GALLE OLIVIA Samenvatting: Beleidskaders
Inleiding
Twee convergerende tendensen:
➔ Generation Me:
◆ Macro: grote mate van welvaart bereikt in Westerse maatschappijen
◆ Micro:
● Gericht op zelfrealisatie (want randvoorwaarden voor welzijn vervuld
voor grote groep mensen)
● Zich moeilijk kunnen identificeren met ‘zij die het minder hebben’
Belang politiek voor sociaal werkers
➔ Goed sociaal werk kan niet zonder vertaling naar beleid
◆ Beleid = kader voor sociaal werk (beïnvloed micro niveau)
◆ Beleid = soms oorzaak problemen mensen
◆ Door veranderende maatschappij → nieuwe problemen waar beleid
nog niet mee bezig is
➔ SW werkt vanuit en binnen bestaande beleidskaders
◆ Ook taal om beleidskaders te veranderen
Spanningsveld tussen:
Conformeren Politiseren - signaleren
Uitvoeren van welvaartsvoorzieningen Kritisch in vraag stellen van welvaartsstaat en
haar voorzieningen
Conformeren aan verwachtingen van overheid Lacunes, uitsluitingsmechanismen en noden
blootleggen en aankaarten
Projecten binnenhalen Levensomstandigheden cliënten en onvervulde
noden aftoetsen aan rechten
Niet in vraag stellen of rechten de facto (in leven
van cliënten) geëffectueerd worden
Identificeren met eigen organisatie (blinde Gezonde distantie en kritische zin tot eigen
loyauteit) organisatie en beleid
Vb: cliënt komt LL aanvragen en SWer brengt Vb: cliënt komt LL aanvragen en SWer komt tot
administratief in orde vaststelling dat bedrag ontoereikend is om
menswaardig van te leven, SWer stelt hoogte
van bedrag kritisch in vraag
Invloed tussen niveaus:
1
,GALLE OLIVIA Samenvatting: Beleidskaders
Werken aan burgerschap
➔ We kunnen niet zonder politiek in samenleving
◆ Democratie werkt pas als mensen burgerschap opnemen
➔ Burgerschap = cruciaal concept SWers → daarom is politiek ook cruciaal
Deel 1: Van signalering tot politisering
Les 1: Over het belang van signalering voor sociaal werk
Signalering als kerntaak voor SW:
➔ Mensen tot hun recht laten komen:
◆ Als individu
◆ Als burger (volwaardige plaats in samenleving)
➔ Signalering gericht op sociale omgeving veranderen
➔ SW wordt geconfronteerd met gevolgen van macro beslissingen op microniveau
◆ Vb: bezuinigingen
➔ Signalering als methode: planmatige & procesmatige aanpak
➔ Voorwaarde voor signalering: zicht op maatschappelijke ontwikkelingen en
beleidskaders
Kenmerken van signalering:
➔ Systeemwereld en leefwereld: welzijnswerk, zorg en onderwijs overgangsgebied en
brugfunctie tss beiden
2
,GALLE OLIVIA Samenvatting: Beleidskaders
➔ Materieel en immaterieel:
◆ Materieel: inkomen, woning, werk… (arm/rijk)
◆ Immaterieel: erkenning, discriminatie… (uitsluiting/insluiting)
➔ Intern en extern:
◆ Intern: in eigen organisatie
◆ Extern: in/naar samenleving
1. De sociaal werker als missionaris
➔ Sociale verandering begint bij verontwaardiging (gevoel), opstand en (langdurige)
volharding in rebellie (strategie)
➔ Maatschappelijke context en beleid grote invloed op levens mensen (soms
onbewust)
◆ Verschillende niveaus (micro-meso-macro) in verbinding
➔ Weinig invloed van micro naar macroniveau → belang om zich te
verenigen
Geschiedenis signalering in SW:
➔ 19de eeuw: van caritas naar sociaal werk en sociale politiek
◆ Begin 19de eeuw: armen heropvoeden en weldoen als goed voor christenen
(moraliserend karakter)
◆ Eind 19de eeuw: arbeiders in opstand (socialisme) en sociale kwestie in
politiek
➔ 20ste eeuw: professionalisering, in verzuilde omgeving (belangstelling en warmte
maar controle-benadering rond geld, opvoeding kinderen…), verschil tussen
burgerlijke instituten en leefwereld sociaal werkers
➔ Na WOII: sociaal werk onderdeel van verzorgingsstaat
◆ Sociale zekerheid werd recht en verschoof met groeiende welvaart na jaren
50 ook meer naar immateriële dienstverlening
◆ Nieuwe methoden uit USA: Social casework, social groupwork, community
work, family therapy
➔ Jaren 60-70: democratisering en politisering
◆ Democratie: dèmos = volk + krateo = heersen, regeren
◆ Democratisering: vergroten inspraak en participatie burger in bestuur van
overheid
◆ Politisering: kwesties worden gepolitiseerd als ze voorwerp worden van
politieke discussie en besluitvorming
● Mensen of organisaties worden gepolitiseerd als ze politiek bewust
worden
◆ Autoritaire gezag van ‘vader’ en ‘staat’ in vraag gesteld (meer en meer
hoogopgeleiden, kritischer volk)
◆ Inspraak en betere behandeling voor jongeren, studenten, vrouwen,
psychisch kwetsbaren, lichamelijk gehandicapten
◆ Opleidingen SW: gericht op ‘sociale actie’ (neomarxisme), verandering van
samenleving door wegnemen structurele oorzaken sociale problemen
● Psychosociale methodieken afgewezen
➔ Crisis jaren 80:
3
, GALLE OLIVIA Samenvatting: Beleidskaders
◆ Bezuinigingen en stagnatie
◆ Werkveld onder druk: handelingsruimte krimpt → meer
verantwoording afleggen
➔ Jaren 90: oprukkend neoliberaal denken
◆ Marktgericht
◆ Individuele verantwoordelijkheid
◆ Activering
● Van solidariteit naar autonomie en zelfredzaamheid
◆ Managementdenken doet intrede (‘New Public Management)
Signaleren cruciaal in sociaal werk:
➔ Structureel SW in slagaders sociaal werk:
◆ “Social work is a practice-based profession and an academic discipline that
promotes social change and development, social cohesion, and the
empowerment and liberation of people. Principles of social justice, human
rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social
work. Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and
indigenous knowledge, social work engages people and structures to address life
challenges and enhance wellbeing.”
◆ Structurele component omvat:
● Bewerkstelligen van sociale verandering, sociale cohesie en bevrijding
van onderdrukten
● Versterken van mensen en structuren om algemeen welzijn te
verbeteren
● Geruggesteund door principes van sociale rechtvaardigheid,
mensenrechten en collectieve verantwoordelijkheid
◆ Art. 23 Grondwet (GW): ‘sociale grondrechten’
● “Ieder heeft recht op een menswaardig leven”
● Omvat:
○ Recht op arbeid (en vrije keuze van beroepsactiviteit in raam
van algemeen werkgelegenheidsbeleid…)
○ Recht op sociale zekerheid, bescherming van gezondheid en
sociale, geneeskundige en juridische bijstand
○ Recht op behoorlijke huisvesting
○ Recht op bescherming gezond leefmilieu
○ Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing
○ Recht op gezinsbijslagen
◆ Art. 1 OCMW-wet:
● “Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft
tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat
beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Er worden openbare centra
voor maatschappelijk welzijn opgericht die, onder de door deze wet bepaalde
voorwaarden, tot opdracht hebben deze dienstverlening te verzekeren”
◆ Probleem met grondrechten:
● Niet individueel afdwingbaar, eerder engagement voor wetgever
● Onderhevig aan maatschappelijke en politieke tendensen:
○ Van passieve verzorgingsstaat naar actieve welvaartsstaat
● Tendens van instrumenteel naar procedureel karakter
4
Inleiding
Twee convergerende tendensen:
➔ Generation Me:
◆ Macro: grote mate van welvaart bereikt in Westerse maatschappijen
◆ Micro:
● Gericht op zelfrealisatie (want randvoorwaarden voor welzijn vervuld
voor grote groep mensen)
● Zich moeilijk kunnen identificeren met ‘zij die het minder hebben’
Belang politiek voor sociaal werkers
➔ Goed sociaal werk kan niet zonder vertaling naar beleid
◆ Beleid = kader voor sociaal werk (beïnvloed micro niveau)
◆ Beleid = soms oorzaak problemen mensen
◆ Door veranderende maatschappij → nieuwe problemen waar beleid
nog niet mee bezig is
➔ SW werkt vanuit en binnen bestaande beleidskaders
◆ Ook taal om beleidskaders te veranderen
Spanningsveld tussen:
Conformeren Politiseren - signaleren
Uitvoeren van welvaartsvoorzieningen Kritisch in vraag stellen van welvaartsstaat en
haar voorzieningen
Conformeren aan verwachtingen van overheid Lacunes, uitsluitingsmechanismen en noden
blootleggen en aankaarten
Projecten binnenhalen Levensomstandigheden cliënten en onvervulde
noden aftoetsen aan rechten
Niet in vraag stellen of rechten de facto (in leven
van cliënten) geëffectueerd worden
Identificeren met eigen organisatie (blinde Gezonde distantie en kritische zin tot eigen
loyauteit) organisatie en beleid
Vb: cliënt komt LL aanvragen en SWer brengt Vb: cliënt komt LL aanvragen en SWer komt tot
administratief in orde vaststelling dat bedrag ontoereikend is om
menswaardig van te leven, SWer stelt hoogte
van bedrag kritisch in vraag
Invloed tussen niveaus:
1
,GALLE OLIVIA Samenvatting: Beleidskaders
Werken aan burgerschap
➔ We kunnen niet zonder politiek in samenleving
◆ Democratie werkt pas als mensen burgerschap opnemen
➔ Burgerschap = cruciaal concept SWers → daarom is politiek ook cruciaal
Deel 1: Van signalering tot politisering
Les 1: Over het belang van signalering voor sociaal werk
Signalering als kerntaak voor SW:
➔ Mensen tot hun recht laten komen:
◆ Als individu
◆ Als burger (volwaardige plaats in samenleving)
➔ Signalering gericht op sociale omgeving veranderen
➔ SW wordt geconfronteerd met gevolgen van macro beslissingen op microniveau
◆ Vb: bezuinigingen
➔ Signalering als methode: planmatige & procesmatige aanpak
➔ Voorwaarde voor signalering: zicht op maatschappelijke ontwikkelingen en
beleidskaders
Kenmerken van signalering:
➔ Systeemwereld en leefwereld: welzijnswerk, zorg en onderwijs overgangsgebied en
brugfunctie tss beiden
2
,GALLE OLIVIA Samenvatting: Beleidskaders
➔ Materieel en immaterieel:
◆ Materieel: inkomen, woning, werk… (arm/rijk)
◆ Immaterieel: erkenning, discriminatie… (uitsluiting/insluiting)
➔ Intern en extern:
◆ Intern: in eigen organisatie
◆ Extern: in/naar samenleving
1. De sociaal werker als missionaris
➔ Sociale verandering begint bij verontwaardiging (gevoel), opstand en (langdurige)
volharding in rebellie (strategie)
➔ Maatschappelijke context en beleid grote invloed op levens mensen (soms
onbewust)
◆ Verschillende niveaus (micro-meso-macro) in verbinding
➔ Weinig invloed van micro naar macroniveau → belang om zich te
verenigen
Geschiedenis signalering in SW:
➔ 19de eeuw: van caritas naar sociaal werk en sociale politiek
◆ Begin 19de eeuw: armen heropvoeden en weldoen als goed voor christenen
(moraliserend karakter)
◆ Eind 19de eeuw: arbeiders in opstand (socialisme) en sociale kwestie in
politiek
➔ 20ste eeuw: professionalisering, in verzuilde omgeving (belangstelling en warmte
maar controle-benadering rond geld, opvoeding kinderen…), verschil tussen
burgerlijke instituten en leefwereld sociaal werkers
➔ Na WOII: sociaal werk onderdeel van verzorgingsstaat
◆ Sociale zekerheid werd recht en verschoof met groeiende welvaart na jaren
50 ook meer naar immateriële dienstverlening
◆ Nieuwe methoden uit USA: Social casework, social groupwork, community
work, family therapy
➔ Jaren 60-70: democratisering en politisering
◆ Democratie: dèmos = volk + krateo = heersen, regeren
◆ Democratisering: vergroten inspraak en participatie burger in bestuur van
overheid
◆ Politisering: kwesties worden gepolitiseerd als ze voorwerp worden van
politieke discussie en besluitvorming
● Mensen of organisaties worden gepolitiseerd als ze politiek bewust
worden
◆ Autoritaire gezag van ‘vader’ en ‘staat’ in vraag gesteld (meer en meer
hoogopgeleiden, kritischer volk)
◆ Inspraak en betere behandeling voor jongeren, studenten, vrouwen,
psychisch kwetsbaren, lichamelijk gehandicapten
◆ Opleidingen SW: gericht op ‘sociale actie’ (neomarxisme), verandering van
samenleving door wegnemen structurele oorzaken sociale problemen
● Psychosociale methodieken afgewezen
➔ Crisis jaren 80:
3
, GALLE OLIVIA Samenvatting: Beleidskaders
◆ Bezuinigingen en stagnatie
◆ Werkveld onder druk: handelingsruimte krimpt → meer
verantwoording afleggen
➔ Jaren 90: oprukkend neoliberaal denken
◆ Marktgericht
◆ Individuele verantwoordelijkheid
◆ Activering
● Van solidariteit naar autonomie en zelfredzaamheid
◆ Managementdenken doet intrede (‘New Public Management)
Signaleren cruciaal in sociaal werk:
➔ Structureel SW in slagaders sociaal werk:
◆ “Social work is a practice-based profession and an academic discipline that
promotes social change and development, social cohesion, and the
empowerment and liberation of people. Principles of social justice, human
rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social
work. Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and
indigenous knowledge, social work engages people and structures to address life
challenges and enhance wellbeing.”
◆ Structurele component omvat:
● Bewerkstelligen van sociale verandering, sociale cohesie en bevrijding
van onderdrukten
● Versterken van mensen en structuren om algemeen welzijn te
verbeteren
● Geruggesteund door principes van sociale rechtvaardigheid,
mensenrechten en collectieve verantwoordelijkheid
◆ Art. 23 Grondwet (GW): ‘sociale grondrechten’
● “Ieder heeft recht op een menswaardig leven”
● Omvat:
○ Recht op arbeid (en vrije keuze van beroepsactiviteit in raam
van algemeen werkgelegenheidsbeleid…)
○ Recht op sociale zekerheid, bescherming van gezondheid en
sociale, geneeskundige en juridische bijstand
○ Recht op behoorlijke huisvesting
○ Recht op bescherming gezond leefmilieu
○ Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing
○ Recht op gezinsbijslagen
◆ Art. 1 OCMW-wet:
● “Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft
tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat
beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Er worden openbare centra
voor maatschappelijk welzijn opgericht die, onder de door deze wet bepaalde
voorwaarden, tot opdracht hebben deze dienstverlening te verzekeren”
◆ Probleem met grondrechten:
● Niet individueel afdwingbaar, eerder engagement voor wetgever
● Onderhevig aan maatschappelijke en politieke tendensen:
○ Van passieve verzorgingsstaat naar actieve welvaartsstaat
● Tendens van instrumenteel naar procedureel karakter
4
