PSYCHOPATHALOGIE 2020-2021
Zie begrippen quizlet canvas!!!
1. INTRODUCTIE
1.1 INLEIDING, WAT IS AFWIJKEND GEDRAG?
• Terrein van:
o Psychopathologie
o Psychiatrie
o Klinische psychologie
o En nu ook klinische orthopedagogiek
• Afwijkend G:
o Relatief, in evolutie en te bediscussiëren
o Goed te bestuderen door:
▪ Wetenschappelijk onderzoek
▪ Zelfreflectie en zelfobservatie
▪ Romans, films en verhalen
▪ Mensen in je omgeving
▪ Levenservaring
o ‘normaal’, ‘abnormaal’ en ‘afwijkend G’ benoemen hangt af van tijd, plaats en persoon (=
soc.cult. omgeving)
• Symptoom = kenmerk dat past bij psychische stoornis
• Diagnostisch criterium = symptoom op bepaalde manier, gedurende bepaalde tijd…
o Vb: stemmen horen: moet min maand voorkomen om te zien als afwijkend G
• Stigmatisering van ‘gekte’, taboe op psychiatrie en psychische problemen, risico op ‘verdinglijking’ en
‘othering’
1.2 BENOEMEN EN DEFINIËREN VAN AFWIJKEND GEDRAG
• In begin van psychiatrie: ‘krankzinnigheid’
• Criteria afwijkend G:
o Uitzonderlijk
▪ Gevoelens/G dat niet overeenkomt
o Soc. afwijkend
▪ Wordt sterk bepaald door w&n van heersende cultuur
▪ Relatieve maatstaf
o Foute perceptie of interpretatie werkelijkheid
▪ Vb: denken dat je altijd achtervolgt wordt, maar dat is niet
o Aanzienlijk emotioneel lijden van persoon
▪ En er niet meer onder kunnen functioneren
o Ongepast of contraproductief G
▪ Roept geen aangename, bevredigende gevoelens op maar onprettige → beperkt je
in je rollen vervullen
o Gevaar
▪ Voor betrokkene zelf of andere(n)
1
, o
• Kritisch denken over psychiatrie en psychopathologie:
o Geen objectieve meting
▪ Vb: neusswap, scan, bloedafname…
o Enkel ‘klinische’ diagnostiek
▪ Oordeel op basis van G door deskundige
▪ Geen uitkomst van objectieve fysieke test, maar oordeel
▪ Geen feiten
o Sterke waardengeladenheid
▪ Vb: vroeger leidde masturbatie tot gekte
• Verschil tussen:
o G labelen als afwijkend
▪ Indeling
▪ Classificatie
o G begrijpen en verklaren
▪ Vele modellen
▪ Hangen samen met geloof, wereldbeeld, mensbeeld, cultuur…
o → psychiatrisch labelen is indeling in soorten afwijkend G, maar biedt geen verklaring in hoe
en waarom deze gevoelens/G tot stand zijn gekomen
1.2.1 CULTURELE ASPECTEN VAN AFWIJKEND GEDRAG
• Culturele aspecten:
o Ziekte/gezondheid verschillen in culturen
▪ Vb: onderscheid tussen bezetenheid of medische ziekte
▪ Vb: hulp zoeken bij geestelijke of arts
o Symptomen kunnen zich verschillend uiten
▪ Vb: Man: angst voor jobverlies vs voor onvruchtbaarheid
o Termen kunnen verschillend zijn
▪ Vb: termen voor depressie uitgebreid of onbestaand
o → belang cultuursensitieve psychiatrie
• Interculturele psychiatrie:
o Term veranderd vanuit veranderd beeld over onterechte dominantie Westers beeld
o Van transculturele psychiatrie
▪ Algemene kennis voor iedereen geldig
▪ Kleine aanpassingen nodig bij andere culturen
o Naar interculturele psychiatrie
▪ Cultural humility: bewust van neiging tot etnocentrisme
▪ Gelijkwaardige positie van overtuigingen
▪ Bewust van vermenging van culturen, vermijden stereotypering
2
,1.2.2 PSYCHISCHE STOORNIS DIAGNOSE IN DSM5
• Psychische stoornis = betreft gezondheidstoestand die gekenmerkt wordt door overduidelijk
disfunctioneren van cognities, emoties of G van individu
• Gevolg van verstoring in psychische, biologische of ontw.processen die grondslag vormen van
psychisch functioneren
• Sommige stoornissen kunnen pas vastgesteld worden als zij duidelijk waarneembaar lijden of
verstoring van functioneren teweeg hebben gebracht
• Geen gebruikelijke of cultureel aanvaarde reactie op specifieke gebeurtenis zoals het overlijden van
een geliefd persoon
o Vb: hoort stemmen na overlijden iemand, als dit veel voorkomend is in cultuur dan is dit geen
psychische stoornis
• Geen cultureel afwijkend G (zoals pol., religieus of seksueel) en ook geen weergave van conflict tussen
individu en maatschappij, tenzij het afwijkende G of conflict voortkomt uit disfunctioneren van
persoon zoals boven omschreven
o Vb: bevinden in maatschappij die niet overeenkomt met jouw vertrouwde culturele normen
en die jouw G daarom afwijkend vindt, mag geen reden zijn om psychiatrische stoornis vast
te stellen
• Afwijkend G + storend voor zichzelf of omgeving (afspraken in American Psychiatric Association)
• Toename aantal diagnoses → versoepeling diagnoses (criteria versoepelden → meer krijgen diagnose)
•
o Diagnose ziekte? → aantoonbaar fysieke oorzaak
▪ Is bijna nooit zo bij psychiatrische diagnoses
▪ Vb: bij verslaving kan je wel intoxicatie in bloed meten
▪ → heel kleine deelverzameling van grote HB vol psychische stoornis die DSM5 is
1.3 HISTORISCHE VISIES OP AFWIJKEND GEDRAG
• Sporen uit het verleden blijven hangen in hedendaagse kijk op psychiatrische problemen en
behandelingen
1.3.1 VOOR 0
• Eeuwenlang geloof in bezetenheid:
o Geloof in bovennatuurlijke krachten, demonen of boze geesten.
• Klassieke oudheid:
o Hippocrates was eerste die verklaring niet in bovennatuurlijke krachten zocht, maar in
onevenwicht in 4 lichaamssappen (humores in verkeerde verhoudingen)
3
, o Biologische oorzaken
1.3.2 MIDDELEEUWEN
• Arabische psychiatrie (700-1500):
o 705 eerste ziekenhuis voor geesteszieken in Bagdad
o Mensgerichte benadering, gelinkt met Koran
o Niveau van diagnose en behandeling dat pas rond 1900 in EU bereikt werd
• Exorcisme en heksenvervolging in EU
• Religieuze betekenis:
o Straf en boete doen
o Patroonheiligen vereren
1.3.3 1600
• Gekkenhuizen & krankzinnigengestichten:
o Zowel bedelaars als geestelijk gestoorden
o Werd soort van bezichtiging voor buitenstaanders
1.3.4 1800
• Morele therapie, menselijke benadering: Pussin, Pinel, Guislain:
o Pussin, Pinel in FR:
▪ Menselijke behandeling, morele behandeling
▪ Mensen uit de ketens bevrijden
o Dr. Guislain in Vlaanderen
1.3.5 1900
• Freud, psychoanalyse, gespreksbehandeling:
o Oorzaak in verdrongen verlangens die onbewuste dynamiek in psyche verstoren
o Freud kwam hierop door voort te bouwen op theorieën van Charco (hysterie)
▪ Door observatie patronen ontdekken en ziektebeeld in fasen te verdelen
▪ Hypnose op hysterie → gesprekstheorie zonder hypnose
o Psychoanalyse
▪ Luisteren naar patiënten
• Experimentele biologische behandelingen:
o Bed- en badverpleging (soms dagenlang)
o Lobotomie
▪ Kringloop ongezonde gedachten verbreken
▪ Maakte slachtoffers
o Zenuwen met elektriciteit bespelen
• Vanaf 1955 medicijnen en nieuwe therapieën:
o Ontw. psychofarmaca
o Medicatie tegen depressie, angst en psychose
1.3.6 1970
• Kritiek:
o Op hele biologische en medische kijk, op psychische problemen en drang op voortdurend
labels plakken
4
Zie begrippen quizlet canvas!!!
1. INTRODUCTIE
1.1 INLEIDING, WAT IS AFWIJKEND GEDRAG?
• Terrein van:
o Psychopathologie
o Psychiatrie
o Klinische psychologie
o En nu ook klinische orthopedagogiek
• Afwijkend G:
o Relatief, in evolutie en te bediscussiëren
o Goed te bestuderen door:
▪ Wetenschappelijk onderzoek
▪ Zelfreflectie en zelfobservatie
▪ Romans, films en verhalen
▪ Mensen in je omgeving
▪ Levenservaring
o ‘normaal’, ‘abnormaal’ en ‘afwijkend G’ benoemen hangt af van tijd, plaats en persoon (=
soc.cult. omgeving)
• Symptoom = kenmerk dat past bij psychische stoornis
• Diagnostisch criterium = symptoom op bepaalde manier, gedurende bepaalde tijd…
o Vb: stemmen horen: moet min maand voorkomen om te zien als afwijkend G
• Stigmatisering van ‘gekte’, taboe op psychiatrie en psychische problemen, risico op ‘verdinglijking’ en
‘othering’
1.2 BENOEMEN EN DEFINIËREN VAN AFWIJKEND GEDRAG
• In begin van psychiatrie: ‘krankzinnigheid’
• Criteria afwijkend G:
o Uitzonderlijk
▪ Gevoelens/G dat niet overeenkomt
o Soc. afwijkend
▪ Wordt sterk bepaald door w&n van heersende cultuur
▪ Relatieve maatstaf
o Foute perceptie of interpretatie werkelijkheid
▪ Vb: denken dat je altijd achtervolgt wordt, maar dat is niet
o Aanzienlijk emotioneel lijden van persoon
▪ En er niet meer onder kunnen functioneren
o Ongepast of contraproductief G
▪ Roept geen aangename, bevredigende gevoelens op maar onprettige → beperkt je
in je rollen vervullen
o Gevaar
▪ Voor betrokkene zelf of andere(n)
1
, o
• Kritisch denken over psychiatrie en psychopathologie:
o Geen objectieve meting
▪ Vb: neusswap, scan, bloedafname…
o Enkel ‘klinische’ diagnostiek
▪ Oordeel op basis van G door deskundige
▪ Geen uitkomst van objectieve fysieke test, maar oordeel
▪ Geen feiten
o Sterke waardengeladenheid
▪ Vb: vroeger leidde masturbatie tot gekte
• Verschil tussen:
o G labelen als afwijkend
▪ Indeling
▪ Classificatie
o G begrijpen en verklaren
▪ Vele modellen
▪ Hangen samen met geloof, wereldbeeld, mensbeeld, cultuur…
o → psychiatrisch labelen is indeling in soorten afwijkend G, maar biedt geen verklaring in hoe
en waarom deze gevoelens/G tot stand zijn gekomen
1.2.1 CULTURELE ASPECTEN VAN AFWIJKEND GEDRAG
• Culturele aspecten:
o Ziekte/gezondheid verschillen in culturen
▪ Vb: onderscheid tussen bezetenheid of medische ziekte
▪ Vb: hulp zoeken bij geestelijke of arts
o Symptomen kunnen zich verschillend uiten
▪ Vb: Man: angst voor jobverlies vs voor onvruchtbaarheid
o Termen kunnen verschillend zijn
▪ Vb: termen voor depressie uitgebreid of onbestaand
o → belang cultuursensitieve psychiatrie
• Interculturele psychiatrie:
o Term veranderd vanuit veranderd beeld over onterechte dominantie Westers beeld
o Van transculturele psychiatrie
▪ Algemene kennis voor iedereen geldig
▪ Kleine aanpassingen nodig bij andere culturen
o Naar interculturele psychiatrie
▪ Cultural humility: bewust van neiging tot etnocentrisme
▪ Gelijkwaardige positie van overtuigingen
▪ Bewust van vermenging van culturen, vermijden stereotypering
2
,1.2.2 PSYCHISCHE STOORNIS DIAGNOSE IN DSM5
• Psychische stoornis = betreft gezondheidstoestand die gekenmerkt wordt door overduidelijk
disfunctioneren van cognities, emoties of G van individu
• Gevolg van verstoring in psychische, biologische of ontw.processen die grondslag vormen van
psychisch functioneren
• Sommige stoornissen kunnen pas vastgesteld worden als zij duidelijk waarneembaar lijden of
verstoring van functioneren teweeg hebben gebracht
• Geen gebruikelijke of cultureel aanvaarde reactie op specifieke gebeurtenis zoals het overlijden van
een geliefd persoon
o Vb: hoort stemmen na overlijden iemand, als dit veel voorkomend is in cultuur dan is dit geen
psychische stoornis
• Geen cultureel afwijkend G (zoals pol., religieus of seksueel) en ook geen weergave van conflict tussen
individu en maatschappij, tenzij het afwijkende G of conflict voortkomt uit disfunctioneren van
persoon zoals boven omschreven
o Vb: bevinden in maatschappij die niet overeenkomt met jouw vertrouwde culturele normen
en die jouw G daarom afwijkend vindt, mag geen reden zijn om psychiatrische stoornis vast
te stellen
• Afwijkend G + storend voor zichzelf of omgeving (afspraken in American Psychiatric Association)
• Toename aantal diagnoses → versoepeling diagnoses (criteria versoepelden → meer krijgen diagnose)
•
o Diagnose ziekte? → aantoonbaar fysieke oorzaak
▪ Is bijna nooit zo bij psychiatrische diagnoses
▪ Vb: bij verslaving kan je wel intoxicatie in bloed meten
▪ → heel kleine deelverzameling van grote HB vol psychische stoornis die DSM5 is
1.3 HISTORISCHE VISIES OP AFWIJKEND GEDRAG
• Sporen uit het verleden blijven hangen in hedendaagse kijk op psychiatrische problemen en
behandelingen
1.3.1 VOOR 0
• Eeuwenlang geloof in bezetenheid:
o Geloof in bovennatuurlijke krachten, demonen of boze geesten.
• Klassieke oudheid:
o Hippocrates was eerste die verklaring niet in bovennatuurlijke krachten zocht, maar in
onevenwicht in 4 lichaamssappen (humores in verkeerde verhoudingen)
3
, o Biologische oorzaken
1.3.2 MIDDELEEUWEN
• Arabische psychiatrie (700-1500):
o 705 eerste ziekenhuis voor geesteszieken in Bagdad
o Mensgerichte benadering, gelinkt met Koran
o Niveau van diagnose en behandeling dat pas rond 1900 in EU bereikt werd
• Exorcisme en heksenvervolging in EU
• Religieuze betekenis:
o Straf en boete doen
o Patroonheiligen vereren
1.3.3 1600
• Gekkenhuizen & krankzinnigengestichten:
o Zowel bedelaars als geestelijk gestoorden
o Werd soort van bezichtiging voor buitenstaanders
1.3.4 1800
• Morele therapie, menselijke benadering: Pussin, Pinel, Guislain:
o Pussin, Pinel in FR:
▪ Menselijke behandeling, morele behandeling
▪ Mensen uit de ketens bevrijden
o Dr. Guislain in Vlaanderen
1.3.5 1900
• Freud, psychoanalyse, gespreksbehandeling:
o Oorzaak in verdrongen verlangens die onbewuste dynamiek in psyche verstoren
o Freud kwam hierop door voort te bouwen op theorieën van Charco (hysterie)
▪ Door observatie patronen ontdekken en ziektebeeld in fasen te verdelen
▪ Hypnose op hysterie → gesprekstheorie zonder hypnose
o Psychoanalyse
▪ Luisteren naar patiënten
• Experimentele biologische behandelingen:
o Bed- en badverpleging (soms dagenlang)
o Lobotomie
▪ Kringloop ongezonde gedachten verbreken
▪ Maakte slachtoffers
o Zenuwen met elektriciteit bespelen
• Vanaf 1955 medicijnen en nieuwe therapieën:
o Ontw. psychofarmaca
o Medicatie tegen depressie, angst en psychose
1.3.6 1970
• Kritiek:
o Op hele biologische en medische kijk, op psychische problemen en drang op voortdurend
labels plakken
4
