Smallie 2021 - 2022
1 Een eerste introductie bij klimaatverandering
- Klimaatmitigatie VS klimaatadaptatie
o Klimaatmitigatie = het probleem voorkomen of voorkomen dat het erger wordt (bv
broeikasgassen zoveel mogelijk proberen te reduceren)
o Klimaatadaptie = ons aanpassen aan de veranderende omstandigheden (bv.
stadsplanning en klimaatmigratie)
▪ Voorbeeld: In steden wadi’s creeeren → lager geleden stukje waar er water op ligt
→ bij overvloedige neerslag deel van water opvangen en niet laten wegvoeren via
riolering maar wel via grondwater
- Klimaat VS milieu
o Milieu = de omgeving waar we in leven
o Klimaat = het gemiddelde van het weer over 15 jaar
1.1 IPPC
- IPPC = intergovernmental panel on climate change
o Opgericht in 1988 door wetenschappers door WMO (World Meteorological
Organization) en UNEP (United Nations Environment Program)
o Panneel dat uit wetenschappers bestaat
o Taak: beleidsmakers voorzien van objectieve informatie over:
▪ Oorzaken van klimaatverandering
▪ Impact op de leefomgeving en socio-economische gevolgen
▪ Mogelijke acties die ondernomen kunnen worden (mitigatie en adaptatie)
o Policy-relevant, niet policy prescriptive -> ze geven advies aan beleidsmakers, ze
kunnen niet zeggen wat ze moeten doen
o Consensus-rapport -> enkel zaken waarover iedereen het eens is, bij onenigheid wordt
er niet gestemd maar naar een consensus gezocht
o Review van literatuur tot ongeveer een jaar voor publicatie, mag alleen informatie
bevatten die in wetenschappelijke tijdschriften met peer review is gepubliceerd.
o Key messages van rapport 6
▪ 1) Menselijke invloed is duidelijk zichtbaar
▪ 2) Hoe meer we ons klimaat verstoren, hoe meer we het risico lopen op
ernstige en onomkeerbare effecten
▪ 3) We hebben de middelen om klimaatverandering af te remmen en een
duurzame toekomst te verzekeren
o Om de 7 jaar wordt een overzichtsrapport (assessment report) gepubliceerd.
o Daarnaast worden ook rapporten over specifieke thema’s gepubliceerd (bv. Over
hernieuwbare energie of over weersextremenen)
1.2 DE FYSISCHE BASIS
Wat bepaalt het klimaat op aarde?
- Instraling van de zon
o De zon straalt energie uit die op de aarde terechtkomt en de aarde opwarmt
o Als de aarde verder van de zon staat, komt er minder straling op de aarde terecht
1
, 2020 - 2021
o Baan van de aarde rond de zon (belangrijke rol klimaatveranderingen op geologisch
tijdschaal, zoals bij overgangen ijstijden – tussenijstijden.
- Omzetting in warmte
o Niet alle straling wordt omgezet in warmte; een deel wordt gereflecteerd door bv
wolken, stof, vegetatie, ijs
▪ Hoge albedo = veel straling wordt weerkaatst
▪ Lage albedo = veel straling wordt geabsorbeerd en warmt de aarde op
▪ Albedo = weerkaatsingsvermogen
▪ Daling albedo (vb smelten van ijskappen) resulteert in opwarming van de
aarde
- Vasthouden van warmte
o De straling die geabsorbeerd wordt, warmt de aarde op maar die warmte blijft niet op
aarde
o De warmte wordt terug uitgestraald naar de atmosfeer, waar broeikasgassen een deel
van de warmte absorbeert en een deel weer uitstraalt
o Die uitstraling gebeurt deels naar de ruimte en deels naar de aarde -> hoe meer
broeikasgassen er zijn, hoe meer warmte er terug wordt uitgestraald naar de aarde
▪ Broeikasgassen liggen als een soort dekentje rond onze aarde -> zorgen dat
minder energie de aarde verlaat
- Broeikasgassen
o Het is wel goed dat er broeikasgassen zijn, want anders zou de gemiddelde
temperatuur op aarde -18°C zijn
o CO2 , CH4 en N2O zijn de belangrijkste broeikasgassen voor de opwarming van de
aarde al deze -> broeikasgassen zijn aan het stijgen
o Menselijke bronnen van broeikasgassen:
▪ CO2 74%
▪Verbranding van fossiele brandstoffen (87%)
▪Veranderingen in landgebruik (vnl. ontbossing) (13%)
▪We produceren jaarlijks zo een 40 miljard ton CO2 - emissies
▪ CH4 17%
▪ Landbouw (60%)
2
,Smallie 2021 - 2022
▪ Productie en transport van fossiele brandstoffen (33%)
▪ N2O 6%
▪ Landbouw (67%)
▪ Verbranding van fossiele brandstoffen (10%)
-> Fossiele brandstoffen zijn de grootste veroorzakers van klimaatverandering
o Hoe meer broeikasgassen, hoe meer de temperatuur op aarde stijgt
CO2 gehalte in atmosfeer is nu hoger dan hoogste niveau in de geschiedenis van de Homo Sapiens (en
hoogste niveau van afgelopen 2 miljoen jaar)
- De opwarming van de aarde
o De aarde is zowat overal opgewarmd en de opwarming gaat vooral de laatste decennia
(± sinds de jaren ’70) steeds sneller -> Momenteel 1,1°C opwarming tov gemiddelde van
1850 - 1900
o 2016 en 2020 waren globaal gezien de warmste jaren ooit
o Alle jaren na 2000 in top 25 warmste jaren
o De rol van de mens hierin
▪ De combinatie van menselijke factoren komt bijna perfect overeen met de
totaal geobserveerde opwarming
▪ De menselijke impact op de opwarming van de aarde is overduidelijk
▪ Totale impact van de mens 1,1°C (broeikasgassen) -> natuurlijke factoren (vb
zon en vulkaan) hebben GEEN impact
o De opwarming van de aarde heeft niet alleen gevolgen voor de temperatuur, maar ook
voor andere dingen:
▪ Verandering in neerslagpatronen
▪ Stijging van de zeespiegel -> Deze dingen hebben op hun beurt weer een
effect op andere dingen zoals onze gezondheid, de natuurlijke ecosystemen,
onze water- en voedselvoorziening, ...
o Klimaatopwarming in geologisch perspectief
3
, 2020 - 2021
▪ Voorbije 3 miljoen jaar → afwisseling tussen ijstijden en warmere periodes
(=tussenijstijden)
▪ Worden getriggerd door veranderingen baan van de aarde rond de
zon.
▪ Zorgen voor temperatuursveranderingen gevolg door sterke veranderingen
in de concentratie van broeikasgassen
▪ Holoceen (=periode na de ijstijd) -> was een stabiele periode en daarna steeg
de temperatuur al snel
▪ Eerste luik is 60 miljoen jaar
▪ Tweede luik is 200 jaar
▪ RCP 8.5 (rode lijn rechts): scenario waarbij uitstoot neemt nog een tijdje
toeneemt
▪ RCP 2.6 (donkerblauwe lijn rechts): scenario waarbij er sterke
klimaatmaatregelen worden genomen en op opwarming hoogstwss beperkt
kan worden tot 2°C.
1.3 ZICHTBARE GEVOLGEN VAN KLIMAATVERANDERING
- Afsmelten van gletsjers
o Landijs smelt, waardoor het zeeniveau stijgt
o Hoe minder ijs, hoe minder licht er weerkaatst wordt -> er wordt meer licht
geabsorbeerd doordat de oppervlakte niet meer wit is, maar bruin en dat
geabsorbeerde licht warmt de aarde op
▪ Albedo daalt (smelten van ijs zorgt voor minder reflectie), zeeniveau stijgt
o Ook een grote impact op de lokale bevolking:
▪ De gletsjers dienen vaak als watervoorziening
▪ Wateroverlast
▪ …
4
1 Een eerste introductie bij klimaatverandering
- Klimaatmitigatie VS klimaatadaptatie
o Klimaatmitigatie = het probleem voorkomen of voorkomen dat het erger wordt (bv
broeikasgassen zoveel mogelijk proberen te reduceren)
o Klimaatadaptie = ons aanpassen aan de veranderende omstandigheden (bv.
stadsplanning en klimaatmigratie)
▪ Voorbeeld: In steden wadi’s creeeren → lager geleden stukje waar er water op ligt
→ bij overvloedige neerslag deel van water opvangen en niet laten wegvoeren via
riolering maar wel via grondwater
- Klimaat VS milieu
o Milieu = de omgeving waar we in leven
o Klimaat = het gemiddelde van het weer over 15 jaar
1.1 IPPC
- IPPC = intergovernmental panel on climate change
o Opgericht in 1988 door wetenschappers door WMO (World Meteorological
Organization) en UNEP (United Nations Environment Program)
o Panneel dat uit wetenschappers bestaat
o Taak: beleidsmakers voorzien van objectieve informatie over:
▪ Oorzaken van klimaatverandering
▪ Impact op de leefomgeving en socio-economische gevolgen
▪ Mogelijke acties die ondernomen kunnen worden (mitigatie en adaptatie)
o Policy-relevant, niet policy prescriptive -> ze geven advies aan beleidsmakers, ze
kunnen niet zeggen wat ze moeten doen
o Consensus-rapport -> enkel zaken waarover iedereen het eens is, bij onenigheid wordt
er niet gestemd maar naar een consensus gezocht
o Review van literatuur tot ongeveer een jaar voor publicatie, mag alleen informatie
bevatten die in wetenschappelijke tijdschriften met peer review is gepubliceerd.
o Key messages van rapport 6
▪ 1) Menselijke invloed is duidelijk zichtbaar
▪ 2) Hoe meer we ons klimaat verstoren, hoe meer we het risico lopen op
ernstige en onomkeerbare effecten
▪ 3) We hebben de middelen om klimaatverandering af te remmen en een
duurzame toekomst te verzekeren
o Om de 7 jaar wordt een overzichtsrapport (assessment report) gepubliceerd.
o Daarnaast worden ook rapporten over specifieke thema’s gepubliceerd (bv. Over
hernieuwbare energie of over weersextremenen)
1.2 DE FYSISCHE BASIS
Wat bepaalt het klimaat op aarde?
- Instraling van de zon
o De zon straalt energie uit die op de aarde terechtkomt en de aarde opwarmt
o Als de aarde verder van de zon staat, komt er minder straling op de aarde terecht
1
, 2020 - 2021
o Baan van de aarde rond de zon (belangrijke rol klimaatveranderingen op geologisch
tijdschaal, zoals bij overgangen ijstijden – tussenijstijden.
- Omzetting in warmte
o Niet alle straling wordt omgezet in warmte; een deel wordt gereflecteerd door bv
wolken, stof, vegetatie, ijs
▪ Hoge albedo = veel straling wordt weerkaatst
▪ Lage albedo = veel straling wordt geabsorbeerd en warmt de aarde op
▪ Albedo = weerkaatsingsvermogen
▪ Daling albedo (vb smelten van ijskappen) resulteert in opwarming van de
aarde
- Vasthouden van warmte
o De straling die geabsorbeerd wordt, warmt de aarde op maar die warmte blijft niet op
aarde
o De warmte wordt terug uitgestraald naar de atmosfeer, waar broeikasgassen een deel
van de warmte absorbeert en een deel weer uitstraalt
o Die uitstraling gebeurt deels naar de ruimte en deels naar de aarde -> hoe meer
broeikasgassen er zijn, hoe meer warmte er terug wordt uitgestraald naar de aarde
▪ Broeikasgassen liggen als een soort dekentje rond onze aarde -> zorgen dat
minder energie de aarde verlaat
- Broeikasgassen
o Het is wel goed dat er broeikasgassen zijn, want anders zou de gemiddelde
temperatuur op aarde -18°C zijn
o CO2 , CH4 en N2O zijn de belangrijkste broeikasgassen voor de opwarming van de
aarde al deze -> broeikasgassen zijn aan het stijgen
o Menselijke bronnen van broeikasgassen:
▪ CO2 74%
▪Verbranding van fossiele brandstoffen (87%)
▪Veranderingen in landgebruik (vnl. ontbossing) (13%)
▪We produceren jaarlijks zo een 40 miljard ton CO2 - emissies
▪ CH4 17%
▪ Landbouw (60%)
2
,Smallie 2021 - 2022
▪ Productie en transport van fossiele brandstoffen (33%)
▪ N2O 6%
▪ Landbouw (67%)
▪ Verbranding van fossiele brandstoffen (10%)
-> Fossiele brandstoffen zijn de grootste veroorzakers van klimaatverandering
o Hoe meer broeikasgassen, hoe meer de temperatuur op aarde stijgt
CO2 gehalte in atmosfeer is nu hoger dan hoogste niveau in de geschiedenis van de Homo Sapiens (en
hoogste niveau van afgelopen 2 miljoen jaar)
- De opwarming van de aarde
o De aarde is zowat overal opgewarmd en de opwarming gaat vooral de laatste decennia
(± sinds de jaren ’70) steeds sneller -> Momenteel 1,1°C opwarming tov gemiddelde van
1850 - 1900
o 2016 en 2020 waren globaal gezien de warmste jaren ooit
o Alle jaren na 2000 in top 25 warmste jaren
o De rol van de mens hierin
▪ De combinatie van menselijke factoren komt bijna perfect overeen met de
totaal geobserveerde opwarming
▪ De menselijke impact op de opwarming van de aarde is overduidelijk
▪ Totale impact van de mens 1,1°C (broeikasgassen) -> natuurlijke factoren (vb
zon en vulkaan) hebben GEEN impact
o De opwarming van de aarde heeft niet alleen gevolgen voor de temperatuur, maar ook
voor andere dingen:
▪ Verandering in neerslagpatronen
▪ Stijging van de zeespiegel -> Deze dingen hebben op hun beurt weer een
effect op andere dingen zoals onze gezondheid, de natuurlijke ecosystemen,
onze water- en voedselvoorziening, ...
o Klimaatopwarming in geologisch perspectief
3
, 2020 - 2021
▪ Voorbije 3 miljoen jaar → afwisseling tussen ijstijden en warmere periodes
(=tussenijstijden)
▪ Worden getriggerd door veranderingen baan van de aarde rond de
zon.
▪ Zorgen voor temperatuursveranderingen gevolg door sterke veranderingen
in de concentratie van broeikasgassen
▪ Holoceen (=periode na de ijstijd) -> was een stabiele periode en daarna steeg
de temperatuur al snel
▪ Eerste luik is 60 miljoen jaar
▪ Tweede luik is 200 jaar
▪ RCP 8.5 (rode lijn rechts): scenario waarbij uitstoot neemt nog een tijdje
toeneemt
▪ RCP 2.6 (donkerblauwe lijn rechts): scenario waarbij er sterke
klimaatmaatregelen worden genomen en op opwarming hoogstwss beperkt
kan worden tot 2°C.
1.3 ZICHTBARE GEVOLGEN VAN KLIMAATVERANDERING
- Afsmelten van gletsjers
o Landijs smelt, waardoor het zeeniveau stijgt
o Hoe minder ijs, hoe minder licht er weerkaatst wordt -> er wordt meer licht
geabsorbeerd doordat de oppervlakte niet meer wit is, maar bruin en dat
geabsorbeerde licht warmt de aarde op
▪ Albedo daalt (smelten van ijs zorgt voor minder reflectie), zeeniveau stijgt
o Ook een grote impact op de lokale bevolking:
▪ De gletsjers dienen vaak als watervoorziening
▪ Wateroverlast
▪ …
4
