Samenvatting TAB 1.1 - Anatomie deel 2

ANATOMIE EN FYSIOLOGIE DEEL
2
1. HET ZENUWSTELSEL

1.1 ALGEMEENHEDEN: FUNCTIE EN ORGANISATIE

 Functie zenuwstelsel: besturing en regeling van lichaamsfuncties
o Opgebouwd uit 10 miljard zenuwcellen of neuronen die alle met
elkaar in verbinding staan
 = synapsen  door die verbinding stimuleren of remmen
deze cellen elkaar

1.1.1 ONDERVERDELING VAN HET ZENUWSTELSEL
 Zenuwstelsel  kan op 3 manieren onderverdeeld worden
o 1. Wat zich in het wervelzuil bevindt wordt het centraal zenuwstelsel
genoemd. Wat zich daarbuiten bevindt is het perifeer zenuwstelsel

o 2. De banen die de zenuwprikkels naar centraal leiden vormen het
sensibel gedeelte
 Uitval sensibel gedeelte = gevoelsstoornissen
 Uitval banen naar de doelcellen (spiercellen & kliercellen
leiden)= verlamming
 Tussen deze banen  complex netwerk die info integreren =
associatieve banen

o 3. Zenuwbanen die spieren besturen die onderhevig zijn aan de wil,
vormen het willekeurig zenuwstelsel. De zenuwbanen die niet
bestuurd worden door de wil = autonoom zenuwstelsel (Bv. het hart,
het glad spierweefsel van het maag en darm kanaal, de pancreas…)
 Onderverdeeld in 2 grote delen
 (ortho)sympatisch  ‘to fight or to flight’ reactive:
versnelling hartslag, verhogen bloeddruk, verwijding
pupillen …
 Parasympatisch  staat in voor onder meer activering
van het spijsverteringsstelsel: secretie maagzuur,
pancreas en galvocht…

1.1.2 ORGANISATIE VAN GRIJZE EN WITTE STOF EN GANGLIA
 In het ruggenmerg ligt de witte stof aan de buitenzijde en de grijze stof
centraal, als een ononderbroken kolom
 In de hersenen ligt de grijze stof aan de oppervlak (hersenschors) maar
gedeeltelijk ook diep
 In de hersenstam is de kolom grijze stof opgebroken in hersenstam kernen




1

,  Grijze stof  groepen perikarya (cel lichamen)
 Witte stof  bestaat uit bundels gemyeliniseerde axonen en dendrieten
o De banen in het centraal zenuwstelsel die de verschillende kernen,
delen van de schors en de grijze stof in het ruggenmerg met elkaar
verbinden
 Naast zenuwcellen ook steuncellen  zei scheiden het zenuw weefsel van
het bloed  bloed-hersen barrière

 Celkernen die zich groeperen buiten het centraal zenuwstelsel vormen de
ganglia
o Sensibele ganglia bevatten kernen van gevoelszenuwen en liggen
vlak bij de wervelzuil en heten ook wel de spinale ganglia  geen
synapsen
o Ganglia van autonome zenuwstelsel worden opgebouwd door
celkernen van deze terminale neuronen. Zij beïnvloeden de
orgaanfuncties. Hun axonen bouwen de perifere zenuwen op  wel
synapsen

1.1.3 HERSENVLIEZEN
 Rond het ruggenmerg, evenals rond de hersenen liggen de hersenvliezen
 3 lagen
o Buitenste is de dura mater of het harde hersenvlies  ligt tegen het
bot
o Pia mater is het zachte hersenvlies  nauw contact staat met het
oppervlak van hersenen en ruggenmerg en alle reliëfs
o Arachnoidea of het spinnenwebvlies  netwerk van dunne draden
tussen beide voorgaande. In deze ruimte circuleert het hersenvocht
of cerebrospinaal vocht

1.2 RUGGENMERG


1.2.1 HET RUGGENMERG ZELF
 Dit begint aan de schedel tot aan de eerste lendenwervel
 Langs voor liggen vooral motorische banen  prikkels van de hersenen
naar de spieren voeren
 Achteraan liggen meestal sensibele banen  prikkels van de periferie
(huis) naar de hersenen voeren
 Centraal is er een fijn kanaal. Hier rond ligt grijze stof, op doorsnede te
zien als de vorm van een vlinder

Welk vaccin is verplicht in België?  polio
Bij welke infectieziekte zouden de voorste hoornen kunnen worden
uitgeschakeld?  kinderverlamming
Hou zou dit zich uiten?  slappe verlamming
Ken je een manier om dat te voorkomen?  vaccin




2

, 1.2.2 DE RUGGENMERGWORTELS
 Uit het ruggenmerg ontstaan de nervi spinalis, uit een motorische voorste
en een sensibele achterste wortel.
 De voorste wortel bestaat uit zenuwcellen met hun perikarya in de voorste
hoorn

Zijn het axonen of dendrieten die de prikkels naar de spieren voeren? 
axonen
 De achterste wortel vertoont bij zijn uittrede uit de wervelkolom een
verdikking: het reeds vermelde ganglion spinale: hierin liggen perikarya
 Op het thoracaal niveau verlaat bovendien een tak de spinale zenuw om
naar een sympathisch ganglion voor en lateraal van een wervel te
verlopen
 Op hals (cervicaal) en lenden (lumbaal) niveau vormt de voorste tak van
de spinale zenuw een vlechtwerk of plexus  plexus brachialis (begin
zenuw) en de plexus lumbosacralis (einde zenuw)

1.2.3 PERIFERE ZENUWEN UIT DE PLEXUSSEN
 Vanuit de plexus brachialis vertrekken er, na fusie en herverdeling van de
zenuwvezels
o De N. axillaris  verloopt diep rond de humerushals en voorziet de
M. deltoideus en de huis achter de oksel  gevaar bij luxatie van de
schouder
o De N. radialis  daalt in de arm achter de schacht van de humerus
 voorziet alle strekkers (ellenboog, pols, handen en vingers)
 Als deze zenuw wordt gekwetst vallen alle strekkers uit =
drop hand
o De N. musculocutaneus  daalt vooraan in de bovenarm en voorziet
de buigers van de ellenboog en de huid van de voorarm
o De N. medianus  loopt via de binnenzijde van de bovenarm en de
voorzijde van de voorarm naar de palmzijde van de pols, in het
polskanaal
o De N. ulnaris  aan de binnenzijde van de bovenarm, en voorarm,
naar de pinkmuis verloopt  voorziet de motoriek van de buigers
van de pols en vingers

Bij welke handelingen kan deze zenuw gevaar lopen? (TIP: het gaat over
patiënten niet bij bewustzijn)  installeren van de patiënt op het
operatiekwartier
 Vanuit de plexus lumbosacralis vertrekken eveneens een aantal zenuwen
o De N. Femoralis  grootste zenuw vooraan: voorziet de M.
quadriceps femoris
o De N. obturatorius  ligt mediaal en zeer diep: vooziet de Mm.
Adductores
o De N. ischiadicus  daalt achter het heupbeen en het heupgewricht
en voor de grote bilspier




3

,  Deze kan worden bedreigd door de VPK handeling spuit
zetten

1.3 DE REFLEX


1.3.1 PRINCIPES VAN DE REFLEXEN
 De eenvoudigste reflex is de kniepeesreflex  2 zenuwcellen en één
synaps zijn betrokken
o 1. Met reflexhamer op de kniepees te percuteren wordt de M.
quadriceps even uitgerekt
o 2. Deze uitrekking wordt als actiepotentiaal via het gevoelsneuron
naar het ruggenmerg verzonden
o 3. Daar neemt de zenuwcel synaps met een andere zenuwcel, die de
prikker leidt naar de M. quadriceps
o 4. Deze spier trekt samen, na de prikkeloverdracht via de eindplaat


1.3.2 EEN ONDERVERDELING VAN DE REFLEXEN
 een gezamenlijk doel  handhaven of het herstellen van de meest
gunstige omstandigheden voor het lichaam
o 1. Naar ontwikkeling: sommige zijn aangeboren (grijp reflex) andere
zijn verworven (balans fietsen)
o 2. Naar plaats van verwerking: eenvoudigste blijven beperkt tot het
ruggenmerg, andere reflexen worden gerealiseerd in de hersenen
o 3. Naar effect: als skeletspieren hierbij betrokken zijn, zijn de
reflexen somatisch (beïnvloeden door de wil). Als bloedvaten en
organen er bij betrokken zijn, zijn de reflexen visceraal
o 4. Naar complexiteit: verdeelt de reflexen naar gelang het aantal
betrokken synapsen: één of meer

1.4 DE HERSENEN


1.4.1 ORGANISATIE IN DE HERSENEN
 Hersenen zijn de basis van het bewustzijn, het denken, willen en voelen

Wat wordt er bedoelt met hersendood?  volledig onomkeerbaar
uitgeschakeld
Hoe zit het dan met ademhaling en hartslag bij een hersendode patiënt op
intensieve zorgen?  dat is nog aanwezig en het lijkt of de patiënt
slaapt
 Van het zenuwweefsel bevindt zich 98% in de hersenen
 Hersenen kunnen verdeelt worden in een aantal structuren (boven naar
onder)
o Grote hersenen of het cerebrum of het telencephalon met zijn 2
helften of hemisferen
o Diencephalon waarin zich de thalamus en de hypothalamus zich
bevinden



4