Samenvatting ontwikkelingspsychologie 1ste jaar ortho

Samenvatting Ontwikkelingspsychologie

1. inleiding (p 8 – 21)
1.1 Doelstellingen en begrippen
Ontwikkelingspsychologie = wetenschap van menselijk ontwikkeling van de conceptie tot de
dood
 Becommentariëren vraagstukken uit de ontwikkelingspsychologe als wetenschap
- Betreffende discontinuïteit of continu proces
- Betreffende de kritieke en/of gevoelige periodes
- Betreffende het nature-nurture debat
- Betreffende het levensloopperspectief of de focus op specifieke gebieden

Begrippenlijst!
Zie p 9
1.2 Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
1.2.1 Een definitie van ontwikkelingspsychologie
= levenslooppsychologie
Is de wetenschappelijke studie naar de patronen van groei, verandering en stabiliteit die zich
voordoen bij toenemende leeftijd, dus van conceptie tot aan de dood

- Groei, verandering en stabiliteit  wetenschappelijke benadering. Hypotheses
toetsen over de aard en het verloop van de menselijke ontwikkeling met behulp
van wetenschappelijke bewijzen.
Bv. case-studies, psychofysiologische methoden, cross-sectioneel onderzoek…

- Richt zich vooral op menselijke ontwikkeling. Sommige onderzoeken universele
ontwikkelingsprincipes, anderen kijken naar invloed van culturele, raciale en
etnische verschillen op het verloop van ontwikkeling. Wat onderscheid ene mens
van andere?
Alle ontwikkelingspsychologen beschouwen ontwikkeling binnen de jeugd en
adolescentie als een continu proces.

- Concentreert zich voornamelijk op de jeugd en adolescentie, maar mens
ontwikkelt zich in elke periode van zijn leven

1.2.2 Wat is ontwikkeling?
‘Het veranderen van een aanwezige structuur’ (lichaam en geest)
Zowel verwerven van nieuwe mogelijkheden als het verliezen van een bepaalde functie of
vaardigheid.

1.2.3 Actuele vraagstukken en onderwerpen in de
ontwikkelingspsychologie
Bijvoorbeeld
- De aard van de veranderingen tijdens de ontwikkeling van het kind
- Het belang van kritieke en gevoelige perioden
1

, - De nature-nurture discussie
- het levensloopmodel vs gerichtere benaderingen

1.2.3.1 Continue verandering versus discontinue verandering
Voltrekt ontwikkeling zich op een continue of een discontinue manier?
 Continue verandering:
ontwikkeling geleidelijk aan en vloeien de prestaties op een bepaald niveau voort uit
die van de vorige niveaus. Kwantitatief: de onderliggende ontwikkelingsprocessen die
de aanzet geven tot verandering blijven gedurende het hele leven hetzelfde
In het geval van voortdurende verandering voltrekken veranderingen zich dus
stapsgewijs, maar de aard van de veranderingen blijft gelijk
Bv veranderingen in lengte zijn continu

 Discontinue verandering
Vindt plaats in aparte stappen of stadia. Elk stadium levert gedrag, gevoelens of
gedachten op die kwalitatief anders zijn dan gedrag, gevoelens of gedachten in
eerdere stadia. Ontwikkeling wordt gezien als het beklimmen van een trap, waarbij
elke stap overeenkomt met een rijpere of meer georganiseerde manier van
functioneren
Bv cognitieve ontwikkeling: het denken van kinderen verandert fundamenteel
naarmate ze ouder worden en die veranderingen zijn niet alleen kwantitatief maar
ook kwalitatief

Meeste ontwikkelingspsychologen zijn het eroveren eens dat beide soorten naast
elkaar bestaan. Hoewel veel veranderingen continu zijn, zijn andere duidelijk
discontinu

1.2.3.2 Kritieke en gevoelige perioden
Kritieke periode
= specifieke periode in de ontwikkeling waaarin een bepaalde gebeurtenis de grootste
consequenties heeft
- Er is sprake van een kritieke periode wanneer de aanwezigheid van bepaalde
soorten omgevingsstimuli noodzakelijk zijn voor een normale ontwikkeling

Gevoelige perioden
= organismen zijn exta ontvankelijk voor bepaalde soorten stimuli in hun omgeving.
- Een gevoelige periode staat voor de periode waarin bepaalde vermogens
optimaal naar voor komen. In tegenstelling tot bij een kritieke periode heeft de
afwezigheid van stimuli tijdens een gevoelige periode niet altijd onomkeerbare
consequenties

1.2.3.3 Nature- nurture discussie
Nature
 Eigenschappen, vermogen en capaciteiten geërfd van de ouders
 Ontvouwen van voorbestemde genetische informatie (maturiteit)

2

,  Bv. lichaamslengte, kleur ogen, verstandelijke aanleg, temperament, geslacht…


Nurture
 De omgevingsinvloeden die bepalend zijn voor ons gedrag
 Biologische en sociale aard (bv. invloed van cocaïnegebruik van een zwangere vrouw
op haar ongeboren kind en bv. de manier waarop ouders hun kinderen opvoeden en
de invloed van leeftijdsgenoten op de adolescent)
 Sommige invloeden zijn resultaat van maatschappelijke factoren

Nature-nurture discussies
- Ligt intelligentie primair bij de geboorte vast of is het vooral resultaat van
scholing?
- Interactie tussen genetische en omgevingsfactoren complex

1.2.3.4 Levensloop perspectief versus focus op specifieke perioden
- Vroege ontwikkelingspsychologen focusten zich voornamelijk op de babytijd en
de adolescentie, aan andere delen kindertijd werd nauwelijks aandacht besteed
- Tegenwoordig kijken we naar totale levensloop (levenslooppsychologie)

1.2.4 Het levensloop perspectief: uitgangspunten
 Ontwikkeling wordt gezien als een dynamisch proces dat altijd verder gaat (van
bevruchting tot dood)
 Krijgt vorm door een complex netwerk van biologische, psychologisch en sociale
invloeden

1.2.4.1 Ontwikkeling is een levenslang proces
 Geen enkele levensfase meer impact op de ontwikkeling dan de andere (volgens
levensloopperspectief)
 Eerdere ontwikkelingen hebben invloed op latere ontwikkeling

1.2.4.2 Ontwikkeling is multi-dimensioneel en multi-directioneel
Multi-dimensioneel
Ontwikkeling op verschillende domeinen (lichamelijk, cognitief, sociaal, emotioneel)
 vaak interactie tussen domeinen

Multi-directioneel
Ontwikkeling vaardigheden is niet oneindig. In elke levensfase toe- en afname van
vaardigheden en kennis op verschillende domeinen

1.2.4.3 Ontwikkeling is plastisch (veranderbaar)
Ook op oudere leeftijd
Grote individuele verschillen tussen personen



3

, 1.2.4.4 Ontwikkeling wordt beïnvloed door meerdere, interagerende
factoren
 Mensen zijn gedeeltelijk producten van het sociale tijdperk waarin ze leven
 Iedere mens behoort tot een specifieke cohort (= groep mensen die rond dezelfde
tijd op dezelfde plek is geboren)
 Mensen zelfde cohort zijn onderhevig aan bepaalde normatieve gebeurtenissen
(gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen een groep op dezelfde
manier voltrekken)
Verschillende soorten normatieve gebeurtenissen
- Historisch bepaalde invloeden
 biologische en omgevingsinvloeden die gemeenschappelijk zijn voor mensen
van een bepaalde generatie omwille vd historische omstandigheden
Bv. 9/11

- Leeftijdgebonden invloeden
Biologische en omgevingsinvloeden die gelijk zijn voor mensen in een bepaalde
leeftijdsgroep
Bv. menopauze (vind ongeveer rond dezelfde tijd plaats), lagere school (start rond leeftijd 6
jaar), adolescenten die ’s avonds uren op de iphone zitten te ‘spelen’

- Socio-cultureel bepaalde invloeden
Zoals etenische afkomst, sociale klasse, lidmaatschap van een subcultuur
Bv. immigrantenkinderen die Nederlands niet als moedertaal hebben

 Ook niet-normatieve gebeurtenissen van invloed op ontwikkeling
 specifieke, atypische gebeurtenissen die plaatsvinden in leven specifiek persoon
die andere mensen niet overkomen
Bv. lager schoolkind dat poëziewedstrijd wint, borstkanker krijgen op 29-jarige leeftijd

Ontwikkelingspsychologie en levenslooppsychologie richten zich beiden op ontwikkeling en
zijn complementair
Ontwikkelingspsychologie richt zijn vooral op onderzoek naar algemene
ontwikkelingsmechanismen
Levenslooppsycholoog richt zich daarentegen meer op het bijzondere in de ontwikkeling van
een individu

1.3 De reikwijdte van het vakgebied
Leeftijdscategorie (ontwikkelingsfase) en ontwikkelingsthema (ontwikkelingsdomein

1.3.1 Ontwikkelingsfasen en – domeien
ontwikkelingsfasen
 Prentatale ontwikkeling
 Geboorte en pasgeborenen
 Babytijd (1ste levensjaar)
 Peutertijd (1-3 jaar)
 Kleutertijd (3-6 jaar)
4