Thema 4 (afweer)
Paragraaf 1
Een infectie is het binnendringen van ziekteverwekkers (pathogenen) in je lichaam.
- Inwendig milieu: deel van het lichaam wat alleen kan worden bereikt door het passeren van
één of meerdere celmembranen.
- Uitwendig milieu: omgeving die zich buiten het lichaam bevindt.
- Lichaamsvreemde stoffen zijn stoffen of cellen die niet in je lichaam thuis horen.
- Lichaamseigen stoffen zijn stoffen of cellen die door je lichaam worden gemaakt.
De huid beschermt het lichaam tegen schadelijke invloeden uit het uitwendig milieu. Slijmvliezen
zorgen bij openingen in het lichaam ervoor dat ziekteverwekkers moeilijk kunnen binnendringen.
Melanocyten in de kiemlaag produceren pigment (melanine) dat bescherming geeft tegen
ultraviolette straling.
- Mechanische afweer: fysieke aanpassingen om indringers buiten te houden. Bijvoorbeeld de
huid en slijmvliezen.
- Chemische afweer: het gebruik van stoffen om indringers buiten te houden. Bijvoorbeeld
zoutzuur in maagsap wat bacteriën doodt.
Paragraaf 2
Het immuunsysteem bestaat uit twee onderdelen: de aangeboren afweer en de verworven afweer.
Aangeboren afweer:
- Gericht op verschillende typen ziekteverwekkers.
- Dient als eerste snelle afweer tegen infectie.
- Komt voor bij alle dieren en planten.
Verworven afweer:
- Gericht op één type ziekteverwekkers (onder andere
lichaamsvreemde cellen en stoffen, bacteriën en virussen.
- Komt langzaam op gang.
- Alleen bij de gewervelde dieren.
Lymfoïde organen: lymfeknopen, de milt, het beenmerg en de
thymus. Deze organen hebben een functie bij de opslag en het
transport van witte bloedcellen. In het rode beenmerg ontstaan
verschillende typen witte bloedcellen: fagocyten (horen bij
aangeboren afweer) en lymfocyten (horen bij verworven afweer).
De cellen komen in het bloed terecht waar ze lichaamsvreemde
virussen en bacteriën herkennen en bestrijden.
- Granulocyten reageren snel op
binnendringende ziekteverwekkers en
makken deze onschadelijk door ze te
fagocyteren.
- Monocyten worden in het beenmerg
aangemaakt. Uit monocyten
ontwikkelen zich macrofagen en
dendritische cellen.
Macrofagen kunnen koorts veroorzaken. In een
reactie op een ziekteverwekker scheiden ze
cytokinen af die de normwaarde voor de
lichaamstemperatuur verhogen. Cytokinen zijn een voorbeeld van mediatoren: eiwitten met een
regulerende functie.
, De afweer van het lichaam tegen bacteriën kan tijdelijk worden versterkt door het gebruik van
antibiotica. Een antibioticum is een medicijn dat bacteriële infecties bestrijdt. Het helpt dus niet
tegen infecties door virussen.
Macrofagen en andere fagocyten herkennen indringers aan antigenen. Een antigeen is een molecuul
dat het immuunsysteem kan activeren. Als een ziekteverwekker het lichaam is binnengedrongen
wordt hij door een macrofaag herkend aan zijn
antigenen. De macrofaag fagocyteert de
ziekteverwekker waarna de antigenen zich
binden aan receptoren in het cytoplasma van
de macrofaag. Deze receptoren met antigenen
van de ziekteverwekker worden naar de
buitenkant van het celmembraan
getransporteerd. Daardoor verandert deze in
een antigeen-presenterende-cel (APC).
Na de eerste afweerreactie (het werk van de
macrofagen) worden lymfocyten actief gemaakt.
- Sommige verplaatsen zich na hun ontstaan van het beenmerg naar de thymus om zich daar
verder te ontwikkelen: T-lymfocyten.
- Anderen blijven in het beenmerg om te rijpen: B-lymfocyten.
Een groot deel van de lymfocyten komen via het lymfevatenstelsel in de milt en lymfeknopen
terecht.
Elke lymfocyt bezit een receptoreiwit dat specifiek bindt met het antigeen van één type
ziekteverwekker. Elke lymfocyt heeft slechts één type receptor, maar van die ene receptor komen er
wel honderdduizend voor op het celmembraan van de lymfocyt. Doordat er miljoenen verschillende
ziekteverwekkers zijn maakt het lichaam miljoenen verschillende T- en B-lymfocyten aan met elk hun
eigen type antigeen-specifiek receptor.
Antigeen-presenterende cellen gaan op zoek naar de juiste T- of B-lymfocyt. Daarbij komen ze veel
inactieve T- en B-lymfocyten tegen. Alleen de lymfocyt die exact past op het antigeen van de
ziekteverwekker wordt geactiveerd. Het kost even tijd voordat de antigeen-presenterende cel de
juiste lymfocyt heeft gevonden, in deze tijd ben je ziek.
Naast macrofagen kunnen ook dendritische cellen en B-lymfocyten zich ontwikkelen tot antigeen-
presenterende cellen. Een binding tussen de antigeen-specifieke receptor van de lymfocyt en het
antigeen van een ziekteverwekker kan alleen plaatsvinden als dat antigeen is gebonden aan een
MHC-receptoreiwit. MHC: Major Histocompatibility Complex.
- Deel van het genoom dat codeert voor eiwitten die een rol spelen bij de herkenning van
lichaamseigen en lichaamsvreemde cellen en stoffen.
Specifieke afweerreacties worden opgewekt door antigenen:
- Grote moleculen, meestal eiwitten kunnen een reactie van het immuunsysteem opwekken,
zijn oplosbaar of bevinden zich op celmembranen en worden herkend door receptoren nadat
ze zijn gebonden aan een MHC-receptoreiwit.
MHC-receptoren:
1) MHC-I-receptoreiwitten: op de buitenkant van alle cellen met een celkern in het menselijk
lichaam en op bloedplaatjes.
2) MHC-II-receptoreiwitten: op de buitenkant van macrofagen, dendritische cellen en
geactiveerde B-cellen.
Paragraaf 1
Een infectie is het binnendringen van ziekteverwekkers (pathogenen) in je lichaam.
- Inwendig milieu: deel van het lichaam wat alleen kan worden bereikt door het passeren van
één of meerdere celmembranen.
- Uitwendig milieu: omgeving die zich buiten het lichaam bevindt.
- Lichaamsvreemde stoffen zijn stoffen of cellen die niet in je lichaam thuis horen.
- Lichaamseigen stoffen zijn stoffen of cellen die door je lichaam worden gemaakt.
De huid beschermt het lichaam tegen schadelijke invloeden uit het uitwendig milieu. Slijmvliezen
zorgen bij openingen in het lichaam ervoor dat ziekteverwekkers moeilijk kunnen binnendringen.
Melanocyten in de kiemlaag produceren pigment (melanine) dat bescherming geeft tegen
ultraviolette straling.
- Mechanische afweer: fysieke aanpassingen om indringers buiten te houden. Bijvoorbeeld de
huid en slijmvliezen.
- Chemische afweer: het gebruik van stoffen om indringers buiten te houden. Bijvoorbeeld
zoutzuur in maagsap wat bacteriën doodt.
Paragraaf 2
Het immuunsysteem bestaat uit twee onderdelen: de aangeboren afweer en de verworven afweer.
Aangeboren afweer:
- Gericht op verschillende typen ziekteverwekkers.
- Dient als eerste snelle afweer tegen infectie.
- Komt voor bij alle dieren en planten.
Verworven afweer:
- Gericht op één type ziekteverwekkers (onder andere
lichaamsvreemde cellen en stoffen, bacteriën en virussen.
- Komt langzaam op gang.
- Alleen bij de gewervelde dieren.
Lymfoïde organen: lymfeknopen, de milt, het beenmerg en de
thymus. Deze organen hebben een functie bij de opslag en het
transport van witte bloedcellen. In het rode beenmerg ontstaan
verschillende typen witte bloedcellen: fagocyten (horen bij
aangeboren afweer) en lymfocyten (horen bij verworven afweer).
De cellen komen in het bloed terecht waar ze lichaamsvreemde
virussen en bacteriën herkennen en bestrijden.
- Granulocyten reageren snel op
binnendringende ziekteverwekkers en
makken deze onschadelijk door ze te
fagocyteren.
- Monocyten worden in het beenmerg
aangemaakt. Uit monocyten
ontwikkelen zich macrofagen en
dendritische cellen.
Macrofagen kunnen koorts veroorzaken. In een
reactie op een ziekteverwekker scheiden ze
cytokinen af die de normwaarde voor de
lichaamstemperatuur verhogen. Cytokinen zijn een voorbeeld van mediatoren: eiwitten met een
regulerende functie.
, De afweer van het lichaam tegen bacteriën kan tijdelijk worden versterkt door het gebruik van
antibiotica. Een antibioticum is een medicijn dat bacteriële infecties bestrijdt. Het helpt dus niet
tegen infecties door virussen.
Macrofagen en andere fagocyten herkennen indringers aan antigenen. Een antigeen is een molecuul
dat het immuunsysteem kan activeren. Als een ziekteverwekker het lichaam is binnengedrongen
wordt hij door een macrofaag herkend aan zijn
antigenen. De macrofaag fagocyteert de
ziekteverwekker waarna de antigenen zich
binden aan receptoren in het cytoplasma van
de macrofaag. Deze receptoren met antigenen
van de ziekteverwekker worden naar de
buitenkant van het celmembraan
getransporteerd. Daardoor verandert deze in
een antigeen-presenterende-cel (APC).
Na de eerste afweerreactie (het werk van de
macrofagen) worden lymfocyten actief gemaakt.
- Sommige verplaatsen zich na hun ontstaan van het beenmerg naar de thymus om zich daar
verder te ontwikkelen: T-lymfocyten.
- Anderen blijven in het beenmerg om te rijpen: B-lymfocyten.
Een groot deel van de lymfocyten komen via het lymfevatenstelsel in de milt en lymfeknopen
terecht.
Elke lymfocyt bezit een receptoreiwit dat specifiek bindt met het antigeen van één type
ziekteverwekker. Elke lymfocyt heeft slechts één type receptor, maar van die ene receptor komen er
wel honderdduizend voor op het celmembraan van de lymfocyt. Doordat er miljoenen verschillende
ziekteverwekkers zijn maakt het lichaam miljoenen verschillende T- en B-lymfocyten aan met elk hun
eigen type antigeen-specifiek receptor.
Antigeen-presenterende cellen gaan op zoek naar de juiste T- of B-lymfocyt. Daarbij komen ze veel
inactieve T- en B-lymfocyten tegen. Alleen de lymfocyt die exact past op het antigeen van de
ziekteverwekker wordt geactiveerd. Het kost even tijd voordat de antigeen-presenterende cel de
juiste lymfocyt heeft gevonden, in deze tijd ben je ziek.
Naast macrofagen kunnen ook dendritische cellen en B-lymfocyten zich ontwikkelen tot antigeen-
presenterende cellen. Een binding tussen de antigeen-specifieke receptor van de lymfocyt en het
antigeen van een ziekteverwekker kan alleen plaatsvinden als dat antigeen is gebonden aan een
MHC-receptoreiwit. MHC: Major Histocompatibility Complex.
- Deel van het genoom dat codeert voor eiwitten die een rol spelen bij de herkenning van
lichaamseigen en lichaamsvreemde cellen en stoffen.
Specifieke afweerreacties worden opgewekt door antigenen:
- Grote moleculen, meestal eiwitten kunnen een reactie van het immuunsysteem opwekken,
zijn oplosbaar of bevinden zich op celmembranen en worden herkend door receptoren nadat
ze zijn gebonden aan een MHC-receptoreiwit.
MHC-receptoren:
1) MHC-I-receptoreiwitten: op de buitenkant van alle cellen met een celkern in het menselijk
lichaam en op bloedplaatjes.
2) MHC-II-receptoreiwitten: op de buitenkant van macrofagen, dendritische cellen en
geactiveerde B-cellen.
