Criminologie
Hoorcollege 1 – Aard en omvang criminaliteit:
Criminologie:
- Multidisciplinaire wetenschap (sociologie, geografie, economie,
bestuurskunde, psychologie, biologie, natuurkunde, scheikunde, strafrecht)
- Sub-disciplines: criminografie of beschrijvende criminologie, etiologie, reacties
op criminaliteit en penologie, criminaliteitspreventie, victimologie, niet-
commune criminaliteit
Hoofdvragen criminologie:
- Wat wordt verstaan onder criminaliteit en waarom?
- Wat is de aard, omvang en ontwikkeling van criminaliteit?
- Wat zijn verklaringen voor (verschillen in) criminaliteit?
- Hoe reageert de overheid en de maatschappij op criminaliteit?
Criminaliteit: Menselijk gedrag, waarbij een regel overtreden wordt, met ernstige
gevolgen voor de samenleving/slachtoffers en een aantasting
Aantasting rechtsgevoel/rechtsorde
- Bonger: een ernstige antisociale handeling, waarop de staat door toevoeging
van leed (een straf of maatregel) bewust reageert
- Sellin: een van de vele verschijningsvormen van regel overschrijdend gedrag
- Sutherland: voegde het element ‘maatschappelijke schade’ toe, op grond van
zijn onderzoek naar onethisch gedrag in het bedrijfsleven
Zowel juridische constructie als sociale constructie: waar we in een land
afspraken over hebben gemaakt, wat strafbaar wordt gesteld (verschillen
tussen groepen/personen, in de tijd en tussen landen)
Internationale verschillen: softdrugs, prostitutie, homoseksualiteit, overspel, illegaal
verblijf, wapenbezit
- Criminalisering in Nederland: dierenleed, arbeidsuitbuiting, verkeersdelicten,
internet fraude, geweld binnen huwelijk, milieu overtredingen
Verschillen over tijd: productie en verkoop van voorbehoedsmiddelen, prostitutie,
abortus, overspel, pornografie
Geschiedenis van criminologie:
- ß - 1700: theologische benadering
o Klassieke school: mensen handelen rationeel, straffen werkt tegen
recidive
o Positivistische school: de Italiaanse antropologieschool (biologische
kenmerken voor criminaliteit, criminaliteit is aangeboren) & de Franse
milieuschool (omgevingsfactoren voor criminaliteit, criminaliteit is
aangeleerd)
, o Socialistische criminologie
- 1700 – 1800: filosofische benadering (verlichting)
- 1800 – 1900: wetenschappelijke benadering (Darwin)
- 1900 – nu: modern wetenschappelijke benadering (nature & nurture)
o Utrechtse school (1930 – 1960): integratie tussen nature en nurture
(‘nieuwe richting’) à behandeling werkt beter dan straffen
o 1960 – 2000: verhoogde criminaliteit (meer drugs, meer elektronica,
vrouwen aan het werk)
o 2000 – heden: opkomst van opleidingen
Beccaria (klassieke school):
- Het individu moet zo min mogelijk worden gehinderd door het recht
- De rechten van de aangeklaagde moeten in elk stadium van het proces
worden beschermd door de wet
- De ernst van een misdrijf wordt bepaald door de schade die een ander is
aangedaan
- De wetgevende macht moet misdaden definiëren en van tevoren bepalen
welke straf op welk misdrijf wordt gesteld (legaliteitsbeginsel)
- Straffen moeten in de juiste verhouding staan tot het gepleegde misdrijf
(proportionaliteitsbeginsel)
- Straffen zijn onrechtvaardig als ze zwaarder zijn dan noodzakelijk om
afschrikking te bewerkstelligen
- Excessieve straffen zijn inefficiënt, omdat ze niet alleen falen in hun
afschrikwekkende werking, maar zelfs leiden tot toename van misdaad
(misdadigers zullen nieuwe misdaden plegen om berechting te voorkomen)
- Straffen moeten snel en voorspelbaar worden uitgevoerd, zodat het verband
tussen het gepleegde feit en de opgelegde straf duidelijk en onontkoombaar is
- Het opleggen van straf aan een veroordeelde moet vrij zijn van corruptie en
vooroordeel
- Wetten moeten gepubliceerd worden, martelingen en geheime processen
uitgebannen en doodstraf vervangen door gevangenisstraf
Bentham (klassieke school):
- Pleasure-pain principe: het idee dat menselijk gedrag in het algemeen wordt
gedreven door het behalen van zo veel mogelijk voordeel en het vermijden
van nadeel
- 3 basisideeën, cruciaal voor criminaliteitspreventie:
o De kans dat de straf daadwerkelijk zal worden opgelegd (de pakkans
en de kans op veroordeling
o De snelheid waarmee de straf volgt op het delict
o De hoogte van de straf
- Panopticon: ronde gevangenis, waarbij alle cellen door één bewaker
geobserveerd konden worden vanuit een centrale toren
Hoorcollege 2 – Aard en omvang van criminaliteit:
, De geregistreerde criminaliteit
- Politie
- OM
- Rechtbanken
- Uitvoeringsorganisaties (de reclassering, Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI))
Voordelen registratiedata: gehele populatie, gemakkelijk te verzamelen, longitudinaal
onderzoek
Nadelen registratiedata: ‘dark number’ (verborgen criminaliteit), filtering, registraties
focus op delicten (niet op daders/slachtoffers), internationale verschillen
Cybercrime:
- Hacken: het ongeoorloofd binnendringen op iemands computer
- Koop- en verkoopfraude: het (ver)kopen van goederen of diensten zonder die
te leveren of te betalen
- Cyberpesten: pesten via het internet
- Identiteitsfraude: gebruik zonder toestemming van persoonsgegevens voor
financieel gewin
Selectiviteit in de strafrechtsketen
- Selectiviteit door capaciteitsgebrek: ze kunnen niet alle zaken nemen
- Selectiviteit door regionale verschillen: verschillen in kleine en grote
gemeentes (in kleine gemeentes worden zaken vaker opgelost)
- Selectiviteit naar groepskenmerken: verschillen in sociaal milieu, gender of
etniciteit (arrestatie/veroordeling)
Het strafrechtelijke systeem:
- De wetgever
- Politie en BODs (bijzondere opsporingsdiensten)
- Openbaar Ministerie (OM) en Officier van Justitie
- Magistratuur (rechtbanken)
- Gevangeniswezen
- Reclassering
De verborgen criminaliteit (dark number)
- Dader enquêtes: daders (zelfrapportage)
- Specifieke slachtofferenquêtes: vragen of men ooit slachtoffer is geweest
(monitor bedrijfsleven, seksueel/huiselijk geweld)
- Brengdelicten (aangifte) & haaldelicten (slachtofferloos) & veiligheidsmonitor
(slachtofferschap delicten) & politieregistratie (geregistreerde criminaliteit)
Internationale politiestatistieken
Afrika en Latijns-Amerika zijn het crimineelst (50 per 100.000 inwoners)
Internationale vergelijking is lastig:
Hoorcollege 1 – Aard en omvang criminaliteit:
Criminologie:
- Multidisciplinaire wetenschap (sociologie, geografie, economie,
bestuurskunde, psychologie, biologie, natuurkunde, scheikunde, strafrecht)
- Sub-disciplines: criminografie of beschrijvende criminologie, etiologie, reacties
op criminaliteit en penologie, criminaliteitspreventie, victimologie, niet-
commune criminaliteit
Hoofdvragen criminologie:
- Wat wordt verstaan onder criminaliteit en waarom?
- Wat is de aard, omvang en ontwikkeling van criminaliteit?
- Wat zijn verklaringen voor (verschillen in) criminaliteit?
- Hoe reageert de overheid en de maatschappij op criminaliteit?
Criminaliteit: Menselijk gedrag, waarbij een regel overtreden wordt, met ernstige
gevolgen voor de samenleving/slachtoffers en een aantasting
Aantasting rechtsgevoel/rechtsorde
- Bonger: een ernstige antisociale handeling, waarop de staat door toevoeging
van leed (een straf of maatregel) bewust reageert
- Sellin: een van de vele verschijningsvormen van regel overschrijdend gedrag
- Sutherland: voegde het element ‘maatschappelijke schade’ toe, op grond van
zijn onderzoek naar onethisch gedrag in het bedrijfsleven
Zowel juridische constructie als sociale constructie: waar we in een land
afspraken over hebben gemaakt, wat strafbaar wordt gesteld (verschillen
tussen groepen/personen, in de tijd en tussen landen)
Internationale verschillen: softdrugs, prostitutie, homoseksualiteit, overspel, illegaal
verblijf, wapenbezit
- Criminalisering in Nederland: dierenleed, arbeidsuitbuiting, verkeersdelicten,
internet fraude, geweld binnen huwelijk, milieu overtredingen
Verschillen over tijd: productie en verkoop van voorbehoedsmiddelen, prostitutie,
abortus, overspel, pornografie
Geschiedenis van criminologie:
- ß - 1700: theologische benadering
o Klassieke school: mensen handelen rationeel, straffen werkt tegen
recidive
o Positivistische school: de Italiaanse antropologieschool (biologische
kenmerken voor criminaliteit, criminaliteit is aangeboren) & de Franse
milieuschool (omgevingsfactoren voor criminaliteit, criminaliteit is
aangeleerd)
, o Socialistische criminologie
- 1700 – 1800: filosofische benadering (verlichting)
- 1800 – 1900: wetenschappelijke benadering (Darwin)
- 1900 – nu: modern wetenschappelijke benadering (nature & nurture)
o Utrechtse school (1930 – 1960): integratie tussen nature en nurture
(‘nieuwe richting’) à behandeling werkt beter dan straffen
o 1960 – 2000: verhoogde criminaliteit (meer drugs, meer elektronica,
vrouwen aan het werk)
o 2000 – heden: opkomst van opleidingen
Beccaria (klassieke school):
- Het individu moet zo min mogelijk worden gehinderd door het recht
- De rechten van de aangeklaagde moeten in elk stadium van het proces
worden beschermd door de wet
- De ernst van een misdrijf wordt bepaald door de schade die een ander is
aangedaan
- De wetgevende macht moet misdaden definiëren en van tevoren bepalen
welke straf op welk misdrijf wordt gesteld (legaliteitsbeginsel)
- Straffen moeten in de juiste verhouding staan tot het gepleegde misdrijf
(proportionaliteitsbeginsel)
- Straffen zijn onrechtvaardig als ze zwaarder zijn dan noodzakelijk om
afschrikking te bewerkstelligen
- Excessieve straffen zijn inefficiënt, omdat ze niet alleen falen in hun
afschrikwekkende werking, maar zelfs leiden tot toename van misdaad
(misdadigers zullen nieuwe misdaden plegen om berechting te voorkomen)
- Straffen moeten snel en voorspelbaar worden uitgevoerd, zodat het verband
tussen het gepleegde feit en de opgelegde straf duidelijk en onontkoombaar is
- Het opleggen van straf aan een veroordeelde moet vrij zijn van corruptie en
vooroordeel
- Wetten moeten gepubliceerd worden, martelingen en geheime processen
uitgebannen en doodstraf vervangen door gevangenisstraf
Bentham (klassieke school):
- Pleasure-pain principe: het idee dat menselijk gedrag in het algemeen wordt
gedreven door het behalen van zo veel mogelijk voordeel en het vermijden
van nadeel
- 3 basisideeën, cruciaal voor criminaliteitspreventie:
o De kans dat de straf daadwerkelijk zal worden opgelegd (de pakkans
en de kans op veroordeling
o De snelheid waarmee de straf volgt op het delict
o De hoogte van de straf
- Panopticon: ronde gevangenis, waarbij alle cellen door één bewaker
geobserveerd konden worden vanuit een centrale toren
Hoorcollege 2 – Aard en omvang van criminaliteit:
, De geregistreerde criminaliteit
- Politie
- OM
- Rechtbanken
- Uitvoeringsorganisaties (de reclassering, Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI))
Voordelen registratiedata: gehele populatie, gemakkelijk te verzamelen, longitudinaal
onderzoek
Nadelen registratiedata: ‘dark number’ (verborgen criminaliteit), filtering, registraties
focus op delicten (niet op daders/slachtoffers), internationale verschillen
Cybercrime:
- Hacken: het ongeoorloofd binnendringen op iemands computer
- Koop- en verkoopfraude: het (ver)kopen van goederen of diensten zonder die
te leveren of te betalen
- Cyberpesten: pesten via het internet
- Identiteitsfraude: gebruik zonder toestemming van persoonsgegevens voor
financieel gewin
Selectiviteit in de strafrechtsketen
- Selectiviteit door capaciteitsgebrek: ze kunnen niet alle zaken nemen
- Selectiviteit door regionale verschillen: verschillen in kleine en grote
gemeentes (in kleine gemeentes worden zaken vaker opgelost)
- Selectiviteit naar groepskenmerken: verschillen in sociaal milieu, gender of
etniciteit (arrestatie/veroordeling)
Het strafrechtelijke systeem:
- De wetgever
- Politie en BODs (bijzondere opsporingsdiensten)
- Openbaar Ministerie (OM) en Officier van Justitie
- Magistratuur (rechtbanken)
- Gevangeniswezen
- Reclassering
De verborgen criminaliteit (dark number)
- Dader enquêtes: daders (zelfrapportage)
- Specifieke slachtofferenquêtes: vragen of men ooit slachtoffer is geweest
(monitor bedrijfsleven, seksueel/huiselijk geweld)
- Brengdelicten (aangifte) & haaldelicten (slachtofferloos) & veiligheidsmonitor
(slachtofferschap delicten) & politieregistratie (geregistreerde criminaliteit)
Internationale politiestatistieken
Afrika en Latijns-Amerika zijn het crimineelst (50 per 100.000 inwoners)
Internationale vergelijking is lastig:
