Medische en Tandheelkundige Vakkennis 4 2021 Yeliz Aydin
Medische en Tandheelkundige Vakkennis 4
Inhoud
Fysiologie circulatiestelsel ................................................................................................................................... 2
Pathofysiologie circulatiestelsel 1 ..................................................................................................................... 14
Pathofysiologie circulatiestelsel 2 ..................................................................................................................... 26
Innervatie en vascularisatie hoofd-halsgebied.................................................................................................. 37
Fysiologie ademhalings- en hormonaal stelsel.................................................................................................. 47
Pathofysiologie ademhalings- en hormonale stelsel 1 ...................................................................................... 61
Pathofysiologie ademhalingsstelsel en hormonaal stelsel 2 ............................................................................. 71
Urgente medische situaties ............................................................................................................................... 81
Oefenopdrachten .............................................................................................................................................. 87
Schema innervatie en vascularisatie ................................................................................................................. 91
Nervus Trigeminus ......................................................................................................................................... 91
Nervus Facialis ............................................................................................................................................... 91
Pagina 1 van 91
,Medische en Tandheelkundige Vakkennis 4 2021 Yeliz Aydin
Fysiologie circulatiestelsel
Anatomie en Fysiologie (Grégoire) Hoofdstuk 6 Circulatiestelsel
Algemene ziekteleer voor tandartsen (Brand) Hoofdstuk 7.2 De bloedstolling
Leerdoelen:
1. Je kunt de fysiologie van het circulatiestelsel uitleggen
2. Je kent de normale bouw en werking van lichaamsstelsels
3. Je kent aandoeningen die ontstaan door afwijkingen aan deze lichaamsstelsels die relevant zijn voor
de tandheelkundige praktijk
4. Je kent de orale manifestaties van verschillende ziektebeelden en de consequenties voor het
uitvoeren van tandheelkundige verrichtingen.
Fysiologie: hoe het lichaam werkt
Pathofysiologie: wat er misgaat bij bepaalde ziektes
Waarom is (patho)fysiologie belangrijk bij patientenbehandeling? Een ziekte kan zowel invloed hebben op
de behandeling als op de patiënt tijdens de behandeling
Circulatiestelsel
Circulatiestelsel: systeem waarbij voedingsstoffen en afvalstoffen worden uitgewisseld door levende cellen.
Het circulatiestelsel is belangrijk voor het handhaven van de homeostase.
Circulatiestelsel bestaat uit 2 vatenstelsels:
1. Bloedvatenstelsel: transporteert bloed
- Hart
- Arteriën: grote slagaders → van het hart af naar de organen
(uitzondering bij de longen)
- Arteriolen: kleine slagaders
- Capillairen (capillairnetwerk): uitwisseling van stoffen tussen
het bloed en weefselvocht
- Venulen: kleine aders
- Venen: aders → van de organen af naar het hart (meeste
bloed in grote en kleine venen)
Dubbele bloedsomloop: bloed circuleert in 2 gescheiden systemen
en komen bij elkaar in het hart.
1) Lichaamscirculatie / grote bloedsomloop → longaders bevatten zuurstofrijk bloed
2) Longcirculatie / kleine bloedsomloop → longslagaders vervoeren zuurstofarm bloed
Slagaders in het linker harthelft pompen bloed naar het lichaam, dit is zuurstofrijk bloed (rood). De aders
vervoeren het zuurstofarm bloed terug naar het hart en daarna naar de longen (blauw). Je kunt niet zeggen
dat alle slagaders zuurstofrijk bloed en aders zuurstofarm bloed vervoeren, omdat er een uitzondering is bij
de longslagader (zuurstofarm) en longader (zuurstofrijk).
2. Lymfestelsel: vervoert weefselvloeistof en lymfatisch weefsel (speelt een rol bij immuniteit)
Pagina 2 van 91
,Medische en Tandheelkundige Vakkennis 4 2021 Yeliz Aydin
Ligging hart
Het hart ligt in de borstkas (thorax), achter het
borstbeen (sternum). Het hart bevindt zich in het
mediastinum= ruimte tussen de longen. Het hart steekt
naar links uit, omdat het linkerkant van het hart een
dikkere wand heeft. Dit beïnvloedt de longgrootte:
linker long heeft minder ruimte en bestaat uit 2
kwabben. Rechterlong bestaat uit 3 kwabben en is
groter.
Bouw hart (afbeeldingen leren)
- Twee boezems (atrium) → gevormd door atriumspier
- Twee kamers (ventrikels) → gevormd door ventrikelspier
- De spieren worden gescheiden door 2 anuli fibrosi cordis
(bindweefselringen). In de bindweefselringen zitten openingen, waar het
bloed doorheen kan stromen. De openingen zijn afgesloten met
kleppen.
- Linker + rechter harthelft → gescheiden door septum
cordis=harttussenschot (geen openingen)
a) Septum interatriale cordis (dun, bindweefsel)= tussenschot tussen de
atria
b) Septum interventriculare cordis (dikker, hartspierweefsel)=
tussenschot tussen ventrikels
Hartkleppen
Functie gesloten hartkleppen: verhinderen terugstroming van het bloed
1. Atrioventriculaire kleppen (AV-kleppen): kleppen tussen de atria en ventrikels
- Valva tricuspidalis (tricuspidaalklep): tussen rechter atrium en rechter ventrikel, bestaat uit 3
bindweefselslippen
- Valva bicuspidalis (bicuspidaalklep) / valva mitralis: klep tussen
linker atrium en linker ventrikel, bestaat uit 2 bindweefselslippen
2. Arteriële kleppen (valvulae semilunares): tussen ventrikels en
slagaders, bestaat uit 3 bindweefselslippen.
- Pulmonalisklep: tussen rechter ventrikel en longslagader
- Aortaklep: tussen linker ventrikel en aorta
Arteriele kleppen worden opengeduwd door het bloed vanuit
ventrikels (kamers) en slaan dicht wanneer bloed uit de slagaders
dreigt terug te stromen naar de ventrikels.
Bloedvaten
Twee bloedvaten die uitmonden in het rechter atrium (zuurstofarm):
1. Vena cava inferior (onderste holle ader)
2. Vena cava superior (bovenste holle ader)
Uit rechter ventrikel ontspringt het Truncus pulmonalis → splitst in de
linker en rechter arterie pulmonalis= longslagader (zuurstofarm)
Pagina 3 van 91
, Medische en Tandheelkundige Vakkennis 4 2021 Yeliz Aydin
Venae pulmonales (4 longaders, elk long heeft er 2)= vervoert zuurstofrijk bloed naar het linker atrium
Aorta= grote lichaamsslagader die uit linker ventrikel ontspringt (zuurstofrijk)
Hartwand
Hartwand bestaat uit 3 lagen. Van binnen naar buiten:
1. Endocard: endotheel + laagje elastisch bindweefsel
2. Myocard: hartspierweefsel, dikste laag van het hart,
bestaat uit 3 lagen
3. Pericard: hartzakje, bestaat uit 2 vliezen:
a) Visceraal blad= epicard → vergroeid met het
hartoppervlak
b) Pariëtaal blad → vergroeid met weefsels rondom het hart
• Pericardholte: holte tussen beide vliezen (gevuld met vocht, zodat de vliezen langs elkaar kunnen
bewegen)
• Functie hartzakje: opheffen van de wrijvingskrachten tussen het hart en de omringende
weefsels.
Prikkelgeleidingssysteem
1. Sinusknoop: wekken prikkels op
- Waar? Tussen de Vena cava inferior en superior, in rechter atrium
- Sinusritme: honderd per minuut
a) In rust: sinusritme vertraagd door nervus vagus (parasympatisch
zenuwstelsel)
b) Bij inspanning: sinusritme verhoogd door nervi accelerantes
(sympatisch zenuwstelsel)
- Adrenaline stimuleert ook de hartritme (bij lichamelijke en geestelijke
inspanning)
- Sinusknoop kan aantal prikkels opjagen en bepalen (bij de AVA-knoop
en myocardvezels), daarom wordt het ook wel de pacemaker of
gangmaker genoemd.
2. Atrioventriculaire knoop (AV-knoop)
- Waar? In rechter atrium, naast de kruising tussen de rechter anulis
fibrosis en het atrium septum.
- Atrioventriculaire ritme: vijftig per minuut → wordt versneld door de sinusknoop naar 75 prikkels
per min
- Tijdsvertraging van ca. 0,1 sec (AV-knoop wacht met het doorgeven van de impulsen van de
sinusknoop, waardoor de atria kunnen samentrekken)
3. Bundel van His
- Waar? Tussen septum (harttussenschot)
- Bundel van His bestaat uit een bundel van prikkelgeleidende cellen
- Vertakkingen in linker en rechter bundeltak, lopen naar apex en buigen daar om.
4. Purkinjevezels: prikkelgeleidende cellen die bij prikkeling contractie van ventrikels veroorzaakt
- De bundeltakken dragen de impulsen over op de purkinjevezels
- De purkinjevezels gaan over in de myocardvezels
Pagina 4 van 91
Medische en Tandheelkundige Vakkennis 4
Inhoud
Fysiologie circulatiestelsel ................................................................................................................................... 2
Pathofysiologie circulatiestelsel 1 ..................................................................................................................... 14
Pathofysiologie circulatiestelsel 2 ..................................................................................................................... 26
Innervatie en vascularisatie hoofd-halsgebied.................................................................................................. 37
Fysiologie ademhalings- en hormonaal stelsel.................................................................................................. 47
Pathofysiologie ademhalings- en hormonale stelsel 1 ...................................................................................... 61
Pathofysiologie ademhalingsstelsel en hormonaal stelsel 2 ............................................................................. 71
Urgente medische situaties ............................................................................................................................... 81
Oefenopdrachten .............................................................................................................................................. 87
Schema innervatie en vascularisatie ................................................................................................................. 91
Nervus Trigeminus ......................................................................................................................................... 91
Nervus Facialis ............................................................................................................................................... 91
Pagina 1 van 91
,Medische en Tandheelkundige Vakkennis 4 2021 Yeliz Aydin
Fysiologie circulatiestelsel
Anatomie en Fysiologie (Grégoire) Hoofdstuk 6 Circulatiestelsel
Algemene ziekteleer voor tandartsen (Brand) Hoofdstuk 7.2 De bloedstolling
Leerdoelen:
1. Je kunt de fysiologie van het circulatiestelsel uitleggen
2. Je kent de normale bouw en werking van lichaamsstelsels
3. Je kent aandoeningen die ontstaan door afwijkingen aan deze lichaamsstelsels die relevant zijn voor
de tandheelkundige praktijk
4. Je kent de orale manifestaties van verschillende ziektebeelden en de consequenties voor het
uitvoeren van tandheelkundige verrichtingen.
Fysiologie: hoe het lichaam werkt
Pathofysiologie: wat er misgaat bij bepaalde ziektes
Waarom is (patho)fysiologie belangrijk bij patientenbehandeling? Een ziekte kan zowel invloed hebben op
de behandeling als op de patiënt tijdens de behandeling
Circulatiestelsel
Circulatiestelsel: systeem waarbij voedingsstoffen en afvalstoffen worden uitgewisseld door levende cellen.
Het circulatiestelsel is belangrijk voor het handhaven van de homeostase.
Circulatiestelsel bestaat uit 2 vatenstelsels:
1. Bloedvatenstelsel: transporteert bloed
- Hart
- Arteriën: grote slagaders → van het hart af naar de organen
(uitzondering bij de longen)
- Arteriolen: kleine slagaders
- Capillairen (capillairnetwerk): uitwisseling van stoffen tussen
het bloed en weefselvocht
- Venulen: kleine aders
- Venen: aders → van de organen af naar het hart (meeste
bloed in grote en kleine venen)
Dubbele bloedsomloop: bloed circuleert in 2 gescheiden systemen
en komen bij elkaar in het hart.
1) Lichaamscirculatie / grote bloedsomloop → longaders bevatten zuurstofrijk bloed
2) Longcirculatie / kleine bloedsomloop → longslagaders vervoeren zuurstofarm bloed
Slagaders in het linker harthelft pompen bloed naar het lichaam, dit is zuurstofrijk bloed (rood). De aders
vervoeren het zuurstofarm bloed terug naar het hart en daarna naar de longen (blauw). Je kunt niet zeggen
dat alle slagaders zuurstofrijk bloed en aders zuurstofarm bloed vervoeren, omdat er een uitzondering is bij
de longslagader (zuurstofarm) en longader (zuurstofrijk).
2. Lymfestelsel: vervoert weefselvloeistof en lymfatisch weefsel (speelt een rol bij immuniteit)
Pagina 2 van 91
,Medische en Tandheelkundige Vakkennis 4 2021 Yeliz Aydin
Ligging hart
Het hart ligt in de borstkas (thorax), achter het
borstbeen (sternum). Het hart bevindt zich in het
mediastinum= ruimte tussen de longen. Het hart steekt
naar links uit, omdat het linkerkant van het hart een
dikkere wand heeft. Dit beïnvloedt de longgrootte:
linker long heeft minder ruimte en bestaat uit 2
kwabben. Rechterlong bestaat uit 3 kwabben en is
groter.
Bouw hart (afbeeldingen leren)
- Twee boezems (atrium) → gevormd door atriumspier
- Twee kamers (ventrikels) → gevormd door ventrikelspier
- De spieren worden gescheiden door 2 anuli fibrosi cordis
(bindweefselringen). In de bindweefselringen zitten openingen, waar het
bloed doorheen kan stromen. De openingen zijn afgesloten met
kleppen.
- Linker + rechter harthelft → gescheiden door septum
cordis=harttussenschot (geen openingen)
a) Septum interatriale cordis (dun, bindweefsel)= tussenschot tussen de
atria
b) Septum interventriculare cordis (dikker, hartspierweefsel)=
tussenschot tussen ventrikels
Hartkleppen
Functie gesloten hartkleppen: verhinderen terugstroming van het bloed
1. Atrioventriculaire kleppen (AV-kleppen): kleppen tussen de atria en ventrikels
- Valva tricuspidalis (tricuspidaalklep): tussen rechter atrium en rechter ventrikel, bestaat uit 3
bindweefselslippen
- Valva bicuspidalis (bicuspidaalklep) / valva mitralis: klep tussen
linker atrium en linker ventrikel, bestaat uit 2 bindweefselslippen
2. Arteriële kleppen (valvulae semilunares): tussen ventrikels en
slagaders, bestaat uit 3 bindweefselslippen.
- Pulmonalisklep: tussen rechter ventrikel en longslagader
- Aortaklep: tussen linker ventrikel en aorta
Arteriele kleppen worden opengeduwd door het bloed vanuit
ventrikels (kamers) en slaan dicht wanneer bloed uit de slagaders
dreigt terug te stromen naar de ventrikels.
Bloedvaten
Twee bloedvaten die uitmonden in het rechter atrium (zuurstofarm):
1. Vena cava inferior (onderste holle ader)
2. Vena cava superior (bovenste holle ader)
Uit rechter ventrikel ontspringt het Truncus pulmonalis → splitst in de
linker en rechter arterie pulmonalis= longslagader (zuurstofarm)
Pagina 3 van 91
, Medische en Tandheelkundige Vakkennis 4 2021 Yeliz Aydin
Venae pulmonales (4 longaders, elk long heeft er 2)= vervoert zuurstofrijk bloed naar het linker atrium
Aorta= grote lichaamsslagader die uit linker ventrikel ontspringt (zuurstofrijk)
Hartwand
Hartwand bestaat uit 3 lagen. Van binnen naar buiten:
1. Endocard: endotheel + laagje elastisch bindweefsel
2. Myocard: hartspierweefsel, dikste laag van het hart,
bestaat uit 3 lagen
3. Pericard: hartzakje, bestaat uit 2 vliezen:
a) Visceraal blad= epicard → vergroeid met het
hartoppervlak
b) Pariëtaal blad → vergroeid met weefsels rondom het hart
• Pericardholte: holte tussen beide vliezen (gevuld met vocht, zodat de vliezen langs elkaar kunnen
bewegen)
• Functie hartzakje: opheffen van de wrijvingskrachten tussen het hart en de omringende
weefsels.
Prikkelgeleidingssysteem
1. Sinusknoop: wekken prikkels op
- Waar? Tussen de Vena cava inferior en superior, in rechter atrium
- Sinusritme: honderd per minuut
a) In rust: sinusritme vertraagd door nervus vagus (parasympatisch
zenuwstelsel)
b) Bij inspanning: sinusritme verhoogd door nervi accelerantes
(sympatisch zenuwstelsel)
- Adrenaline stimuleert ook de hartritme (bij lichamelijke en geestelijke
inspanning)
- Sinusknoop kan aantal prikkels opjagen en bepalen (bij de AVA-knoop
en myocardvezels), daarom wordt het ook wel de pacemaker of
gangmaker genoemd.
2. Atrioventriculaire knoop (AV-knoop)
- Waar? In rechter atrium, naast de kruising tussen de rechter anulis
fibrosis en het atrium septum.
- Atrioventriculaire ritme: vijftig per minuut → wordt versneld door de sinusknoop naar 75 prikkels
per min
- Tijdsvertraging van ca. 0,1 sec (AV-knoop wacht met het doorgeven van de impulsen van de
sinusknoop, waardoor de atria kunnen samentrekken)
3. Bundel van His
- Waar? Tussen septum (harttussenschot)
- Bundel van His bestaat uit een bundel van prikkelgeleidende cellen
- Vertakkingen in linker en rechter bundeltak, lopen naar apex en buigen daar om.
4. Purkinjevezels: prikkelgeleidende cellen die bij prikkeling contractie van ventrikels veroorzaakt
- De bundeltakken dragen de impulsen over op de purkinjevezels
- De purkinjevezels gaan over in de myocardvezels
Pagina 4 van 91
