Samenvatting vezelkennis
1. Inleiding
Vezels – eigenschappen
Onderhouden geconfectioneerd artikel hangt af van eigenschappen
Geschikte grondstoffen selecteren bij maken v/e collectie
Milieu-impact
CURSUS
1. Indeling textielvezels naar herkomst
2. Onderzoeksmethodes (identificatie textielvezels) LABO
3. Etikettering: meest recente regelgeving rond samenstellingsetiket, handelsnamen
textielvezels en onderhoudsetiket + industriële wasproces i.f.v. werkkledij
4. Begrippen i.v.m. eigenschappen textielvezels
5. Natuurlijke vezels: katoen, bastvezels, blad- en vruchtvezels, wol en haren, zijde +
ecologische impact + mogelijke alternatieven
6. Man-made fibres
I. Kunstvezels bestaande uit natuurlijke polymeren: viscose, modal, lyocell, bamboeviscose,
cupro, acetaat + alternatieven: sojavezels, melkvezels
II. Kunstvezels bestaande uit synthetische polymeren (synthetische vezels) vertonen
duidelijk te onderscheiden eigenschappen: polyamide- en aramidevezels, polyester,
polyacryl, polyvinyl, polyolefine, elastomeren
7. Milieu-impact
8. Nieuwe materialen: mogelijkheden om textielvezels te produceren o.b.v. biopolymeren
9. Basischemie
2. Indeling van de textielvezels naar herkomst
2.1. Inleiding
Natuurlijke vezels: lange haartjes die door spinnerijbewerkingen tot garen worden versponnen.
Vezeleigenschappen beteren door: nieuwere teelten, verbeterde verwerkings- en
veredelingstechnieken
Vezels met een minder grote milieu-impact
o Bv. Katoenplant: groot waterverbruik + groot verbruik aan chemicaliën tdns teelt en oogst
Oplossingen vinden
Man-made fibres
o Nabootsing spinmethode zijderups + goedkoper
o 1884 voor het eerst vezels op kunstmatige wijze geproduceerd o.b.v. een natuurlijke
grondstof nl. cellulose eerste viscoseproductie
o Na WOI: vezels uit eenvoudige chemische grondstoffen
o Na WOII: synthetische vezels met voldoende kwaliteit
o Aardolie = voornaamste grondstofbron voor synthetische vezels schaarste, niet-
hernieuwbare bron huidige zoektocht naar duurzamere alternatieve grondstofbronnen en
geoptimaliseerde technologieën voor vezelwinning en -productie
o Chemische vezels als filament versnijden + verspinnen zoals natuurlijke vezels:
kroezen/textureren van filamenten = nabootsing voluminositeit natuurlijke vezels
o Chemische modificatie van synthetische vezels: specifieke eigenschappen verkrijgen voor
meer specifieke eindtoepassingen
o Eigenschappen van groot belang: zowel voor verwerking tot afgewerkt product als
eigenschappen en gebruiksmogelijkheden eindproduct
1
, 2.2. Indeling
Textielvezels: 2 categorieën : NATUURLIJKE VEZELS & MAN-MADE FIBRES
NATUURLIJKE VEZELS
Plantaardige vezels (cellulose als bouwsteen, specifiek gekweekt op velden)
Zaadvezels: katoen (CO) te veel waterverbruik + pesticiden
Bastvezels (‘bast’ = stengel, belangrijk dat plant hoog groeit): vlas/linnen (LI) tot 1m hoog in
goeie klimat. omst.
Bladvezels (tropische planten met veel lange bladeren, vezels moeten gewassen en gedroogd
worden): sisal krabpaal poes
Vruchtvezel: kokosvezel (bruine, stugge vezel) deurmatten, borstels
Dierlijke vezels (eiwitten als bouwsteen)
Wol: huidbedekking schaap (grondstof: keratine = soort eiwit)
Haar: huidbedekking alle andere dieren (grondstof: keratine)
o Mohair: heel pluizig, angorageit
o Kasjmier: kasjmiergeit Risicovol voor dieren, veel ketens bannen deze vezels
o Angora: heel zacht, angorakonijn
o Zijde: uitgespuwd door zijderups, bevat eiwitten, maar geen keratine, want geen
huidbedekking
Minerale vezels (van minerale oorsprong)
Asbest: makkelijk in te ademen problemen zo min mog. gebruiken
MAN-MADE FIBRES
Kunstvezels op basis van natuurlijke polymeren (=grote molecuul die bestaat uit een lange keten
van gelijke delen/monomeren)
Plantaardige oorsprong
Geregenereerde cellulosevezels (100% cellulose):
o Viscose (CV): lijkt op gematteerde vorm van katoen, mogelijk alternatief, maar niet
ecologisch + half zo sterk naaldbomen
o Cupro (CUP): ziet eruit als gewassen zijde, aangenaam om te voelen en dragen, niet
ecologisch (gebruik van blauwe, giftige vloeistof voor bereiding (cuprammonium)) maar
wel tot. recuperatie!!!
o Modal (CMD): steviger dan CV, zelfde spinproces, andere cellulosewinning: beuk
o Lyocell (CLY): tencel = handelsnaam, ecologische bereiding, één v/d betere viscoses (in natte
omst.): eucalyptus
o Bamboe(-viscose): geen bastvezel, wordt bereid als viscose, niet ecologisch, tenzij uit
ecologische processen, zoals lyocell-proces
Gemodificeerde cellulosevezels (cellulose verwerken door azijnzuur toe te voegen chemische
verbindingen)
o Di-acetaat (CA): slechte ‘carnavalsstof’, zeer gevoelig, lage sterkte, krimpt enorm, gebruikt als
decoratieve vezel (glanzend)
o Tri-acetaat (CTA)
Eiwitvezels: zowel geregenereerd als gemodificeerde varianten: geen wol, haarsoort, zijde
o Plantaardig: noten, maïs, soja
Dierlijke oorsprong
Dierlijke eiwitten: caseïnevezels (melkvezels) melk bevat veel eiwitten, uit zure melk
2
, Kunstvezels op basis van synthetische polymeren (synthetische vezels, ingedeeld naar hun
wijze van bereiding)
Polycondensatievezels (niet alleen in kleren, maar ook interieurtextiel, zoals gordijnen + kan goed
tgn licht)
Polyamide (PA) = nylon (handelsnaam): nylonkousen, lingerie, bikini/badpak, tapijten
Aramidevezels
o Kevlar: kan goed schokken opvangen kogelvrij vest
o Nomex: weerstand tgn brand brandweerpakken
Polyester (PES)
Polymerisatievezels
Polyvinylchloride (PVC): weerstand tgn brand, maar niet zo goed als nomex, harde PVC voor
ramen, zachte PVC voor kledij
Polyacryl (PAC): vervangproduct voor wol: warm zoals wol, maar goedkoper en lichter, zeer UV
bestendig zetelbekleding of parasols
o Modacryl (MAC) gemodificeerde acrylvezels: zit in extensions, fake fur, veilige grondstof,
zelfdovend
Polyvinylalcohol (PVA)
Polyolefinevezels
o Polyeth(yl)een (PE): chemisch inert, reageert niet
o Polyprop(yl)een (PP): tapijten, kunstgras, sportkledij, toep. i/d bouw
Polyadditievezels
Polyurethaan
o Elastaan (EL): lycra = handelsnaam, opvolger van rubber, in alles wat rekt bv. Zwemkledij,
ook lederimitatie
Kunstvezels van minerale oorsprong (mineraal: uit de grond gehaald)
Glasvezels
Koolstofvezels
Metaalvezels
Textielvezelbenaming Afkorting
Katoen CO
Vlas/Linnen LI
Wol WO
Zijde SE
Viscose CV
Lyocell CLY
Cupro CUP
(Di)Acetaat CA
Triacetaat CTA
Modal CMD
Polyamide/Nylon PA
Aramide AR
Polyester PES
Polyvinylchloride PVC
Polyachryl PAC
Fluorvezel PTFE (polytetrafluoretheen)
Polypropyleen PP
Polyethyleen PE
Elastaan EL
Polyvinylalcohol PVA
3
1. Inleiding
Vezels – eigenschappen
Onderhouden geconfectioneerd artikel hangt af van eigenschappen
Geschikte grondstoffen selecteren bij maken v/e collectie
Milieu-impact
CURSUS
1. Indeling textielvezels naar herkomst
2. Onderzoeksmethodes (identificatie textielvezels) LABO
3. Etikettering: meest recente regelgeving rond samenstellingsetiket, handelsnamen
textielvezels en onderhoudsetiket + industriële wasproces i.f.v. werkkledij
4. Begrippen i.v.m. eigenschappen textielvezels
5. Natuurlijke vezels: katoen, bastvezels, blad- en vruchtvezels, wol en haren, zijde +
ecologische impact + mogelijke alternatieven
6. Man-made fibres
I. Kunstvezels bestaande uit natuurlijke polymeren: viscose, modal, lyocell, bamboeviscose,
cupro, acetaat + alternatieven: sojavezels, melkvezels
II. Kunstvezels bestaande uit synthetische polymeren (synthetische vezels) vertonen
duidelijk te onderscheiden eigenschappen: polyamide- en aramidevezels, polyester,
polyacryl, polyvinyl, polyolefine, elastomeren
7. Milieu-impact
8. Nieuwe materialen: mogelijkheden om textielvezels te produceren o.b.v. biopolymeren
9. Basischemie
2. Indeling van de textielvezels naar herkomst
2.1. Inleiding
Natuurlijke vezels: lange haartjes die door spinnerijbewerkingen tot garen worden versponnen.
Vezeleigenschappen beteren door: nieuwere teelten, verbeterde verwerkings- en
veredelingstechnieken
Vezels met een minder grote milieu-impact
o Bv. Katoenplant: groot waterverbruik + groot verbruik aan chemicaliën tdns teelt en oogst
Oplossingen vinden
Man-made fibres
o Nabootsing spinmethode zijderups + goedkoper
o 1884 voor het eerst vezels op kunstmatige wijze geproduceerd o.b.v. een natuurlijke
grondstof nl. cellulose eerste viscoseproductie
o Na WOI: vezels uit eenvoudige chemische grondstoffen
o Na WOII: synthetische vezels met voldoende kwaliteit
o Aardolie = voornaamste grondstofbron voor synthetische vezels schaarste, niet-
hernieuwbare bron huidige zoektocht naar duurzamere alternatieve grondstofbronnen en
geoptimaliseerde technologieën voor vezelwinning en -productie
o Chemische vezels als filament versnijden + verspinnen zoals natuurlijke vezels:
kroezen/textureren van filamenten = nabootsing voluminositeit natuurlijke vezels
o Chemische modificatie van synthetische vezels: specifieke eigenschappen verkrijgen voor
meer specifieke eindtoepassingen
o Eigenschappen van groot belang: zowel voor verwerking tot afgewerkt product als
eigenschappen en gebruiksmogelijkheden eindproduct
1
, 2.2. Indeling
Textielvezels: 2 categorieën : NATUURLIJKE VEZELS & MAN-MADE FIBRES
NATUURLIJKE VEZELS
Plantaardige vezels (cellulose als bouwsteen, specifiek gekweekt op velden)
Zaadvezels: katoen (CO) te veel waterverbruik + pesticiden
Bastvezels (‘bast’ = stengel, belangrijk dat plant hoog groeit): vlas/linnen (LI) tot 1m hoog in
goeie klimat. omst.
Bladvezels (tropische planten met veel lange bladeren, vezels moeten gewassen en gedroogd
worden): sisal krabpaal poes
Vruchtvezel: kokosvezel (bruine, stugge vezel) deurmatten, borstels
Dierlijke vezels (eiwitten als bouwsteen)
Wol: huidbedekking schaap (grondstof: keratine = soort eiwit)
Haar: huidbedekking alle andere dieren (grondstof: keratine)
o Mohair: heel pluizig, angorageit
o Kasjmier: kasjmiergeit Risicovol voor dieren, veel ketens bannen deze vezels
o Angora: heel zacht, angorakonijn
o Zijde: uitgespuwd door zijderups, bevat eiwitten, maar geen keratine, want geen
huidbedekking
Minerale vezels (van minerale oorsprong)
Asbest: makkelijk in te ademen problemen zo min mog. gebruiken
MAN-MADE FIBRES
Kunstvezels op basis van natuurlijke polymeren (=grote molecuul die bestaat uit een lange keten
van gelijke delen/monomeren)
Plantaardige oorsprong
Geregenereerde cellulosevezels (100% cellulose):
o Viscose (CV): lijkt op gematteerde vorm van katoen, mogelijk alternatief, maar niet
ecologisch + half zo sterk naaldbomen
o Cupro (CUP): ziet eruit als gewassen zijde, aangenaam om te voelen en dragen, niet
ecologisch (gebruik van blauwe, giftige vloeistof voor bereiding (cuprammonium)) maar
wel tot. recuperatie!!!
o Modal (CMD): steviger dan CV, zelfde spinproces, andere cellulosewinning: beuk
o Lyocell (CLY): tencel = handelsnaam, ecologische bereiding, één v/d betere viscoses (in natte
omst.): eucalyptus
o Bamboe(-viscose): geen bastvezel, wordt bereid als viscose, niet ecologisch, tenzij uit
ecologische processen, zoals lyocell-proces
Gemodificeerde cellulosevezels (cellulose verwerken door azijnzuur toe te voegen chemische
verbindingen)
o Di-acetaat (CA): slechte ‘carnavalsstof’, zeer gevoelig, lage sterkte, krimpt enorm, gebruikt als
decoratieve vezel (glanzend)
o Tri-acetaat (CTA)
Eiwitvezels: zowel geregenereerd als gemodificeerde varianten: geen wol, haarsoort, zijde
o Plantaardig: noten, maïs, soja
Dierlijke oorsprong
Dierlijke eiwitten: caseïnevezels (melkvezels) melk bevat veel eiwitten, uit zure melk
2
, Kunstvezels op basis van synthetische polymeren (synthetische vezels, ingedeeld naar hun
wijze van bereiding)
Polycondensatievezels (niet alleen in kleren, maar ook interieurtextiel, zoals gordijnen + kan goed
tgn licht)
Polyamide (PA) = nylon (handelsnaam): nylonkousen, lingerie, bikini/badpak, tapijten
Aramidevezels
o Kevlar: kan goed schokken opvangen kogelvrij vest
o Nomex: weerstand tgn brand brandweerpakken
Polyester (PES)
Polymerisatievezels
Polyvinylchloride (PVC): weerstand tgn brand, maar niet zo goed als nomex, harde PVC voor
ramen, zachte PVC voor kledij
Polyacryl (PAC): vervangproduct voor wol: warm zoals wol, maar goedkoper en lichter, zeer UV
bestendig zetelbekleding of parasols
o Modacryl (MAC) gemodificeerde acrylvezels: zit in extensions, fake fur, veilige grondstof,
zelfdovend
Polyvinylalcohol (PVA)
Polyolefinevezels
o Polyeth(yl)een (PE): chemisch inert, reageert niet
o Polyprop(yl)een (PP): tapijten, kunstgras, sportkledij, toep. i/d bouw
Polyadditievezels
Polyurethaan
o Elastaan (EL): lycra = handelsnaam, opvolger van rubber, in alles wat rekt bv. Zwemkledij,
ook lederimitatie
Kunstvezels van minerale oorsprong (mineraal: uit de grond gehaald)
Glasvezels
Koolstofvezels
Metaalvezels
Textielvezelbenaming Afkorting
Katoen CO
Vlas/Linnen LI
Wol WO
Zijde SE
Viscose CV
Lyocell CLY
Cupro CUP
(Di)Acetaat CA
Triacetaat CTA
Modal CMD
Polyamide/Nylon PA
Aramide AR
Polyester PES
Polyvinylchloride PVC
Polyachryl PAC
Fluorvezel PTFE (polytetrafluoretheen)
Polypropyleen PP
Polyethyleen PE
Elastaan EL
Polyvinylalcohol PVA
3
