Biologie H11
11.1 Gezond eten.
Voedingsmiddelen, producten die mensen voor hun voeding gebruiken. Voedingsstoffen zijn stoffen
die je lichaam uit voedingsmiddelen opneemt. Er zijn 6 verschillende voedingsstoffen:
1. Koolhydraten, zitten in meelproducten en zoete voedingsmiddelen.
Functies:
- Brandstof (levert ATP)
- Reservestof (glycogeen)
- Bouwstof (onderdeel van glycoproteïnen en moleculen als membraanreceptoren)
2. Vetten, slaat je lichaam op onder de huid. Zit in olie, boter, noten en pinda’s.
Functies:
- Brandstof
- Bouwstof (van membranen en hormonen)
- Warmte-isolatie
- Reservestof
3. Eiwitten, zitten in vlees, vis, zuivel, eieren en zaden.
Functies:
- Bouwstof
- Brandstof (bij schaarste)
4. Vitaminen, maar kleine hoeveelheden nodig om optimaal te kunnen functioneren.
Functies:
- Beschermende stof
5. Mineralen, in melkproducten (calcium), tarweproducten (natrium) en tomaten (kalium).
Functies:
- Bouwstof
- Onderdeel bij chemische reacties
6. Water.
Functies:
- Bouwstof (chemische reacties)
- Oplosmiddel (speeksel)
- Transportvloeistof (bloedplasma)
- Warmtebuffer (houdt lichaamswarmte vast)
ADH, aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (gemiddelde).
Additieven, stoffen die zijn toegevoegd om het voedingsmiddel aantrekkelijker of langer houdbaar te
maken (grote hoeveelheden kunnen schadelijk zijn). ADI, aanvaardbare dagelijkse inname van
additieven.
Vertering:
Door te kauwen vergroot je het oppervlak van de voedselbrokken. Speeksel levert daarbij slijm wat
dient als een soort glijmiddel wat helpt bij het doorslikken. Het voedsel gaat via de slokdarm naar je
maag, twaalfvingerige darm, dunne en dikke darm naar de endeldarm. Dit gebeurt met peristaltische
bewegingen (die voedingsvezels activeren). Bij deze bewegingen trekken lengtespieren vóór de
voedselresten samen en maken ruimte, waardoor kringspieren achter het voedsel de voedselresten
naar voren knijpen. Bij vertering maken verteringsenzymen van grote moleculen, kleine moleculen
waardoor ze klein genoeg worden en door de membranen van de darmwandcellen kunnen gaan naar
het bloed.
, Sommige koolhydraten zijn niet verteerbaar maar stimuleren de darmperistaltiek en houden water
vast. Dit zijn voedingsvezels/ballaststoffen.
Je kunt snel bacteriën/schimmels binnenkrijgen die micro-organismen genoemd worden. Speeksel
bevat lysozymen die de celwand van deze micro-organismen aantast. De aangetaste schimmels en
bacteriën sterven vervolgens door het maagzuur.
In je darmen zitten nuttige bacteriën die stoffen afbreken, vitamine K aanmaken en hebben grote
invloed op je vitaliteit. Deze bacteriën in je dunne en dikke darm heet je darmflora.
De wand van de dunne darm heeft plooien met darmvlokken erop. Deze vlokken zijn opgebouwd uit
darmepitheel, haarvaten en lymfevaten. Het darmepitheel scheidt de darminhoud van de rest van
het lichaam. De darmepitheelcellen hebben ook uitstulpingen; microvilli. Daardoor heeft de dunne
darm een groter oppervlak.
Door dit grotere oppervlak gaat de opname van verteerde voedingsstoffen sneller; resorptie.
- Hydrofiele stoffen worden opgenomen via transporteiwitten.
- Hydrofobe stoffen diffunderen door het membraan.
Die stoffen komen in het inwendige milieu. Stoffen waarvoor geen transporteiwitten zijn, blijven in
de darm.
Darmepitheelcellen zijn strak aan elkaar verbonden. De eiwitten die dit doen, vormen een
ondoordringbare laag; tight-junction. Moleculen kunnen hierdoor alleen via de darmepitheelcellen
naar het interne milieu.
11.2 Vitaminen en mineralen.
Vitaminen zijn organische stoffen die je lichaam niet zelf kan maken en waarvan je maar heel weinig
nodig hebt. Ze hebben verschillende functies:
- Werken als antioxidant.
- Hebben een hormoonachtige functie.
- Spelen als co-enzym een rol bij de stofwisseling.
Gevarieerde voeding is gewenst, omdat vitaminen in verschillende voedingsmiddelen voorkomt.
Vitamine A:
In voedsel, is retinol de meest voorkomende vitamine A. Door de darmepitheelcellen wordt retinol
opgenomen en wordt het in membraanblaasjes gestopt voor transport naar de lever. Levercellen
koppelen het retinol aan speciale transporteiwitten (daarvoor is zink nodig) die vervolgens naar het
oog gaan (staafjes).
Je levercellen kunnen ook retinoïden maken. Die stoffen zetten stamcellen van de huid- en
darmepitheel aan tot deling (slijtage opvangen). Een tekort aan vitamine A remt de aanmaak van
nieuwe darmepitheelcellen, de opname van stoffen gaat achteruit, de osmotische waarde stijgt en er
gaan veel water naar de darminhoud; je krijgt diarree.
Mensen die alleen plantaardig voedsel eten, krijgen een sneller tekort aan vitamine A doordat ß-
caroteen slecht op te nemen is in je lichaam.
Vitamine C:
In vergelijking met andere vitamines, heb je veel vitamine C nodig. Vitamine C is nodig voor het goed
functioneren van bindweefsel en het geeft steun/vorm aan de organen. Bindweefsel bestaat uit
tussencelstof en binweefselvezels. Die vezels zijn erg sterk en gemaakt van het eiwit collageen.
Ontstaan van collageen:
Ribosomen maken procollageen. Enzymen koppelen aan bepaalde aminozuren OH-groepen. Voor
11.1 Gezond eten.
Voedingsmiddelen, producten die mensen voor hun voeding gebruiken. Voedingsstoffen zijn stoffen
die je lichaam uit voedingsmiddelen opneemt. Er zijn 6 verschillende voedingsstoffen:
1. Koolhydraten, zitten in meelproducten en zoete voedingsmiddelen.
Functies:
- Brandstof (levert ATP)
- Reservestof (glycogeen)
- Bouwstof (onderdeel van glycoproteïnen en moleculen als membraanreceptoren)
2. Vetten, slaat je lichaam op onder de huid. Zit in olie, boter, noten en pinda’s.
Functies:
- Brandstof
- Bouwstof (van membranen en hormonen)
- Warmte-isolatie
- Reservestof
3. Eiwitten, zitten in vlees, vis, zuivel, eieren en zaden.
Functies:
- Bouwstof
- Brandstof (bij schaarste)
4. Vitaminen, maar kleine hoeveelheden nodig om optimaal te kunnen functioneren.
Functies:
- Beschermende stof
5. Mineralen, in melkproducten (calcium), tarweproducten (natrium) en tomaten (kalium).
Functies:
- Bouwstof
- Onderdeel bij chemische reacties
6. Water.
Functies:
- Bouwstof (chemische reacties)
- Oplosmiddel (speeksel)
- Transportvloeistof (bloedplasma)
- Warmtebuffer (houdt lichaamswarmte vast)
ADH, aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (gemiddelde).
Additieven, stoffen die zijn toegevoegd om het voedingsmiddel aantrekkelijker of langer houdbaar te
maken (grote hoeveelheden kunnen schadelijk zijn). ADI, aanvaardbare dagelijkse inname van
additieven.
Vertering:
Door te kauwen vergroot je het oppervlak van de voedselbrokken. Speeksel levert daarbij slijm wat
dient als een soort glijmiddel wat helpt bij het doorslikken. Het voedsel gaat via de slokdarm naar je
maag, twaalfvingerige darm, dunne en dikke darm naar de endeldarm. Dit gebeurt met peristaltische
bewegingen (die voedingsvezels activeren). Bij deze bewegingen trekken lengtespieren vóór de
voedselresten samen en maken ruimte, waardoor kringspieren achter het voedsel de voedselresten
naar voren knijpen. Bij vertering maken verteringsenzymen van grote moleculen, kleine moleculen
waardoor ze klein genoeg worden en door de membranen van de darmwandcellen kunnen gaan naar
het bloed.
, Sommige koolhydraten zijn niet verteerbaar maar stimuleren de darmperistaltiek en houden water
vast. Dit zijn voedingsvezels/ballaststoffen.
Je kunt snel bacteriën/schimmels binnenkrijgen die micro-organismen genoemd worden. Speeksel
bevat lysozymen die de celwand van deze micro-organismen aantast. De aangetaste schimmels en
bacteriën sterven vervolgens door het maagzuur.
In je darmen zitten nuttige bacteriën die stoffen afbreken, vitamine K aanmaken en hebben grote
invloed op je vitaliteit. Deze bacteriën in je dunne en dikke darm heet je darmflora.
De wand van de dunne darm heeft plooien met darmvlokken erop. Deze vlokken zijn opgebouwd uit
darmepitheel, haarvaten en lymfevaten. Het darmepitheel scheidt de darminhoud van de rest van
het lichaam. De darmepitheelcellen hebben ook uitstulpingen; microvilli. Daardoor heeft de dunne
darm een groter oppervlak.
Door dit grotere oppervlak gaat de opname van verteerde voedingsstoffen sneller; resorptie.
- Hydrofiele stoffen worden opgenomen via transporteiwitten.
- Hydrofobe stoffen diffunderen door het membraan.
Die stoffen komen in het inwendige milieu. Stoffen waarvoor geen transporteiwitten zijn, blijven in
de darm.
Darmepitheelcellen zijn strak aan elkaar verbonden. De eiwitten die dit doen, vormen een
ondoordringbare laag; tight-junction. Moleculen kunnen hierdoor alleen via de darmepitheelcellen
naar het interne milieu.
11.2 Vitaminen en mineralen.
Vitaminen zijn organische stoffen die je lichaam niet zelf kan maken en waarvan je maar heel weinig
nodig hebt. Ze hebben verschillende functies:
- Werken als antioxidant.
- Hebben een hormoonachtige functie.
- Spelen als co-enzym een rol bij de stofwisseling.
Gevarieerde voeding is gewenst, omdat vitaminen in verschillende voedingsmiddelen voorkomt.
Vitamine A:
In voedsel, is retinol de meest voorkomende vitamine A. Door de darmepitheelcellen wordt retinol
opgenomen en wordt het in membraanblaasjes gestopt voor transport naar de lever. Levercellen
koppelen het retinol aan speciale transporteiwitten (daarvoor is zink nodig) die vervolgens naar het
oog gaan (staafjes).
Je levercellen kunnen ook retinoïden maken. Die stoffen zetten stamcellen van de huid- en
darmepitheel aan tot deling (slijtage opvangen). Een tekort aan vitamine A remt de aanmaak van
nieuwe darmepitheelcellen, de opname van stoffen gaat achteruit, de osmotische waarde stijgt en er
gaan veel water naar de darminhoud; je krijgt diarree.
Mensen die alleen plantaardig voedsel eten, krijgen een sneller tekort aan vitamine A doordat ß-
caroteen slecht op te nemen is in je lichaam.
Vitamine C:
In vergelijking met andere vitamines, heb je veel vitamine C nodig. Vitamine C is nodig voor het goed
functioneren van bindweefsel en het geeft steun/vorm aan de organen. Bindweefsel bestaat uit
tussencelstof en binweefselvezels. Die vezels zijn erg sterk en gemaakt van het eiwit collageen.
Ontstaan van collageen:
Ribosomen maken procollageen. Enzymen koppelen aan bepaalde aminozuren OH-groepen. Voor
