Klinisch onderzoek : de heup
De heup is een 3-assig kogelgewricht. Dit maakt beweging mogelijk in 3 vlakken, rond 3 assen
Heupflexie (anteflexie)
▪ SV / LL-as / 120°
▪ Maximale bewegingsbaan met knie in flexie en retroversie van het bekken.
▪ Met gestrekte knie is er spanning van de ischiocruralen.
▪ Bij PO is het eindgevoel zacht (musculair).
▪ Actieve anteflexie
‐ actief < passief
‐ afhankelijk van de stand van de knie
✓ gestrekt: tot 90°
✓ gebogen: tot 120° of meer
▪ Passieve anteflexie:
‐ afhankelijk van de stand van de knie
‐ actief < passief
‐ bij gestrekte knie < bij gebogen knie
‐ bij passieve anteflexie beide heupen: naar achter kantelen
van het bekken
Heupextensie (retroflexie)
▪ SV /LL-as / 15-30°
▪ Maximaal met knie in extensie en anteversie van het bekken.
▪ Met gebogen knie spanning van de m. rectus femoris.
▪ Bij PO is het eindgevoel kapsulair
Actieve extensie < passieve extensie
▪ Actieve extensie
‐ gestrekte knie > gebogen knie
▪ Passieve extensie
‐ tot 20° bij het naar voren uitvallen
‐ 30° indien men met kracht trekt
HeupaBductie
▪ FV / VD-as / 45°
▪ Maximaal met gebogen knie, want dan is er minder spanning op de m. Gracilis.
▪ Bij PO is eindgevoel kapsulair.
M.Gracilis (bi-articulaire spier):
➢ Flexie knie
➢ Flexie heup
➢ Adductie heup
➢ Endorotatie heup
Pagina | 1
,HeupaDDuctie
▪ FV / VD-as / 25-30°.
▪ Bij PO is eindgevoel kapsulair of zacht.
➢ Musculus adductor longus
➢ Musculus adductor brevis
➢ Musculus magnus
➢ Musculus minimus
➢ Musculus pectineus
➢ Musculus gracilis
Heupexo- en endorotatie
▪ TV / CC-as / 45°
➢ Exorotatie 45-70° (met extensie art. genus) 70° (met flexie art. genus)
➢ Endorotatie 30-45° (met extensie art. genus) 45° (met flexie art. genus)
▪ Grootst bij heupflexie door ontspannen ligamenten.
▪ Bij PO is eindgevoel kapsulair
ROM een herhaling
▪ Flexie 120°
▪ Extensie 30°
▪ Exorotatie 45° (met extensie knie) 70° (met flexie knie)
▪ Endorotatie 30° (met extensie knie) 45° (met flexie knie)
▪ Abductie 45°
▪ Adductie 30°
▪ MLPP = 30° flexie, 30° abductie en lichte exorotatie
▪ MCPP = maximale extensie, endorotatie en abductie
Maximale Close packed position MCPP
‐ (hyper)extensie – abductie – endorotatie
‐ Maximale aanvlijing van de gewrichten
‐ Stabiele eindstand
‐ Maximale spanning in het kapsel-bandapparaat
‐ Hier is spierspanning en weefselspanning maximaal. Hier staat het gewricht op slot.
Ruststand of Maximale loose packed position MLPP
‐ 30°flexie – 30° abductie – 10° exorotatie
‐ = rusthouding van het gewricht
‐ = maximale ontplooiing van de capsulo-ligamentaire structuren
‐ Hier is spierspanning en weefselspanning minimaal en is er de grootste mobiliteit.
Procesmodel van methodisch handelen ==> FASE 2
Pagina | 2
, Basis Functie Onderzoek (BFO)
‐ Bij elk onderzoek rechts-links vergelijken.
‐ Begin altijd bij de niet aangedane zijde.
1. Actief:
A. functioneel ➔ trappen, zitten op stoen en rechtstaan
B. analytisch ➔ flexie/extensie, adductie/abductie, endo/exorotatie (aan patiënt vragen uitvoering)
▪ Contractiele en niet-contractiele structuren.
▪ ROM.
▪ Pijn (lokalisatie, aard en moment, painful arc ==> korte pijn erna niet meer bv. impingement).
▪ Coördinatie.
▪ Bereidwilligheid tot bewegen.
▪ Bijkomende geluiden.
Geeft globale informatie over het gewricht.
Bij bewegingsbeperking aanvullen met spiertesten, spierlengtetesten en / of goniometrie.
2. Passief
▪ Niet contractiele structuren.
▪ ROM (kapsulair patroon).
▪ Pijn (lokalisatie, aard en moment).
▪ Eindgevoel.
▪ Trajectweerstand.
Bij bewegingsbeperking: aanvullen met spierlengtetest en / of goniometrie.
Bij bewegingslaxiteit (hypermobiliteit): aanvullen met ligamentaire test.
Besluiten uit passief onderzoek
Beperkt volgens kapsulair patroon: aandoening van het gehele gewricht.
Beperkt volgens niet-kapsulair patroon: aandoening van een deel van het gewricht of buiten het gewricht.
Opvallend ruim (hypermobiel): variant van ‘normaal’ of instabiel.
Alleen pijnlijk in eindstand: rek of compressie: ligamenten, pezen, spieren of bursae.
ICF = international classification of functie
Kapsulair patroon van de heup
▪ Endo meest beperkt
▪ Flexie / extensie / abductie: evenveel beperkt
▪ Exorotatie en adductie: minst beperkt
Kenmerkend patroon van bewegingsbeperking met of
zonder pijn. Een bewegingbeperking volgens het
kapsulaire patroon verwijst naar betrokkenheid van het
gehele gewricht (artritis, capsulitis en arthrose…).
Pagina | 3
De heup is een 3-assig kogelgewricht. Dit maakt beweging mogelijk in 3 vlakken, rond 3 assen
Heupflexie (anteflexie)
▪ SV / LL-as / 120°
▪ Maximale bewegingsbaan met knie in flexie en retroversie van het bekken.
▪ Met gestrekte knie is er spanning van de ischiocruralen.
▪ Bij PO is het eindgevoel zacht (musculair).
▪ Actieve anteflexie
‐ actief < passief
‐ afhankelijk van de stand van de knie
✓ gestrekt: tot 90°
✓ gebogen: tot 120° of meer
▪ Passieve anteflexie:
‐ afhankelijk van de stand van de knie
‐ actief < passief
‐ bij gestrekte knie < bij gebogen knie
‐ bij passieve anteflexie beide heupen: naar achter kantelen
van het bekken
Heupextensie (retroflexie)
▪ SV /LL-as / 15-30°
▪ Maximaal met knie in extensie en anteversie van het bekken.
▪ Met gebogen knie spanning van de m. rectus femoris.
▪ Bij PO is het eindgevoel kapsulair
Actieve extensie < passieve extensie
▪ Actieve extensie
‐ gestrekte knie > gebogen knie
▪ Passieve extensie
‐ tot 20° bij het naar voren uitvallen
‐ 30° indien men met kracht trekt
HeupaBductie
▪ FV / VD-as / 45°
▪ Maximaal met gebogen knie, want dan is er minder spanning op de m. Gracilis.
▪ Bij PO is eindgevoel kapsulair.
M.Gracilis (bi-articulaire spier):
➢ Flexie knie
➢ Flexie heup
➢ Adductie heup
➢ Endorotatie heup
Pagina | 1
,HeupaDDuctie
▪ FV / VD-as / 25-30°.
▪ Bij PO is eindgevoel kapsulair of zacht.
➢ Musculus adductor longus
➢ Musculus adductor brevis
➢ Musculus magnus
➢ Musculus minimus
➢ Musculus pectineus
➢ Musculus gracilis
Heupexo- en endorotatie
▪ TV / CC-as / 45°
➢ Exorotatie 45-70° (met extensie art. genus) 70° (met flexie art. genus)
➢ Endorotatie 30-45° (met extensie art. genus) 45° (met flexie art. genus)
▪ Grootst bij heupflexie door ontspannen ligamenten.
▪ Bij PO is eindgevoel kapsulair
ROM een herhaling
▪ Flexie 120°
▪ Extensie 30°
▪ Exorotatie 45° (met extensie knie) 70° (met flexie knie)
▪ Endorotatie 30° (met extensie knie) 45° (met flexie knie)
▪ Abductie 45°
▪ Adductie 30°
▪ MLPP = 30° flexie, 30° abductie en lichte exorotatie
▪ MCPP = maximale extensie, endorotatie en abductie
Maximale Close packed position MCPP
‐ (hyper)extensie – abductie – endorotatie
‐ Maximale aanvlijing van de gewrichten
‐ Stabiele eindstand
‐ Maximale spanning in het kapsel-bandapparaat
‐ Hier is spierspanning en weefselspanning maximaal. Hier staat het gewricht op slot.
Ruststand of Maximale loose packed position MLPP
‐ 30°flexie – 30° abductie – 10° exorotatie
‐ = rusthouding van het gewricht
‐ = maximale ontplooiing van de capsulo-ligamentaire structuren
‐ Hier is spierspanning en weefselspanning minimaal en is er de grootste mobiliteit.
Procesmodel van methodisch handelen ==> FASE 2
Pagina | 2
, Basis Functie Onderzoek (BFO)
‐ Bij elk onderzoek rechts-links vergelijken.
‐ Begin altijd bij de niet aangedane zijde.
1. Actief:
A. functioneel ➔ trappen, zitten op stoen en rechtstaan
B. analytisch ➔ flexie/extensie, adductie/abductie, endo/exorotatie (aan patiënt vragen uitvoering)
▪ Contractiele en niet-contractiele structuren.
▪ ROM.
▪ Pijn (lokalisatie, aard en moment, painful arc ==> korte pijn erna niet meer bv. impingement).
▪ Coördinatie.
▪ Bereidwilligheid tot bewegen.
▪ Bijkomende geluiden.
Geeft globale informatie over het gewricht.
Bij bewegingsbeperking aanvullen met spiertesten, spierlengtetesten en / of goniometrie.
2. Passief
▪ Niet contractiele structuren.
▪ ROM (kapsulair patroon).
▪ Pijn (lokalisatie, aard en moment).
▪ Eindgevoel.
▪ Trajectweerstand.
Bij bewegingsbeperking: aanvullen met spierlengtetest en / of goniometrie.
Bij bewegingslaxiteit (hypermobiliteit): aanvullen met ligamentaire test.
Besluiten uit passief onderzoek
Beperkt volgens kapsulair patroon: aandoening van het gehele gewricht.
Beperkt volgens niet-kapsulair patroon: aandoening van een deel van het gewricht of buiten het gewricht.
Opvallend ruim (hypermobiel): variant van ‘normaal’ of instabiel.
Alleen pijnlijk in eindstand: rek of compressie: ligamenten, pezen, spieren of bursae.
ICF = international classification of functie
Kapsulair patroon van de heup
▪ Endo meest beperkt
▪ Flexie / extensie / abductie: evenveel beperkt
▪ Exorotatie en adductie: minst beperkt
Kenmerkend patroon van bewegingsbeperking met of
zonder pijn. Een bewegingbeperking volgens het
kapsulaire patroon verwijst naar betrokkenheid van het
gehele gewricht (artritis, capsulitis en arthrose…).
Pagina | 3
