Filosofie van de relationele zorg
Tina
Boekje: zorgethiek in de praktijk
Dat (ook) het wassen van mensen een ethische handeling is: de waardigheid van mensen
staat hier bij uitstek op het spel
o De wijze waarop we een houding kunnen aannemen t.o.v. een zorgontvanger heeft
te maken met de mensvisies
Objectief mensbeeld
- De objectieve of neutrale mens staat voorop: niet JIJ of IK, maar DE mens)
- Het is een universeel en abstract mensbeeld en het handelen wordt daarop
afgestemd
- Patiënt = ‘lijdend voorwerp’: de mens ondergaat de zorg (paternalisme)
- Gezondheidszorg wordt gezien als het repareren van het zieke lichaam (kost wat
kost)
- Goede zorg wil het lichaam genezen, dus de art/hulpverlener weet al vooraf wat
moet gebeuren
Individualistisch mensbeeld:
- Het individu, de mens staat centraal
- Goede zorg is wat goed is voor de individuele mens die zelf verantwoordelijk is voor
zijn welzijn
- Arts kan niet vooraf bepalen wat goed is
- Gezondheid is de hoogste waarde waar naar gestreefd wordt
- Patiënt wordt gezien als ‘cliënt’ met zijn specifieke voorkeuren en hulpverlener staat
ten dienst van de individuele noden (individualisme)
De relationele visie op de mens
• Het relationeel karakter van het mens-zijn staat centraal
• Zorg is een antwoord op een behoefte en een proces van zoeken om de situatie van
de ander leefbaar te maken en te houden, is een engagement
• Via de relatie betrokken worden op (geraakt worden) en verantwoordelijkheid
nemen voor de (behoefte van de) ander
• Zorg voor alle dimensies van de mens ZO en mens ZV, niet alleen lichaam en psyché,
maar ook zingevend en moraal (zorg: verantwoordelijkheid zijn voor de ander en
ondertussen zorg je voor je eigen verantwoordelijkheid, heeft zin aan je eigen leven)
, Schets over de evolutie van ethiek
• Vanuit biomedische ethiek is de principe-ethiek ontstaan
• 4 principes:
ü handel in belang van gezondheid van de patiënt (= weldoen)
ü vermijdt schade
ü respecteer autonomie (mits voldoende info = plicht van arts om info te geven
=> zie wet op de patiëntenrechten, 2002)
ü wees rechtvaardig
Bij principe-ethiek wordt een rationele keuze gemaakt
Principe-ethiek is niet gelijk aan zorgethiek
• Bij het proberen toepassen van de principebenadering in de zorgpraktijken botste
men vaak op het feit dat niet aan alle principes recht gedaan kan worden
• bv. familie eist dat diagnose verzwegen wordt tov patiënt (onder reden van geen
schade berokkenen), maar ondertussen kan de patiënt geen gefundeerde keuzes
maken (is tegen het principe autonomie)
onderlinge bescherming, familie denkt dat het goed is dat de patiënt niet veel weet =
zorgethiek. Hier heb je een relationele blik nodig om te bepalen waarom mensen
bepaalde dingen doen
• Daarom werd zinvolheid toegevoegd aan eed van Hippocrates: ‘het is de arts
geboden menselijk leven te behoeden, te sparen en te verlengen waar en wanneer
dat zinvol is’, de enige die een uitspraak kan doen over wat voor hem of voor haar
zinvol is (hangt samen met kwaliteit van leven), is de zorgontvanger zelf in dialoog
met de omgeving op basis van voldoende informatie in het licht van waarden die
deze persoon in het leven belangrijk acht
bv. verslaafde oudere wil niet naar beschut wonen, want mag zijn hond niet
meedoen
Bij zorgethiek denkt men veel meer relationeel, vanuit dialoog, vanuit
overleg, vanuit menselijke betrokkenheid (hecht minder belang aan de
toepassing van die algemene beginselen)
Verpleegkundige visie
• Ethische zorg ontstaat binnen de relatie met de mens en zijn netwerk.
• De zorg wordt bepaald door de expertise van de verpleegkundige en door de mens
en zijn netwerk die er mee vorm aan geeft.
• De vpk stimuleert vanuit zijn professionele expertise de mens en zijn netwerk om
waar mogelijk samen de regie van de zorg op te nemen of te behouden.
• De vpk verhoogt het welbevinden van de mens en zijn netwerk via persoonsgerichte
communicatie en spreekt hen in hun kracht aan.
Verpleegkundige visie is gelinkt aan een relationele visie, wat aansluit bij
, zorgethiek
Belangrijk: handelen vanuit je vpk kennis gekoppeld aan wie je bent met oprechte
belangstelling en aandacht voor jezelf, de ander en zijn netwerk
= EN-EN verhaal
Wederkerige relatie
Kennis + visie op zorg zijn belangrijk. Je bent een mens en werkt met mensen.
o Zoektocht naar de opgaven en responsen van de zorgontvanger
o Opgaven: waar de zorgontvangers zich zorgen om maken en dat is niet steeds
hetzelfde als waar ZV’s in eerste instantie zelf aan denken of zich zorgen om maken
1. Ze wijzen op ‘moeites’ van patiënten, iets wat voor hen lastig is
2. Ze zijn persoonlijk en de patiënt moet er zelf mee in het reine komen
3. Ze hebben een zekere urgentie, de patiënt kan ze niet zomaar negeren
4. Ze brengen werk met zich mee
Opgaven: bv de ZO op spoed is agressief, vraag je af waarom! Je komt te weten
dat zijn hond thuis in de wc opgesloten is door de ambulanciers
o Responsen:
Die zaken die een ZV doet in relatie tot die opgaven, daarvoor moet je open kijken
met belangstelling voor die ander
Responsie: aan de opgaven van de ZO voldoen. Bv: bellen naar de buurman
om te vragen om voor meneer zijn hond te zorgen
o Zorgethiek:
= op de eerste plaats een ‘manier van kijken’, een ‘morele perceptie’.
Zorgethiek verandert de houding en de manier waarop er door zorgverleners
gekeken wordt naar een probleem.
Tina
Boekje: zorgethiek in de praktijk
Dat (ook) het wassen van mensen een ethische handeling is: de waardigheid van mensen
staat hier bij uitstek op het spel
o De wijze waarop we een houding kunnen aannemen t.o.v. een zorgontvanger heeft
te maken met de mensvisies
Objectief mensbeeld
- De objectieve of neutrale mens staat voorop: niet JIJ of IK, maar DE mens)
- Het is een universeel en abstract mensbeeld en het handelen wordt daarop
afgestemd
- Patiënt = ‘lijdend voorwerp’: de mens ondergaat de zorg (paternalisme)
- Gezondheidszorg wordt gezien als het repareren van het zieke lichaam (kost wat
kost)
- Goede zorg wil het lichaam genezen, dus de art/hulpverlener weet al vooraf wat
moet gebeuren
Individualistisch mensbeeld:
- Het individu, de mens staat centraal
- Goede zorg is wat goed is voor de individuele mens die zelf verantwoordelijk is voor
zijn welzijn
- Arts kan niet vooraf bepalen wat goed is
- Gezondheid is de hoogste waarde waar naar gestreefd wordt
- Patiënt wordt gezien als ‘cliënt’ met zijn specifieke voorkeuren en hulpverlener staat
ten dienst van de individuele noden (individualisme)
De relationele visie op de mens
• Het relationeel karakter van het mens-zijn staat centraal
• Zorg is een antwoord op een behoefte en een proces van zoeken om de situatie van
de ander leefbaar te maken en te houden, is een engagement
• Via de relatie betrokken worden op (geraakt worden) en verantwoordelijkheid
nemen voor de (behoefte van de) ander
• Zorg voor alle dimensies van de mens ZO en mens ZV, niet alleen lichaam en psyché,
maar ook zingevend en moraal (zorg: verantwoordelijkheid zijn voor de ander en
ondertussen zorg je voor je eigen verantwoordelijkheid, heeft zin aan je eigen leven)
, Schets over de evolutie van ethiek
• Vanuit biomedische ethiek is de principe-ethiek ontstaan
• 4 principes:
ü handel in belang van gezondheid van de patiënt (= weldoen)
ü vermijdt schade
ü respecteer autonomie (mits voldoende info = plicht van arts om info te geven
=> zie wet op de patiëntenrechten, 2002)
ü wees rechtvaardig
Bij principe-ethiek wordt een rationele keuze gemaakt
Principe-ethiek is niet gelijk aan zorgethiek
• Bij het proberen toepassen van de principebenadering in de zorgpraktijken botste
men vaak op het feit dat niet aan alle principes recht gedaan kan worden
• bv. familie eist dat diagnose verzwegen wordt tov patiënt (onder reden van geen
schade berokkenen), maar ondertussen kan de patiënt geen gefundeerde keuzes
maken (is tegen het principe autonomie)
onderlinge bescherming, familie denkt dat het goed is dat de patiënt niet veel weet =
zorgethiek. Hier heb je een relationele blik nodig om te bepalen waarom mensen
bepaalde dingen doen
• Daarom werd zinvolheid toegevoegd aan eed van Hippocrates: ‘het is de arts
geboden menselijk leven te behoeden, te sparen en te verlengen waar en wanneer
dat zinvol is’, de enige die een uitspraak kan doen over wat voor hem of voor haar
zinvol is (hangt samen met kwaliteit van leven), is de zorgontvanger zelf in dialoog
met de omgeving op basis van voldoende informatie in het licht van waarden die
deze persoon in het leven belangrijk acht
bv. verslaafde oudere wil niet naar beschut wonen, want mag zijn hond niet
meedoen
Bij zorgethiek denkt men veel meer relationeel, vanuit dialoog, vanuit
overleg, vanuit menselijke betrokkenheid (hecht minder belang aan de
toepassing van die algemene beginselen)
Verpleegkundige visie
• Ethische zorg ontstaat binnen de relatie met de mens en zijn netwerk.
• De zorg wordt bepaald door de expertise van de verpleegkundige en door de mens
en zijn netwerk die er mee vorm aan geeft.
• De vpk stimuleert vanuit zijn professionele expertise de mens en zijn netwerk om
waar mogelijk samen de regie van de zorg op te nemen of te behouden.
• De vpk verhoogt het welbevinden van de mens en zijn netwerk via persoonsgerichte
communicatie en spreekt hen in hun kracht aan.
Verpleegkundige visie is gelinkt aan een relationele visie, wat aansluit bij
, zorgethiek
Belangrijk: handelen vanuit je vpk kennis gekoppeld aan wie je bent met oprechte
belangstelling en aandacht voor jezelf, de ander en zijn netwerk
= EN-EN verhaal
Wederkerige relatie
Kennis + visie op zorg zijn belangrijk. Je bent een mens en werkt met mensen.
o Zoektocht naar de opgaven en responsen van de zorgontvanger
o Opgaven: waar de zorgontvangers zich zorgen om maken en dat is niet steeds
hetzelfde als waar ZV’s in eerste instantie zelf aan denken of zich zorgen om maken
1. Ze wijzen op ‘moeites’ van patiënten, iets wat voor hen lastig is
2. Ze zijn persoonlijk en de patiënt moet er zelf mee in het reine komen
3. Ze hebben een zekere urgentie, de patiënt kan ze niet zomaar negeren
4. Ze brengen werk met zich mee
Opgaven: bv de ZO op spoed is agressief, vraag je af waarom! Je komt te weten
dat zijn hond thuis in de wc opgesloten is door de ambulanciers
o Responsen:
Die zaken die een ZV doet in relatie tot die opgaven, daarvoor moet je open kijken
met belangstelling voor die ander
Responsie: aan de opgaven van de ZO voldoen. Bv: bellen naar de buurman
om te vragen om voor meneer zijn hond te zorgen
o Zorgethiek:
= op de eerste plaats een ‘manier van kijken’, een ‘morele perceptie’.
Zorgethiek verandert de houding en de manier waarop er door zorgverleners
gekeken wordt naar een probleem.
