WEEK 1: GRONDSLAGEN EN GESCHIEDENIS JEUGDRECHT ............................................................................... 2
WEEK 2: FAMILIERECHT, JEUGDHULP EN JEUGDBESCHERMING ...................................................................... 3
W. SCHRAMA: HET AFSTAMMINGSRECHT...................................................................................................... 3
EHRM 21 SEPTEMBER 2006: MOSER/OOSTENRIJK ......................................................................................... 5
S.C.G.A. DUIVENVOORDE: KINDERBESCHERMINGSMAATREGELEN IN CONFLICTCHEIDINGEN: IN HET
BELANG VAN HET KIND? ................................................................................................................................. 6
WEEK 3: JEUGDSTRAF(PROCES)RECHT .......................................................................................................... 10
WEEK 5: JEUGDBESCHERMING VERDIEPING ................................................................................................. 11
I. WEIJERS: PARENS PATRIAE EN PRUDENTIE: GRONDSLAGEN VAN JEUGDBESCHERMING ......................... 11
I. WEIJERS: ROTJEUGD. EEN PEDAGOGISCH PERSPECTIEF OP STRAFFEN EN BESCHERMEN ........................ 12
R. DE BOER & M.R. BRUNING: EERSTE EVALUATIE JEUGDWET VANUIT JURIDISCH PERSPECTIEF ............... 14
M.R. BRUNING e.a.: JEUGDRECHT EN JEUGDHULP....................................................................................... 16
M.P. DE JONG-DE KRUIJF: GESLOTEN JEUGDHULP ZONDER KINDERBESCHERMINGSMAATREGEL: HET KIND
GOED AF? ...................................................................................................................................................... 20
M.P. DE JONG- DE KRUIJF: GESLOTEN JEUGDHULP VAAK LAATSTE REDMIDDEL ......................................... 21
EHRM 19 MEI 2016 MET NOOT DE JONG-DE KRUIJF .................................................................................... 22
WEEK 6: JEUGDSTRAF(PROCES)RECHT: VERDIEPING ..................................................................................... 25
VAN DER LAAN E.A.: EVALUATIE VAN HET ADOLESCENTENSTRAFRECHT .................................................... 25
J. UIT BEIJERSE: VRIJHEIDSBENEMING OP CIVIELRECHTELIJKE OF STRAFRECHTELIJKE TITEL: SAMEN,
GESCHEIDEN EN NU WEER SAMEN? ............................................................................................................. 27
Y.N. VAN DEN BRINK: VOORLOPIGE HECHTENIS VAN JEUGDIGEN IN NEDERLAND. EEN KINDER- EN
MENSENRECHTENPERSPECTIEF OP WET, PRAKTIJK EN RECENTE ONTWIKKELINGEN .................................. 29
WEEK 7: JEUGDRECHT: INTEGRATIE EN INTERNATIONAAL ............................................................................ 32
M.R. BRUNNING: KIND IN PROCES: VAN COMMUNICATIE NAAR EFFECTIEVE PARTICIPATIE ...................... 32
K.E. HEPPING EN E.P. SCHMIDT: RECHTSBIJSTAND VOOR OUDERS IN JEUGDBESCHERMINGSPROCEDURE IN
HET LICHT VAN EHRM-JURIDPRUDENTIE ...................................................................................................... 35
EHRM MOSER/OOSTENRIJK .......................................................................................................................... 37
1
, WEEK 1: GRONDSLAGEN EN GESCHIEDENIS JEUGDRECHT
Geen aanvullende literatuur
2
, WEEK 2: FAMILIERECHT, JEUGDHULP EN JEUGDBESCHERMING
W. SCHRAMA: HET AFSTAMMINGSRECHT
INLEIDING
• Het afstemmingsrecht regelt de afstamming door geboorte tussen ouders en kinderen en beantwoord
de fundamentele vraag wie juridisch gezien familie van elkaar zijn
• Op grond van afstammingsrecht kan kind een man en vrouw als ouder hebben of, sinds 2014, twee
moeders
• Twee mannen kunnen niet allebei via het afstammingsrecht vader worden à kunnen wel door
adoptie in familierechtelijke betrekking staan tot kind of door combi van adoptie en erkenning
• Verbreken van afstamming vindt plaats door:
o Ontkenning van huwelijks ouderschap
o Vernietiging van erkenning
o Herroeping van adoptie
KENMERKEN EN BEGINSELEN
• Het belang van kind om 2 ouders te hebben
• Het belang van de biologische afstamming
o Afstammingsrecht tot 2014 voornamelijk gebaseerd op het beginsel van biologische
afstamming, maar daarna is dat gedeeltelijk verlaten
• Rechtszekerheid
o Afstammingsband is een rechtsverhouding die niet te makkelijk verbroken kan worden
o Kind, ouders en rechtsverkeer zijn bij stabiliteit en continuïteit gebaat
BELANGRIJKE ONTWIKKELINGEN
• In 1998 is afstammingsrecht ingrijpend gewijzigd en werd sterker aangesloten bij biologische
afstamming
o Onderscheid tussen kinderen binnen en buiten huwelijk geboren verdween
• In 2014 is afstammingrecht opnieuw aangepast met de Wet Juridisch ouderschap voor de vrouwelijke
partner van de moeder à afstamming voor meemoeder geïntroduceerd
VERHOUDING TOT ANDERE RECHTSGEBIEDEN (ADOPTIE EN GEZAG)
• Ook door adoptie kan familierechtelijke betrekking tussen kind en adoptieouder(s) ontstaan
• Gezag heeft alleen betrekking op minderjarigen en houdt een plicht tot opvoeding en verzorging in
o In de regel zo dat degene die juridisch ouder van kind is, ook gezag heeft/kan krijgen
INTERNATIONAAL RECHT
• EVRM en IVRK zijn van belang voor de ontwikkeling van afstammingsrecht
• Art. 8 EVRM (bescherming van recht op familie- en privéleven) is een kernbepaling voor
afstammingsrecht en heeft samen met art. 14 EVRM (verbod op discriminatie bij de uitoefening van
EVRM-rechten) belangrijke ontwikkelingen in gang gezet
o Marckx-arrest: werd beslist dat tussen de (ongehuwde) moeder en haar kind van rechtswege
een familierechtelijke relatie moet ontstaan en dat er op de overheid een positieve plicht rust
om ‘gezinsleven’ tussen moeder en kind alsook tussen familie van moeder en kind mogelijk te
maken
o Afstamming van biologische vader en recht te weten van wie kind afstamt
• Art. 3 (belangen van kind vormen eerste overweging), 7 (recht om ouders te kennen en door hen te
worden opgevoed), 8 (recht op behoud identiteit) en 10 (niet gescheiden worden van ouders, tenzij
noodzakelijk en in belang kind) IVRK
VESTIGEN VAN AFSTAMMING VAN DE VADER
3
, • Wettelijke terminologie voor vaders
o Biologische vaders (wettelijke term): verwekkers en donoren à leveren sperma voor
conceptie van kind
§ Rechtspositie van donor hangt af van de vraag of hij in een nauwe persoonlijke
betrekking tot kind staat (kan doorgaans alleen bij bekende donor)
o Niet-biologische vaders (geen wettelijke term): de instemmende levensgezel van de moeder
à de man die heeft ingestemd met een daad die de verwekking van kind tot gevolg kan
hebben gehad
• Vader door formele relatie met geboortemoeder
o Huwelijk of geregistreerd partnerschap
o Wordt het kind geboren voorafgaand aan het huwelijk of geregistreerd partnerschap à geen
vaderschap van rechtswege, maar door erkenning
• Vader door erkenning
o Eenzijdige, ongerichte rechtshandeling
o Erkenning = man erkent kind als het zijne, maar niet-biologische vader kan ook erkennen
(geen waarheidshandeling dus)
o Erkenning heeft geen terugwerkende kracht en werkt dus ex nunc à wel mogelijk om kind
prenataal te erkennen
• Vader door gerechtelijke vaststelling van het vaderschap
o Sinds 1998 mogelijkheid dat man tegen zijn wil gedwongen wordt tot juridisch vaderschap
o 2 gronden waarop vaderschap kan worden vastgesteld
§ Indien de man verwekker van kind is à biologische afstamming
§ Indien de man als levensgezel van moeder heeft ingestemd met daad die verwekking
van kind tot gevolg kan hebben gehad à bestaansverantwoordelijkheid
o Geen ruimte voor een belangenafweging
o Werkt met terugwerkende kracht dus ex tunc
§ Vanuit erfrecht van belang
• Vader door adoptie
o Man die kind heeft geadopteerd is juridisch vader en staat tot kind in familierechtelijke
betrekking
VESTIGEN VAN MOEDERSCHAP
• Tot wetswijzing 2014 kon vrouw alleen door geboorte en door adoptie moeder van kind worden
• Opties uitgebreid met moederschap van rechtswege door geboorte tijdens het huwelijk, erkenning en
gerechtelijke vaststelling van ouderschap
• Concreet houdt hervorming in dat regeling van moederschap is uitgebreid en dat bepalingen voor
vestigen en verbreken van afstamming zijn aangepast
• Moeder door geboorte
o Kind staat altijd in afstammingsrechtelijke relatie tot vrouw uit wie het geboren is à mater
semper certa est-regel
o Biologische moeder en doorgaans ook aangenomen dat ze sociale moeder zal zijn
o Ook als geboortemoeder niet genetische moeder is (eiceldonor gebruikt), is zij juridische
moeder
o Draagmoeder wordt ook van rechtswege juridisch moeder
• Moeder door formele relatie met geboortemoeder
o Regeling is gemodelleerd naar die van vaderschap van rechtswege maar wel verschillen
o Geboortemoeder is en blijft van rechtswege moeder
o Moederschap van rechtswege ontstaat alleen als kind is verwekt oor kunstmatige inseminatie
met hulp van onbekende donor
o Vrouw die pas nadat geboortemoeder via kunstmatige donorbevruchtig is behandeld met
haar (voor geboorte kind) trouwt/geregistreerd partnerschap sluit, wordt van rechtswege
moeder als verklaring wordt overlegd
o Als meemoeder overlijdt in periode na kunstmatige donorbevruchting en voor geboorte kind,
geldt zij toch als moeder als verklaring bij geboorteaangifte word overlegd
4
WEEK 2: FAMILIERECHT, JEUGDHULP EN JEUGDBESCHERMING ...................................................................... 3
W. SCHRAMA: HET AFSTAMMINGSRECHT...................................................................................................... 3
EHRM 21 SEPTEMBER 2006: MOSER/OOSTENRIJK ......................................................................................... 5
S.C.G.A. DUIVENVOORDE: KINDERBESCHERMINGSMAATREGELEN IN CONFLICTCHEIDINGEN: IN HET
BELANG VAN HET KIND? ................................................................................................................................. 6
WEEK 3: JEUGDSTRAF(PROCES)RECHT .......................................................................................................... 10
WEEK 5: JEUGDBESCHERMING VERDIEPING ................................................................................................. 11
I. WEIJERS: PARENS PATRIAE EN PRUDENTIE: GRONDSLAGEN VAN JEUGDBESCHERMING ......................... 11
I. WEIJERS: ROTJEUGD. EEN PEDAGOGISCH PERSPECTIEF OP STRAFFEN EN BESCHERMEN ........................ 12
R. DE BOER & M.R. BRUNING: EERSTE EVALUATIE JEUGDWET VANUIT JURIDISCH PERSPECTIEF ............... 14
M.R. BRUNING e.a.: JEUGDRECHT EN JEUGDHULP....................................................................................... 16
M.P. DE JONG-DE KRUIJF: GESLOTEN JEUGDHULP ZONDER KINDERBESCHERMINGSMAATREGEL: HET KIND
GOED AF? ...................................................................................................................................................... 20
M.P. DE JONG- DE KRUIJF: GESLOTEN JEUGDHULP VAAK LAATSTE REDMIDDEL ......................................... 21
EHRM 19 MEI 2016 MET NOOT DE JONG-DE KRUIJF .................................................................................... 22
WEEK 6: JEUGDSTRAF(PROCES)RECHT: VERDIEPING ..................................................................................... 25
VAN DER LAAN E.A.: EVALUATIE VAN HET ADOLESCENTENSTRAFRECHT .................................................... 25
J. UIT BEIJERSE: VRIJHEIDSBENEMING OP CIVIELRECHTELIJKE OF STRAFRECHTELIJKE TITEL: SAMEN,
GESCHEIDEN EN NU WEER SAMEN? ............................................................................................................. 27
Y.N. VAN DEN BRINK: VOORLOPIGE HECHTENIS VAN JEUGDIGEN IN NEDERLAND. EEN KINDER- EN
MENSENRECHTENPERSPECTIEF OP WET, PRAKTIJK EN RECENTE ONTWIKKELINGEN .................................. 29
WEEK 7: JEUGDRECHT: INTEGRATIE EN INTERNATIONAAL ............................................................................ 32
M.R. BRUNNING: KIND IN PROCES: VAN COMMUNICATIE NAAR EFFECTIEVE PARTICIPATIE ...................... 32
K.E. HEPPING EN E.P. SCHMIDT: RECHTSBIJSTAND VOOR OUDERS IN JEUGDBESCHERMINGSPROCEDURE IN
HET LICHT VAN EHRM-JURIDPRUDENTIE ...................................................................................................... 35
EHRM MOSER/OOSTENRIJK .......................................................................................................................... 37
1
, WEEK 1: GRONDSLAGEN EN GESCHIEDENIS JEUGDRECHT
Geen aanvullende literatuur
2
, WEEK 2: FAMILIERECHT, JEUGDHULP EN JEUGDBESCHERMING
W. SCHRAMA: HET AFSTAMMINGSRECHT
INLEIDING
• Het afstemmingsrecht regelt de afstamming door geboorte tussen ouders en kinderen en beantwoord
de fundamentele vraag wie juridisch gezien familie van elkaar zijn
• Op grond van afstammingsrecht kan kind een man en vrouw als ouder hebben of, sinds 2014, twee
moeders
• Twee mannen kunnen niet allebei via het afstammingsrecht vader worden à kunnen wel door
adoptie in familierechtelijke betrekking staan tot kind of door combi van adoptie en erkenning
• Verbreken van afstamming vindt plaats door:
o Ontkenning van huwelijks ouderschap
o Vernietiging van erkenning
o Herroeping van adoptie
KENMERKEN EN BEGINSELEN
• Het belang van kind om 2 ouders te hebben
• Het belang van de biologische afstamming
o Afstammingsrecht tot 2014 voornamelijk gebaseerd op het beginsel van biologische
afstamming, maar daarna is dat gedeeltelijk verlaten
• Rechtszekerheid
o Afstammingsband is een rechtsverhouding die niet te makkelijk verbroken kan worden
o Kind, ouders en rechtsverkeer zijn bij stabiliteit en continuïteit gebaat
BELANGRIJKE ONTWIKKELINGEN
• In 1998 is afstammingsrecht ingrijpend gewijzigd en werd sterker aangesloten bij biologische
afstamming
o Onderscheid tussen kinderen binnen en buiten huwelijk geboren verdween
• In 2014 is afstammingrecht opnieuw aangepast met de Wet Juridisch ouderschap voor de vrouwelijke
partner van de moeder à afstamming voor meemoeder geïntroduceerd
VERHOUDING TOT ANDERE RECHTSGEBIEDEN (ADOPTIE EN GEZAG)
• Ook door adoptie kan familierechtelijke betrekking tussen kind en adoptieouder(s) ontstaan
• Gezag heeft alleen betrekking op minderjarigen en houdt een plicht tot opvoeding en verzorging in
o In de regel zo dat degene die juridisch ouder van kind is, ook gezag heeft/kan krijgen
INTERNATIONAAL RECHT
• EVRM en IVRK zijn van belang voor de ontwikkeling van afstammingsrecht
• Art. 8 EVRM (bescherming van recht op familie- en privéleven) is een kernbepaling voor
afstammingsrecht en heeft samen met art. 14 EVRM (verbod op discriminatie bij de uitoefening van
EVRM-rechten) belangrijke ontwikkelingen in gang gezet
o Marckx-arrest: werd beslist dat tussen de (ongehuwde) moeder en haar kind van rechtswege
een familierechtelijke relatie moet ontstaan en dat er op de overheid een positieve plicht rust
om ‘gezinsleven’ tussen moeder en kind alsook tussen familie van moeder en kind mogelijk te
maken
o Afstamming van biologische vader en recht te weten van wie kind afstamt
• Art. 3 (belangen van kind vormen eerste overweging), 7 (recht om ouders te kennen en door hen te
worden opgevoed), 8 (recht op behoud identiteit) en 10 (niet gescheiden worden van ouders, tenzij
noodzakelijk en in belang kind) IVRK
VESTIGEN VAN AFSTAMMING VAN DE VADER
3
, • Wettelijke terminologie voor vaders
o Biologische vaders (wettelijke term): verwekkers en donoren à leveren sperma voor
conceptie van kind
§ Rechtspositie van donor hangt af van de vraag of hij in een nauwe persoonlijke
betrekking tot kind staat (kan doorgaans alleen bij bekende donor)
o Niet-biologische vaders (geen wettelijke term): de instemmende levensgezel van de moeder
à de man die heeft ingestemd met een daad die de verwekking van kind tot gevolg kan
hebben gehad
• Vader door formele relatie met geboortemoeder
o Huwelijk of geregistreerd partnerschap
o Wordt het kind geboren voorafgaand aan het huwelijk of geregistreerd partnerschap à geen
vaderschap van rechtswege, maar door erkenning
• Vader door erkenning
o Eenzijdige, ongerichte rechtshandeling
o Erkenning = man erkent kind als het zijne, maar niet-biologische vader kan ook erkennen
(geen waarheidshandeling dus)
o Erkenning heeft geen terugwerkende kracht en werkt dus ex nunc à wel mogelijk om kind
prenataal te erkennen
• Vader door gerechtelijke vaststelling van het vaderschap
o Sinds 1998 mogelijkheid dat man tegen zijn wil gedwongen wordt tot juridisch vaderschap
o 2 gronden waarop vaderschap kan worden vastgesteld
§ Indien de man verwekker van kind is à biologische afstamming
§ Indien de man als levensgezel van moeder heeft ingestemd met daad die verwekking
van kind tot gevolg kan hebben gehad à bestaansverantwoordelijkheid
o Geen ruimte voor een belangenafweging
o Werkt met terugwerkende kracht dus ex tunc
§ Vanuit erfrecht van belang
• Vader door adoptie
o Man die kind heeft geadopteerd is juridisch vader en staat tot kind in familierechtelijke
betrekking
VESTIGEN VAN MOEDERSCHAP
• Tot wetswijzing 2014 kon vrouw alleen door geboorte en door adoptie moeder van kind worden
• Opties uitgebreid met moederschap van rechtswege door geboorte tijdens het huwelijk, erkenning en
gerechtelijke vaststelling van ouderschap
• Concreet houdt hervorming in dat regeling van moederschap is uitgebreid en dat bepalingen voor
vestigen en verbreken van afstamming zijn aangepast
• Moeder door geboorte
o Kind staat altijd in afstammingsrechtelijke relatie tot vrouw uit wie het geboren is à mater
semper certa est-regel
o Biologische moeder en doorgaans ook aangenomen dat ze sociale moeder zal zijn
o Ook als geboortemoeder niet genetische moeder is (eiceldonor gebruikt), is zij juridische
moeder
o Draagmoeder wordt ook van rechtswege juridisch moeder
• Moeder door formele relatie met geboortemoeder
o Regeling is gemodelleerd naar die van vaderschap van rechtswege maar wel verschillen
o Geboortemoeder is en blijft van rechtswege moeder
o Moederschap van rechtswege ontstaat alleen als kind is verwekt oor kunstmatige inseminatie
met hulp van onbekende donor
o Vrouw die pas nadat geboortemoeder via kunstmatige donorbevruchtig is behandeld met
haar (voor geboorte kind) trouwt/geregistreerd partnerschap sluit, wordt van rechtswege
moeder als verklaring wordt overlegd
o Als meemoeder overlijdt in periode na kunstmatige donorbevruchting en voor geboorte kind,
geldt zij toch als moeder als verklaring bij geboorteaangifte word overlegd
4
