Criminaliteit en samenleving
- “Wie criminaliteit wil begrijpen moet de samenleving begrijpen.”
o Goed inzicht in samenleving, zorgt ervoor dat je begrijpt waarom er criminaliteit is
1.Criminaliteit als maatschappelijk vraagstuk
1.Criminaliteit in onze samenleving
- Criminaliteit = individuele handeling, gepleegd door mensen die abnormaal zijn of gepleegd door
mensen die een weloverwogen keuze hebben gemaakt.
o Afwijkend/abnormaal individu → Normale mensen die kosten-baten analyse maken
1.Afwijkende/abnormale individu (“het monster”)
- Afwijkend individu: staat buiten de samenleving, is abnormaal, niet zoals wij
- Expertise richt zich op eigenschappen/kenmerken wat individuen “anders” maakt
o Biologische en psychologische kenmerken
- Populair in de maatschappelijke beeldvorming over criminaliteit
2.Rationele individu
1.Individu
- Gary Becker:
o Toepassing van economische inzichten op het verklaren van menselijk gedrag
o Economisch denken over criminaliteit
2.Samenvatting
- Criminaliteit is “normaal”/rationele keuze: afweging maken
- Criminaliteit moet begrepen worden als gedragsmogelijkheid en gedragsbeperking (Vb. jongeren
plegen meer criminaliteit dan ouderen, omdat ze minder te verliezen hebben dan mensen op latere
leeftijd)
- Ontbreking: waarden en normen
- Kosten-baten analyse: zaken nastreven en pijn vermijden
3.Belangrijke beleidstheorie
- Samenleving speelt rol: als slachtoffer en als opportuniteitsstructuur
o Opportuniteitsstructuur = samenleving waar in rond wandelt en waar opportuniteiten zijn.
- 10 principes Felson en Clark:
1. Gelegenheid speelt een rol bij veroorzaken van criminaliteit.
2. Gelegenheid tot criminaliteit is zeer specifiek.
3. Gelegenheid tot criminaliteit is verspreid in tijd en ruimte. (vb. zakkenrollers in stations)
4. Gelegenheid tot criminaliteit wordt bepaald door alledaagse activiteiten. (vb. in station zijn)
5. Criminele gebeurtenis veroorzaakt weer de gelegenheid tot een andere criminele
gebeurtenis. (vb. diefstal wordt doorverkocht)
6. Bepaalde producten bieden betere mogelijkheden voor criminaliteit dan andere. (vb.
smartphones niet goed beveiligd)
7. Sociale en technologische veranderingen veroorzaken nieuwe mogelijkheden voor
criminaliteit.
8. Criminaliteit worden bestreden door gelegenheidsbeperkende maatregelen. (vb. alarm)
9. Gelegenheidsbeperkende maatregelen leiden niet noodzakelijk tot een verplaatsing van
het probleem.
10. Gerichte maatregelen kunnen zelfs een nog grotere criminaliteitsreductie veroorzaken.
1
,2.Criminaliteit niet reduceren tot handelingen van afwijkende individuen
- David Emile Durkheim:
o Criminaliteit maakt intrinsiek deel uit van de samenleving
o Belangrijke werken om te begrijpen waarom maatschappelijke fenomenen niet zomaar te
reduceren zijn
1.Criminaliteit als schending van morele code
- Criminaliteit: inbreuk op collectieve gevoelens, misdaad is niet iets onveranderlijk, criminaliteit
afspiegeling van bepaalde maatschappelijke conventies die variëren in tijd en plaats
- Criminaliteit: schending van morele code, “conscience collective” (= het geheel van overtuigingen
en gevoelens die gedeeld worden in een samenleving) (vb. seksuele relaties)
- Garland: criminaliteit is schending van gevoelens en emoties die invloed heeft op hele samenleving
(vb. zaak Bart De Pauw)
2.Criminaliteit is normaal in een samenleving
- Normaal ≠ prima/oké
- Geen enkele samenleving waar criminaliteit niet voorkomt, elke samenleving kent criminaliteit (vb.
overlast)
3.Criminaliteit heeft een functie in de samenleving
- Adaptatie: criminaliteit zet opvattingen onder druk en speelt rol in maatschappelijke transformatie
(vb. lockdownfeestjes nu verontwaardiging, vroeger normaal)
- Bewaken van grenzen: criminaliteit versterkt sociale normen en waarden, bevestigt verschil tussen
goed en kwaad
4.Criminaliteit leert ons iets over de aard van de samenleving
- Leven in samenleving die sterk verdeeld is (vb. omgang met mannen en vrouwen)
- Aard van strafwetgeving en criminaliteitscontrole leert ons iets over aard van onze samenleving
(vb. zaak Dutroux leert ons iets over justitie en politie)
- Actie is crimineel als ze het collectief geweten schokt en omdat wij het veroordelen
5.Criminaliteit als maatschappelijk fenomeen
- Zelfmoord lijkt persoonlijke/individuele handeling, maar is maatschappelijk fenomeen
- Er zijn trends merkbaar die voor een samenhang zorgt met andere maatschappelijke fenomenen
(vb. zelfmoord komt vaker voor bij vrijgezellen dan bij mensen die getrouwd zijn)
- Als criminaliteit afneemt hangt dit samen met organisatie samenleving
6.Criminaliteit en maatschappelijke verandering
- Mensen hebben grenzeloze verlangens die gereguleerd worden van buitenaf →
gemeenschappelijke normen (= afspraken over hoe wij ons moeten gedragen)
- Individuele verlangens niet gereguleerd door gemeenschappelijke normen → anomie (= een staat
van verwarring/normconflict in de samenleving) (vb. economische depressie: inkomensverlies en
ontregeling van het leven)
- Legalisering over hoe fenomenen controleren:
o Legalisering = het onwenselijke sneller detecteren.
o Repressief = vanuit politie optreden.
- Als samenleving verandert, kan dat aanleiding geven tot criminaliteit (vb. covid-19)
2
, 7.Belangrijke inzichten van Durkheim
- Deviantie is deel product van zwakke morele integratie (= gemeenschappelijke opvattingen/
overtuigingen delen in groep/samenleving) en slechte sociale regulering (= gedrag inperken)
- Deviantie maakt deel uit van samenleving, heeft sociale functie en vertoont bepaalde
trends/patronen
- Definities van deviantie en percepties van ernst ervan, zijn cross-cultureel variabel
- Ingrijpende sociale veranderingen kunnen leiden tot anomie en toename criminaliteit
- Wet weerspiegelt culturele waarden van een samenleving
- Criminaliteit is betekenisvol, lokt emotionele reacties uit en gezien als schending morele code
- Straf heeft een rituele en expressieve dimensie
3.De holocaust als product van de moderniteit
- Bauman: “Voor monsterlijke daden, heb je geen monsters nodig.” (vb. Hitler)
- “Moderniteit en de Holocaust”:
o Holocaust was terugkeer naar samenlevingsvormen die niet beschaafd zijn
o Holocaust onderdeel van moderniteit (= samenleving met bepaalde manier van denken)
o Gevolg: moreel onverschillig worden
- Individu als verklaring voor criminaliteit: drie significante beperkingen
o Gedeelde normen en waarden kunnen niet leiden tot individuele handelingen
o Definiëringsprocessen: bepaalde fenomenen omschrijven als afwijkend/deviant
o Structurele processen: manier van organisatie samenleving kan aanleiding geven tot
criminaliteit
4.Criminaliteit maakt deel uit van samenleven
- Criminaliteit: uitkomst van interacties met anderen en wereld waarin we leven
- “Keuzes maken”: proces dat altijd verbonden is aan gedragsregels/samenleving
- Criminaliteit gesitueerd in tijd en plaats
- Criminaliteit: uitkomst van machtsprocessen, studie politiek relevant voor criminologen
- Howard Becker:
o Chicago school
o Outsiders: Becoming a marijuana user & deviance as collective action
1.Criminaliteit als interactie
- Criminaliteit is “collective action” (= uitkomst van interactieprocessen, mensen reageren op elkaar)
o Bepalen hoe wij kijken naar de wereld en wat wij normaal vinden
- Criminaliteit als “collectieve actie”:
o Niet: begrijpen als abnormale individuen die gaan samenwerken
o Wel: abnormaliteit ontstaat door interacties met elkaar
- Studie van deviantie = studie van constructie en herbevestiging van morele betekenissen in het
dagdagelijks leven.
o Gedrag op een bepaald moment, gaat omschreven worden als afwijkend/crimineel
- Ontstaan/transformatie morele betekenissen: proces gekenmerkt door conflict en dissensus (vb.
lockdownfeestje vroeger wel oké, nu niet)
2.Criminaliteit als evaluatieve handeling
- Mensen maken keuzes, niet begrepen worden als kosten-baten analyse
- Keuzes = evaluaties gebaseerd op specifieke criteria (= normen).
o Gedragsregels vormen basis voor keuzes, hoe we ons wel/niet horen te gedragen
- Er is verschil tussen individueel gepleegde criminaliteit (vb. bendes, rellen, straatcriminaliteit,…)
o Niet te vatten als rationele keuzes, maar transformaties van/conflict tussen gedragsregels
3
- “Wie criminaliteit wil begrijpen moet de samenleving begrijpen.”
o Goed inzicht in samenleving, zorgt ervoor dat je begrijpt waarom er criminaliteit is
1.Criminaliteit als maatschappelijk vraagstuk
1.Criminaliteit in onze samenleving
- Criminaliteit = individuele handeling, gepleegd door mensen die abnormaal zijn of gepleegd door
mensen die een weloverwogen keuze hebben gemaakt.
o Afwijkend/abnormaal individu → Normale mensen die kosten-baten analyse maken
1.Afwijkende/abnormale individu (“het monster”)
- Afwijkend individu: staat buiten de samenleving, is abnormaal, niet zoals wij
- Expertise richt zich op eigenschappen/kenmerken wat individuen “anders” maakt
o Biologische en psychologische kenmerken
- Populair in de maatschappelijke beeldvorming over criminaliteit
2.Rationele individu
1.Individu
- Gary Becker:
o Toepassing van economische inzichten op het verklaren van menselijk gedrag
o Economisch denken over criminaliteit
2.Samenvatting
- Criminaliteit is “normaal”/rationele keuze: afweging maken
- Criminaliteit moet begrepen worden als gedragsmogelijkheid en gedragsbeperking (Vb. jongeren
plegen meer criminaliteit dan ouderen, omdat ze minder te verliezen hebben dan mensen op latere
leeftijd)
- Ontbreking: waarden en normen
- Kosten-baten analyse: zaken nastreven en pijn vermijden
3.Belangrijke beleidstheorie
- Samenleving speelt rol: als slachtoffer en als opportuniteitsstructuur
o Opportuniteitsstructuur = samenleving waar in rond wandelt en waar opportuniteiten zijn.
- 10 principes Felson en Clark:
1. Gelegenheid speelt een rol bij veroorzaken van criminaliteit.
2. Gelegenheid tot criminaliteit is zeer specifiek.
3. Gelegenheid tot criminaliteit is verspreid in tijd en ruimte. (vb. zakkenrollers in stations)
4. Gelegenheid tot criminaliteit wordt bepaald door alledaagse activiteiten. (vb. in station zijn)
5. Criminele gebeurtenis veroorzaakt weer de gelegenheid tot een andere criminele
gebeurtenis. (vb. diefstal wordt doorverkocht)
6. Bepaalde producten bieden betere mogelijkheden voor criminaliteit dan andere. (vb.
smartphones niet goed beveiligd)
7. Sociale en technologische veranderingen veroorzaken nieuwe mogelijkheden voor
criminaliteit.
8. Criminaliteit worden bestreden door gelegenheidsbeperkende maatregelen. (vb. alarm)
9. Gelegenheidsbeperkende maatregelen leiden niet noodzakelijk tot een verplaatsing van
het probleem.
10. Gerichte maatregelen kunnen zelfs een nog grotere criminaliteitsreductie veroorzaken.
1
,2.Criminaliteit niet reduceren tot handelingen van afwijkende individuen
- David Emile Durkheim:
o Criminaliteit maakt intrinsiek deel uit van de samenleving
o Belangrijke werken om te begrijpen waarom maatschappelijke fenomenen niet zomaar te
reduceren zijn
1.Criminaliteit als schending van morele code
- Criminaliteit: inbreuk op collectieve gevoelens, misdaad is niet iets onveranderlijk, criminaliteit
afspiegeling van bepaalde maatschappelijke conventies die variëren in tijd en plaats
- Criminaliteit: schending van morele code, “conscience collective” (= het geheel van overtuigingen
en gevoelens die gedeeld worden in een samenleving) (vb. seksuele relaties)
- Garland: criminaliteit is schending van gevoelens en emoties die invloed heeft op hele samenleving
(vb. zaak Bart De Pauw)
2.Criminaliteit is normaal in een samenleving
- Normaal ≠ prima/oké
- Geen enkele samenleving waar criminaliteit niet voorkomt, elke samenleving kent criminaliteit (vb.
overlast)
3.Criminaliteit heeft een functie in de samenleving
- Adaptatie: criminaliteit zet opvattingen onder druk en speelt rol in maatschappelijke transformatie
(vb. lockdownfeestjes nu verontwaardiging, vroeger normaal)
- Bewaken van grenzen: criminaliteit versterkt sociale normen en waarden, bevestigt verschil tussen
goed en kwaad
4.Criminaliteit leert ons iets over de aard van de samenleving
- Leven in samenleving die sterk verdeeld is (vb. omgang met mannen en vrouwen)
- Aard van strafwetgeving en criminaliteitscontrole leert ons iets over aard van onze samenleving
(vb. zaak Dutroux leert ons iets over justitie en politie)
- Actie is crimineel als ze het collectief geweten schokt en omdat wij het veroordelen
5.Criminaliteit als maatschappelijk fenomeen
- Zelfmoord lijkt persoonlijke/individuele handeling, maar is maatschappelijk fenomeen
- Er zijn trends merkbaar die voor een samenhang zorgt met andere maatschappelijke fenomenen
(vb. zelfmoord komt vaker voor bij vrijgezellen dan bij mensen die getrouwd zijn)
- Als criminaliteit afneemt hangt dit samen met organisatie samenleving
6.Criminaliteit en maatschappelijke verandering
- Mensen hebben grenzeloze verlangens die gereguleerd worden van buitenaf →
gemeenschappelijke normen (= afspraken over hoe wij ons moeten gedragen)
- Individuele verlangens niet gereguleerd door gemeenschappelijke normen → anomie (= een staat
van verwarring/normconflict in de samenleving) (vb. economische depressie: inkomensverlies en
ontregeling van het leven)
- Legalisering over hoe fenomenen controleren:
o Legalisering = het onwenselijke sneller detecteren.
o Repressief = vanuit politie optreden.
- Als samenleving verandert, kan dat aanleiding geven tot criminaliteit (vb. covid-19)
2
, 7.Belangrijke inzichten van Durkheim
- Deviantie is deel product van zwakke morele integratie (= gemeenschappelijke opvattingen/
overtuigingen delen in groep/samenleving) en slechte sociale regulering (= gedrag inperken)
- Deviantie maakt deel uit van samenleving, heeft sociale functie en vertoont bepaalde
trends/patronen
- Definities van deviantie en percepties van ernst ervan, zijn cross-cultureel variabel
- Ingrijpende sociale veranderingen kunnen leiden tot anomie en toename criminaliteit
- Wet weerspiegelt culturele waarden van een samenleving
- Criminaliteit is betekenisvol, lokt emotionele reacties uit en gezien als schending morele code
- Straf heeft een rituele en expressieve dimensie
3.De holocaust als product van de moderniteit
- Bauman: “Voor monsterlijke daden, heb je geen monsters nodig.” (vb. Hitler)
- “Moderniteit en de Holocaust”:
o Holocaust was terugkeer naar samenlevingsvormen die niet beschaafd zijn
o Holocaust onderdeel van moderniteit (= samenleving met bepaalde manier van denken)
o Gevolg: moreel onverschillig worden
- Individu als verklaring voor criminaliteit: drie significante beperkingen
o Gedeelde normen en waarden kunnen niet leiden tot individuele handelingen
o Definiëringsprocessen: bepaalde fenomenen omschrijven als afwijkend/deviant
o Structurele processen: manier van organisatie samenleving kan aanleiding geven tot
criminaliteit
4.Criminaliteit maakt deel uit van samenleven
- Criminaliteit: uitkomst van interacties met anderen en wereld waarin we leven
- “Keuzes maken”: proces dat altijd verbonden is aan gedragsregels/samenleving
- Criminaliteit gesitueerd in tijd en plaats
- Criminaliteit: uitkomst van machtsprocessen, studie politiek relevant voor criminologen
- Howard Becker:
o Chicago school
o Outsiders: Becoming a marijuana user & deviance as collective action
1.Criminaliteit als interactie
- Criminaliteit is “collective action” (= uitkomst van interactieprocessen, mensen reageren op elkaar)
o Bepalen hoe wij kijken naar de wereld en wat wij normaal vinden
- Criminaliteit als “collectieve actie”:
o Niet: begrijpen als abnormale individuen die gaan samenwerken
o Wel: abnormaliteit ontstaat door interacties met elkaar
- Studie van deviantie = studie van constructie en herbevestiging van morele betekenissen in het
dagdagelijks leven.
o Gedrag op een bepaald moment, gaat omschreven worden als afwijkend/crimineel
- Ontstaan/transformatie morele betekenissen: proces gekenmerkt door conflict en dissensus (vb.
lockdownfeestje vroeger wel oké, nu niet)
2.Criminaliteit als evaluatieve handeling
- Mensen maken keuzes, niet begrepen worden als kosten-baten analyse
- Keuzes = evaluaties gebaseerd op specifieke criteria (= normen).
o Gedragsregels vormen basis voor keuzes, hoe we ons wel/niet horen te gedragen
- Er is verschil tussen individueel gepleegde criminaliteit (vb. bendes, rellen, straatcriminaliteit,…)
o Niet te vatten als rationele keuzes, maar transformaties van/conflict tussen gedragsregels
3
