kon leveren door de verspreide ligging.)
Domeinen waren autarkisch: zelfvoorzienend. Er was nauwelijks handel tussen domeinen.
Men maakte hun eigen kleding, werktuigen, meubels en voedsel. (Er was geen sprake van
volledige autarkie want er was wel enige specialisatie binnen het dorp, kleine ruilhandel met
andere dorpen. Maar de ver ontwikkelde economie van de oudheid was verdwenen.)
, In de vroege middeleeuwen werd de samenleving gedomineerd door de geestelijkheid en de
adel, een kleine elite van grootgrondbezitters. Er was sprake van een
standensamenleving:
1. Geestelijken
2. Adel
3. Boeren:
a. Vrije boeren
Zelfbeschikking: eigen land, eigen persoon, eigen goederen. Zij hadden een zware
taak: militaire verplichting, hun uitrusting moesten ze zelf verzorgen. Sommige vrije
boeren wilden horige worden, omdat dit hen verloste van de militaire taak en ze
onder de bescherming van de heer kwamen.
b. Horige (niet vrije)
Een horige bewerkt zijn eigen grond, maar woont permanent op het domein van zijn
heer. Hij had toestemming nodig om te trouwen, en moest herendiensten verrichten.
c. Lijfeigenen (niet vrije)
Mensen zonder bezit die als knechten werkten en volledig in de macht waren van de
heer.
Het Romeinse belastingsysteem viel weg door het schaarser worden van geld. Dus zette de
koning zijn persoonlijke gevolg in. Vroegmiddeleeuwse koninkrijken waren daarom een soort
privébezit, en de inwoners waren afhankelijke onderdanen. Het idee van ‘res publica’
verdween dus. Ging gepaard met militarisering van de samenleving; taak van koning om volk
beschermen.
H3: De vroege middeleeuwen
Tijd van Monniken en Ridders
500-1000 n. Chr.
Kenmerkende aspecten:
9. De verspreiding van het christendom in geheel Europa
10. Het ontstaan en de verspreiding van de Islam
11. De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een
zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.
12. Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.
Paragraaf 3.1 Hofstelsel en horigheid
De vroege middeleeuwen was een periode van terugval na de machtige Romeinen. De
Romeinse agrarisch-urbane samenleving was verschrompeld: de romeinse steden en
wegen verdwenen, de handel kwam tot stilstand. In de vroege middeleeuwen was er weer
sprake van een volledig agrarische samenleving.
Aan het einde van het West-Romeinse Rijk was er veel chaos, er was een slecht centraal
gezag. Edelen vochten om grond en dit leidde tot grote onveiligheid voor burgers, ook omdat
er geen Romeinse soldaten meer waren. Reizen werd bemoeilijkt en de handel kromp.
Steden raakten ontvolkt, handelscentra werden kleinere regionale markten en dit leidde
allemaal tot het verdwijnen van geld als ruilmiddel. (Het werd nu veel interessanter om geld
om te smelten om er sieraden/ gebruiksvoorwerpen van te maken nu er geen handel meer
was.)
De Romeinse elite was weg uit de steden. Omdat voornamelijk de elite consument van
nijverheid was, nam de productie van de nijverheid nam af → de vraag naar specialistische
kennis en vaardigheden nam af en werd schaars. Door het beperkte handelsverkeer werden
benodigde grondstoffen niet meer aangevoerd.
Gevolg: ontstaan van het zelfvoorzienende hofstelsel, een economisch systeem van
zelfvoorzienende domeinen. Het domein was van een heer of klooster. Een domein bestond
vaak uit:
Vroonhof (van de heer zelf)
Akkers van de boeren (horigen en vrije boeren)
Braak
(Een domein is niet één plek: voordeel hiervan was dat het domein heel verschillende
producten kon leveren door de verspreide ligging.)
Domeinen waren autarkisch: zelfvoorzienend. Er was nauwelijks handel tussen domeinen.
Men maakte hun eigen kleding, werktuigen, meubels en voedsel. (Er was geen sprake van
volledige autarkie want er was wel enige specialisatie binnen het dorp, kleine ruilhandel met
andere dorpen. Maar de ver ontwikkelde economie van de oudheid was verdwenen.)
, In de vroege middeleeuwen werd de samenleving gedomineerd door de geestelijkheid en de
adel, een kleine elite van grootgrondbezitters. Er was sprake van een
standensamenleving:
1. Geestelijken
2. Adel
3. Boeren:
a. Vrije boeren
Zelfbeschikking: eigen land, eigen persoon, eigen goederen. Zij hadden een zware
taak: militaire verplichting, hun uitrusting moesten ze zelf verzorgen. Sommige vrije
boeren wilden horige worden, omdat dit hen verloste van de militaire taak en ze
onder de bescherming van de heer kwamen.
b. Horige (niet vrije)
Een horige bewerkt zijn eigen grond, maar woont permanent op het domein van zijn
heer. Hij had toestemming nodig om te trouwen, en moest herendiensten verrichten.
c. Lijfeigenen (niet vrije)
Mensen zonder bezit die als knechten werkten en volledig in de macht waren van de
heer.
Het Romeinse belastingsysteem viel weg door het schaarser worden van geld. Dus zette de
koning zijn persoonlijke gevolg in. Vroegmiddeleeuwse koninkrijken waren daarom een soort
privébezit, en de inwoners waren afhankelijke onderdanen. Het idee van ‘res publica’
verdween dus. Ging gepaard met militarisering van de samenleving; taak van koning om volk
beschermen.
