ORTHOPEDAGOGISCHE
METHODEN EN INTERVENTIES
Samenvatting semester 1
Bachelor in de Orthopedagogie
2021-2022
Femke Peeters
,Femke Peeters
A2.222
Inhoud
1. Gentle Teaching
Inleiding ................................................................................................................................................... 9
Relatie cliënt – begeleider staat centraal ............................................................................................ 9
Kern en periferie.................................................................................................................................. 9
John McGee ........................................................................................................................................... 10
Inspiratiebronnen voor gentle teaching................................................................................................ 10
Paulo Freire, bevrijdingsteologie en hechtingstheorieën ................................................................. 10
Gentle teaching is een methodiek met methodische aspecten ............................................................ 11
Gentle teaching is een grondhouding ................................................................................................... 11
Gentle teaching is tegengesteld aan een gedragsmatige benadering .................................................. 12
De gedragsmatige aanpak: een diep ingesleten gewoonte .............................................................. 12
Schema 1: gentle teaching versus behaviorisme .............................................................................. 13
Uitgangspunten van gentle teaching .................................................................................................... 13
Psychologie van de onderlinge / wederzijdse afhankelijkheid ......................................................... 13
Agressie en gedragsproblemen ontstaan uit angst ........................................................................... 14
Companionship.................................................................................................................................. 14
Relationele bouwstenen in gentle teaching .......................................................................................... 14
1. Alle mensen zijn gelijkwaardig ...................................................................................................... 15
2. Acceptatie ...................................................................................................................................... 15
Kwetsuren aanvaarden.................................................................................................................. 15
Mensen aanvaarden in hun kern en in hun periferie .................................................................... 15
3. Focus op kern en niet op de periferie ........................................................................................... 16
4. Wees in het heden én hou rekening met de levensgeschiedenis ................................................. 16
5. Onvoorwaardelijkheid ................................................................................................................... 17
6. Waarderen..................................................................................................................................... 17
7. Geweldloosheid ............................................................................................................................. 18
De vier pijlers van gentle teaching ........................................................................................................ 18
Inleiding ............................................................................................................................................. 18
Eerste pijler: Safe – Veiligheid en vertrouwen .............................................................................. 18
Tweede pijler: Loved – Graag gezien voelen ................................................................................. 19
Derde pijler: Loving – lieffdevol, het vermogen om anderen graag te zien .................................. 19
Vierde pijler: Engagement = wederkerigheid ................................................................................ 20
Relationeel krediet en relationeel mandaat ......................................................................................... 21
1
,Femke Peeters
A2.222
Tools in gentle teaching ........................................................................................................................ 21
1. De totale dialoog ........................................................................................................................... 22
Algemene kenmerken van de Totale dialoog ................................................................................ 22
Specifieke kenmerken van de Totale dialoog ................................................................................ 23
Stretchen van de relatie .................................................................................................................... 23
Overheersende versus ondersteunende interventies: gewoontepatronen doorbreken ................. 25
Reflecteer over jezelf......................................................................................................................... 26
Afsluitende reflectieve vragen – p25 .................................................................................................... 26
Inspirerende denkkaders – p25 ............................................................................................................. 26
Toepassingsgebieden van gentle teaching: doelgroepen ..................................................................... 26
2. Methodieken in de arbeidszorg
Recht op arbeid ..................................................................................................................................... 27
Arbeid bevordert de levenskwaliteit ..................................................................................................... 27
Wat houdt arbeidszorg in? .................................................................................................................... 27
Voor wie is arbeidszorg bedoeld? ......................................................................................................... 29
Arbeidszorg en sociale economie .......................................................................................................... 29
Arbeidszorg........................................................................................................................................ 29
Sociale economie............................................................................................................................... 30
De basisprincipes van arbeidszorg ........................................................................................................ 31
Vormen van arbeidszorg ....................................................................................................................... 32
Atelier en enclave of werkeiland ....................................................................................................... 32
Opzet van het atelier of enclave ................................................................................................... 33
Belangrijk bij het atelier of enclave ............................................................................................... 33
Ergotherapeutische hulpmiddelen ................................................................................................ 34
Ondersteuning of support: regel van 10 ....................................................................................... 34
Individuele taken in de organisatie ................................................................................................... 34
Begeleid werken ................................................................................................................................ 35
Methodiek van begeleid werken ................................................................................................... 35
Fasen ................................................................................................................................................. 36
Personeelsbeleid in de arbeidszorg....................................................................................................... 37
Arbeidszorg organiseren – uitdagingen voor het management ........................................................... 37
Arbeidszorg in verschillende sectoren .................................................................................................. 38
Knelpunten in de arbeidszorg ............................................................................................................... 39
2
, Femke Peeters
A2.222
3. Speelse methodieken
Inleiding ................................................................................................................................................. 40
Nut van het werken met speelse methodieken .................................................................................... 40
Voorwaarden bij het werken met speelse methodieken over moeilijke onderwerpen ....................... 41
Werken met metaforen......................................................................................................................... 41
Tekeningen ............................................................................................................................................ 42
Vrij tekenen ....................................................................................................................................... 42
Tekenen als opdracht ........................................................................................................................ 42
Werken met poppen ............................................................................................................................. 43
Poppenhuis ........................................................................................................................................ 43
Duplopoppen ..................................................................................................................................... 43
Werken met handpoppen ................................................................................................................. 44
Werken met prentenboeken ................................................................................................................. 44
Meerwaarde van het prentenboek als methodiek ........................................................................... 44
Aan de slag met het prentenboek ..................................................................................................... 45
Spel ........................................................................................................................................................ 45
Gezelschapsspel ................................................................................................................................ 45
(psycho-)educatieve / therapeutische spellen .................................................................................. 47
Speelse methodieken ............................................................................................................................ 48
Mogelijke examenvragen ...................................................................................................................... 49
4. Timmers Ervaringsordeningen
Inleiding ................................................................................................................................................. 50
De kern van Teo..................................................................................................................................... 50
De vier wijzen van ervaringsordening ................................................................................................... 51
De ordeningswijzen: een circulair systeem ....................................................................................... 51
De ordeningswijzen: dominantie ...................................................................................................... 52
De orthopedagogische relevantie van de methodiek ....................................................................... 52
Een voorbeeld uit het dagelijks leven ............................................................................................... 53
De profielschets ..................................................................................................................................... 54
De theorie van ervaringsordening en verstandelijke beperking – extra blz zie cursus ......................... 55
3
METHODEN EN INTERVENTIES
Samenvatting semester 1
Bachelor in de Orthopedagogie
2021-2022
Femke Peeters
,Femke Peeters
A2.222
Inhoud
1. Gentle Teaching
Inleiding ................................................................................................................................................... 9
Relatie cliënt – begeleider staat centraal ............................................................................................ 9
Kern en periferie.................................................................................................................................. 9
John McGee ........................................................................................................................................... 10
Inspiratiebronnen voor gentle teaching................................................................................................ 10
Paulo Freire, bevrijdingsteologie en hechtingstheorieën ................................................................. 10
Gentle teaching is een methodiek met methodische aspecten ............................................................ 11
Gentle teaching is een grondhouding ................................................................................................... 11
Gentle teaching is tegengesteld aan een gedragsmatige benadering .................................................. 12
De gedragsmatige aanpak: een diep ingesleten gewoonte .............................................................. 12
Schema 1: gentle teaching versus behaviorisme .............................................................................. 13
Uitgangspunten van gentle teaching .................................................................................................... 13
Psychologie van de onderlinge / wederzijdse afhankelijkheid ......................................................... 13
Agressie en gedragsproblemen ontstaan uit angst ........................................................................... 14
Companionship.................................................................................................................................. 14
Relationele bouwstenen in gentle teaching .......................................................................................... 14
1. Alle mensen zijn gelijkwaardig ...................................................................................................... 15
2. Acceptatie ...................................................................................................................................... 15
Kwetsuren aanvaarden.................................................................................................................. 15
Mensen aanvaarden in hun kern en in hun periferie .................................................................... 15
3. Focus op kern en niet op de periferie ........................................................................................... 16
4. Wees in het heden én hou rekening met de levensgeschiedenis ................................................. 16
5. Onvoorwaardelijkheid ................................................................................................................... 17
6. Waarderen..................................................................................................................................... 17
7. Geweldloosheid ............................................................................................................................. 18
De vier pijlers van gentle teaching ........................................................................................................ 18
Inleiding ............................................................................................................................................. 18
Eerste pijler: Safe – Veiligheid en vertrouwen .............................................................................. 18
Tweede pijler: Loved – Graag gezien voelen ................................................................................. 19
Derde pijler: Loving – lieffdevol, het vermogen om anderen graag te zien .................................. 19
Vierde pijler: Engagement = wederkerigheid ................................................................................ 20
Relationeel krediet en relationeel mandaat ......................................................................................... 21
1
,Femke Peeters
A2.222
Tools in gentle teaching ........................................................................................................................ 21
1. De totale dialoog ........................................................................................................................... 22
Algemene kenmerken van de Totale dialoog ................................................................................ 22
Specifieke kenmerken van de Totale dialoog ................................................................................ 23
Stretchen van de relatie .................................................................................................................... 23
Overheersende versus ondersteunende interventies: gewoontepatronen doorbreken ................. 25
Reflecteer over jezelf......................................................................................................................... 26
Afsluitende reflectieve vragen – p25 .................................................................................................... 26
Inspirerende denkkaders – p25 ............................................................................................................. 26
Toepassingsgebieden van gentle teaching: doelgroepen ..................................................................... 26
2. Methodieken in de arbeidszorg
Recht op arbeid ..................................................................................................................................... 27
Arbeid bevordert de levenskwaliteit ..................................................................................................... 27
Wat houdt arbeidszorg in? .................................................................................................................... 27
Voor wie is arbeidszorg bedoeld? ......................................................................................................... 29
Arbeidszorg en sociale economie .......................................................................................................... 29
Arbeidszorg........................................................................................................................................ 29
Sociale economie............................................................................................................................... 30
De basisprincipes van arbeidszorg ........................................................................................................ 31
Vormen van arbeidszorg ....................................................................................................................... 32
Atelier en enclave of werkeiland ....................................................................................................... 32
Opzet van het atelier of enclave ................................................................................................... 33
Belangrijk bij het atelier of enclave ............................................................................................... 33
Ergotherapeutische hulpmiddelen ................................................................................................ 34
Ondersteuning of support: regel van 10 ....................................................................................... 34
Individuele taken in de organisatie ................................................................................................... 34
Begeleid werken ................................................................................................................................ 35
Methodiek van begeleid werken ................................................................................................... 35
Fasen ................................................................................................................................................. 36
Personeelsbeleid in de arbeidszorg....................................................................................................... 37
Arbeidszorg organiseren – uitdagingen voor het management ........................................................... 37
Arbeidszorg in verschillende sectoren .................................................................................................. 38
Knelpunten in de arbeidszorg ............................................................................................................... 39
2
, Femke Peeters
A2.222
3. Speelse methodieken
Inleiding ................................................................................................................................................. 40
Nut van het werken met speelse methodieken .................................................................................... 40
Voorwaarden bij het werken met speelse methodieken over moeilijke onderwerpen ....................... 41
Werken met metaforen......................................................................................................................... 41
Tekeningen ............................................................................................................................................ 42
Vrij tekenen ....................................................................................................................................... 42
Tekenen als opdracht ........................................................................................................................ 42
Werken met poppen ............................................................................................................................. 43
Poppenhuis ........................................................................................................................................ 43
Duplopoppen ..................................................................................................................................... 43
Werken met handpoppen ................................................................................................................. 44
Werken met prentenboeken ................................................................................................................. 44
Meerwaarde van het prentenboek als methodiek ........................................................................... 44
Aan de slag met het prentenboek ..................................................................................................... 45
Spel ........................................................................................................................................................ 45
Gezelschapsspel ................................................................................................................................ 45
(psycho-)educatieve / therapeutische spellen .................................................................................. 47
Speelse methodieken ............................................................................................................................ 48
Mogelijke examenvragen ...................................................................................................................... 49
4. Timmers Ervaringsordeningen
Inleiding ................................................................................................................................................. 50
De kern van Teo..................................................................................................................................... 50
De vier wijzen van ervaringsordening ................................................................................................... 51
De ordeningswijzen: een circulair systeem ....................................................................................... 51
De ordeningswijzen: dominantie ...................................................................................................... 52
De orthopedagogische relevantie van de methodiek ....................................................................... 52
Een voorbeeld uit het dagelijks leven ............................................................................................... 53
De profielschets ..................................................................................................................................... 54
De theorie van ervaringsordening en verstandelijke beperking – extra blz zie cursus ......................... 55
3
