Internationaal en Europees strafrecht
03-02-2020 Hoorcollege 1 – Introductie over soevereiniteit en vormen van internationale
rechtshulp
Onderwerpen
Onderwerp 1: Soevereiniteit en rechtsmacht
Onderwerp 2: Europees strafrecht
Onderwerp 3: Overdracht/overname strafvonnissen
Onderwerp 4: Uitlevering en overlevering
Onderwerp 5: Overdracht/overname vervolging
Onderwerp 6: Rechtshulp
ONDERWERP 1: SOEVEREINITEIT EN RECHTSMACHT
Wat betekent soevereiniteit in het internationale strafrecht?
- Interne soevereiniteit: De hoogste macht binnen een staat
Wie is in Nederland de hoogste macht? Op grond van de grondwet (artikel 50) is de Staten-
Generaal de hoogste macht in Nederland. Wetgevende macht = de 1e en 2e kamer + het
kabinet.
- Externe soevereiniteit: Een staat is soevereiniteit tegenover andere staten ->
erkenning door alle andere staten.
Wat betekent dat voor het strafrecht? Wat is het gevolg van de erkenning van een staat
door andere staten? Respect.
De ontvoering van Taghi
Ridouan Taghi (https://nl.wikipedia.org/wiki/Ridouan_Taghi) wordt in Nederland vervolgd
voor drugshandel en liquidaties. Dubai heeft hem onlangs overgedragen aan Nederland
zodat Nederland hem kan berechten.
1. Welke vorm van internationale rechtshulp verleende Dubai aan Nederland door de
overdracht van Taghi?
Uitlevering, maar er is geen verdrag. Of op grond van een VN-verdrag, maar die zijn te
beperkt.
In deze zaak gaat het om uitzetting. Een bevoegdheid van Dubai, als soevereine staat zijnde.
Uitzetting: Dubai (soevereine staat) mag zelf beslissen om hem uit te zetten wanneer zijn
verblijf ongewenst is. Tenzij, de uitzetting in strijd zouden zijn met de mensenrechten van de
verdachte.
2. De raadsvrouw van Taghi noemt twee VN-verdragen zonder de naam te noemen.
Welke verdragen zouden dat kunnen zijn? Is Dubai partij bij deze verdragen? En
hoe en waar vind je die verdragen?
Als NL wel een uitlevering had gevraagd:
Er is geen uitleveringsverdrag tussen Nederland en Dubai, er zijn alleen VN-verdragen:
,uitleveringswet -> uitlevering is mogelijk op grond van artikel 51a -> verdrag sluikhandel en
verdrag tegen transnationaal georganiseerde misdaad. Deze verdragen kunnen als grondslag
dienen voor de uitlevering van de verdachte.
Als je iemand uitlevert, kun je hem alleen voor die feiten worden vervolgd.
Er is geen internationaal rechtelijke regel waarin staat dat je
Staten kunnen
3. Kan Taghi in Nederland worden vervolgd voor de feiten die hij in Dubai heeft
gepleegd? En om welke feiten zou het daarbij kunnen gaan?
4. Zou dat ook kunnen wanneer Taghi alleen de Marokkaanse nationaliteit zou
hebben?
De ontvoering van Adolf Eichmann
Oorlogsmisdadiger en vluchtte naar Argentinië. Israëlische gehieme dienst spoorde hem op.
Argentinië wilde hem niet uitleveren en dus heeft Israël hem ontvoerd. En hem laten
berechten in Jeruzalem.
De advocaat begon over de ontvankelijkheid van de rechtbank.
Inbreuk op soevereiniteit: Eichmann
Israël heeft op internationaal niveau een schending begaan.
Een staat maakt inbreuk op de soevereiniteit van een andere staat wanneer een staat
zonder toestemming of verdragsgrondslag opsporingsactiviteiten verricht op het
grondgebied van een andere staat.
Stelling van de raadsman in de zaak Eichmann: de ontvoering van Eichmann was
onrechtmatig en daarom kan Israël hem niet berechten.
Slaagt dit verweer?
Rechtbank Jeruzalem: inbreuk op soevereiniteit Argentinië, maar die inbreuk is hersteld door
een gemeenschappelijke verklaring van Argentinië en Israël
Passief
Universaliteitsbeginsel: universele rechtsmacht. iedere staat een verdachte van genocide
kan vervolgen.
De ontvoering van Ocalan
De leider van de PKK, Koerden in Turkije en Syrie. Hij geeft aan dat hij was ontvoerd uit
Kenia.
Inbreuk op soevereiniteit: Ocalan
Zaak Öcalan: EHRM 12 mei 2005, nr. 46221/99:
• Op het moment dat Turkse autoriteiten buiten Turks grondgebied een persoon
aanhouden, valt dat handelen binnen de rechtsmacht van Turkije (art. 1 EVRM).
, • Een inbreuk op de soevereiniteit van een andere staat kan een inbreuk zijn op het
recht op vrijheid en veiligheid van de betrokkene (art. 5 lid 1 EVRM).
Probleem: EHRM legt niet uit hoe reparatie van een eventuele schending tot stand moet
worden gebracht en verwerkt.
Soevereiniteit en samenwerking
Strafrechtelijke samenwerking of strafrechtelijk onderzoek is mogelijk op grond van:
• toestemming
• verdragen
• besluiten van volkenrechtelijke organisaties (VN etc.)
• EU-recht
Artikel 94 Grondwet en het recht van de Europese Unie
Nederland heeft een sterke erkenning van verdragenrecht: De grondwet bevat een beperking
Binnen het Koninkrijk geldende wettelijke voorschriften vinden geen toepassing, indien deze
toepassing niet verenigbaar is met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en van
besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Nederland heeft via de Grondwet zijn soevereiniteit beperkt ten gunste van verdragen en
besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Nederland heeft via het recht van de EU zijn soevereiniteit beperkt ten gunste van de
Europese Unie (HvJ EG Van Gendt & Loos (1963) en Costa/ENEL (1964)).
Verdragsbasis vereist voor samenwerking
In bepaalde gevallen eist het Nederlandse recht een verdragsbasis:
• Uitlevering door Nederland (art. 2 lid 3 Gw, art. 2 UW): leveren alleen uit aan het
buitenland al ser een verdrag is.
• Overname van strafvonnissen (art. 2 WOTS): vonnissen uit het buitenland nemen wij
alleen over als er een verdrag is. Probleem van dubbele strafbaarheid: Is het wel
strafbaar in het Nederlandse recht? Andere mensenrechten kwesties. Is de straf wel
proportioneel?
• Doorgeleiden en opnemen van telecommunicatie (art. 5.1.12 en 5.1.13 Sv)
Vraag: waarom zou Nederland een verdragsbasis eisen? Betrouwbaarheid van de proces
voering.
Samenwerking zonder verdrag
Alle andere vormen van samenwerking zijn mogelijk zonder verdrag.
Alle staten kunnen aan ons uitlevereven
Bijvoorbeeld:
• Uitlevering door andere staat aan Nederland.
• Overdracht van vonnissen door Nederland aan andere staat.
• Overdracht van strafvervolging aan en door Nederland.
• Rechtshulp aan en door Nederland (behalve telecommunicatie).
, Waarom is voor deze samenwerking geen verdrag vereist?
Samenwerking zonder of met verdrag
• Zonder verdrag geen verplichting om samen te werken. Creeert geen verplichtingen,
bij om eigen nationale regelingen te maken.
• Zonder verdrag kan de Nederlandse wet beperkingen bevatten.
• Verdragen kunnen verplichtingen tot samenwerking bevatten.
• Verdragen kunnen voorwaarden en weigeringsgronden bevatten.
Samenwerking binnen de EU
Bijzondere samenwerking -> door de verdragen tussen de EU staten. Het systeem van
verdragen is afgeschaft, het zijn nu richtlijnen en kaderbesluiten.
• Aanhoudingsbevel: Overleveringswet
• Tenuitvoerleggingscertificaat: Wet wederzijdse erkenning vrijheidsbenemende
sancties
• Boetebevel: Wet wederzijdse erkenning geldelijke sancties
• Onderzoeksbevel: art. 5.4.1 e.v. Sv
• Bevriezingsbevel: art. 5.5.1 e.v. Sv
• Voorlopige hechtenis: art. 5.7.1 e.v. Sv
• Beschermingsbevel: art. 5.8.1 e.v. Sv
Verschillen met klassieke samenwerking
• Geen verdragsgrondslag: kaderbesluiten en richtlijnen in het kader can de EU
• Wederzijdse erkenning rechterlijke beslissingen: gebondenheid besluiten van andere
staten
• Samenwerking tussen justitiële autoriteiten
• Beperking van weigeringsgronden
• Beperking van dubbele strafbaarheid
Rechtsmacht
Staat is bevoegdheid om rechtsmacht vast te stellen (Kompetenz-Kompetenz).
Rechtsmacht van Nederland:
• Territoriale rechtsmacht (art. 2-3 Sr).
• Extra-territoriale rechtsmacht:
• beschermingsbeginsel (art. 4 Sr)
• passief personaliteitsbeginsel (art. 5 Sr)
• internationale verplichtingen (art. 6 Sr)
• actief personaliteitsbeginsel (art. 7 Sr)
• overname vervolging/weigering uitlevering (art. 8b en c Sr)
• universaliteit (art. 2 Wet internationale misdrijven)
Inbreuk op soevereiniteit
Maakt een staat inbreuk op de soevereiniteit van een andere staat wanneer de staat
rechtsmacht heeft over gedragingen die in de andere staat zijn gepleegd?
03-02-2020 Hoorcollege 1 – Introductie over soevereiniteit en vormen van internationale
rechtshulp
Onderwerpen
Onderwerp 1: Soevereiniteit en rechtsmacht
Onderwerp 2: Europees strafrecht
Onderwerp 3: Overdracht/overname strafvonnissen
Onderwerp 4: Uitlevering en overlevering
Onderwerp 5: Overdracht/overname vervolging
Onderwerp 6: Rechtshulp
ONDERWERP 1: SOEVEREINITEIT EN RECHTSMACHT
Wat betekent soevereiniteit in het internationale strafrecht?
- Interne soevereiniteit: De hoogste macht binnen een staat
Wie is in Nederland de hoogste macht? Op grond van de grondwet (artikel 50) is de Staten-
Generaal de hoogste macht in Nederland. Wetgevende macht = de 1e en 2e kamer + het
kabinet.
- Externe soevereiniteit: Een staat is soevereiniteit tegenover andere staten ->
erkenning door alle andere staten.
Wat betekent dat voor het strafrecht? Wat is het gevolg van de erkenning van een staat
door andere staten? Respect.
De ontvoering van Taghi
Ridouan Taghi (https://nl.wikipedia.org/wiki/Ridouan_Taghi) wordt in Nederland vervolgd
voor drugshandel en liquidaties. Dubai heeft hem onlangs overgedragen aan Nederland
zodat Nederland hem kan berechten.
1. Welke vorm van internationale rechtshulp verleende Dubai aan Nederland door de
overdracht van Taghi?
Uitlevering, maar er is geen verdrag. Of op grond van een VN-verdrag, maar die zijn te
beperkt.
In deze zaak gaat het om uitzetting. Een bevoegdheid van Dubai, als soevereine staat zijnde.
Uitzetting: Dubai (soevereine staat) mag zelf beslissen om hem uit te zetten wanneer zijn
verblijf ongewenst is. Tenzij, de uitzetting in strijd zouden zijn met de mensenrechten van de
verdachte.
2. De raadsvrouw van Taghi noemt twee VN-verdragen zonder de naam te noemen.
Welke verdragen zouden dat kunnen zijn? Is Dubai partij bij deze verdragen? En
hoe en waar vind je die verdragen?
Als NL wel een uitlevering had gevraagd:
Er is geen uitleveringsverdrag tussen Nederland en Dubai, er zijn alleen VN-verdragen:
,uitleveringswet -> uitlevering is mogelijk op grond van artikel 51a -> verdrag sluikhandel en
verdrag tegen transnationaal georganiseerde misdaad. Deze verdragen kunnen als grondslag
dienen voor de uitlevering van de verdachte.
Als je iemand uitlevert, kun je hem alleen voor die feiten worden vervolgd.
Er is geen internationaal rechtelijke regel waarin staat dat je
Staten kunnen
3. Kan Taghi in Nederland worden vervolgd voor de feiten die hij in Dubai heeft
gepleegd? En om welke feiten zou het daarbij kunnen gaan?
4. Zou dat ook kunnen wanneer Taghi alleen de Marokkaanse nationaliteit zou
hebben?
De ontvoering van Adolf Eichmann
Oorlogsmisdadiger en vluchtte naar Argentinië. Israëlische gehieme dienst spoorde hem op.
Argentinië wilde hem niet uitleveren en dus heeft Israël hem ontvoerd. En hem laten
berechten in Jeruzalem.
De advocaat begon over de ontvankelijkheid van de rechtbank.
Inbreuk op soevereiniteit: Eichmann
Israël heeft op internationaal niveau een schending begaan.
Een staat maakt inbreuk op de soevereiniteit van een andere staat wanneer een staat
zonder toestemming of verdragsgrondslag opsporingsactiviteiten verricht op het
grondgebied van een andere staat.
Stelling van de raadsman in de zaak Eichmann: de ontvoering van Eichmann was
onrechtmatig en daarom kan Israël hem niet berechten.
Slaagt dit verweer?
Rechtbank Jeruzalem: inbreuk op soevereiniteit Argentinië, maar die inbreuk is hersteld door
een gemeenschappelijke verklaring van Argentinië en Israël
Passief
Universaliteitsbeginsel: universele rechtsmacht. iedere staat een verdachte van genocide
kan vervolgen.
De ontvoering van Ocalan
De leider van de PKK, Koerden in Turkije en Syrie. Hij geeft aan dat hij was ontvoerd uit
Kenia.
Inbreuk op soevereiniteit: Ocalan
Zaak Öcalan: EHRM 12 mei 2005, nr. 46221/99:
• Op het moment dat Turkse autoriteiten buiten Turks grondgebied een persoon
aanhouden, valt dat handelen binnen de rechtsmacht van Turkije (art. 1 EVRM).
, • Een inbreuk op de soevereiniteit van een andere staat kan een inbreuk zijn op het
recht op vrijheid en veiligheid van de betrokkene (art. 5 lid 1 EVRM).
Probleem: EHRM legt niet uit hoe reparatie van een eventuele schending tot stand moet
worden gebracht en verwerkt.
Soevereiniteit en samenwerking
Strafrechtelijke samenwerking of strafrechtelijk onderzoek is mogelijk op grond van:
• toestemming
• verdragen
• besluiten van volkenrechtelijke organisaties (VN etc.)
• EU-recht
Artikel 94 Grondwet en het recht van de Europese Unie
Nederland heeft een sterke erkenning van verdragenrecht: De grondwet bevat een beperking
Binnen het Koninkrijk geldende wettelijke voorschriften vinden geen toepassing, indien deze
toepassing niet verenigbaar is met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en van
besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Nederland heeft via de Grondwet zijn soevereiniteit beperkt ten gunste van verdragen en
besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Nederland heeft via het recht van de EU zijn soevereiniteit beperkt ten gunste van de
Europese Unie (HvJ EG Van Gendt & Loos (1963) en Costa/ENEL (1964)).
Verdragsbasis vereist voor samenwerking
In bepaalde gevallen eist het Nederlandse recht een verdragsbasis:
• Uitlevering door Nederland (art. 2 lid 3 Gw, art. 2 UW): leveren alleen uit aan het
buitenland al ser een verdrag is.
• Overname van strafvonnissen (art. 2 WOTS): vonnissen uit het buitenland nemen wij
alleen over als er een verdrag is. Probleem van dubbele strafbaarheid: Is het wel
strafbaar in het Nederlandse recht? Andere mensenrechten kwesties. Is de straf wel
proportioneel?
• Doorgeleiden en opnemen van telecommunicatie (art. 5.1.12 en 5.1.13 Sv)
Vraag: waarom zou Nederland een verdragsbasis eisen? Betrouwbaarheid van de proces
voering.
Samenwerking zonder verdrag
Alle andere vormen van samenwerking zijn mogelijk zonder verdrag.
Alle staten kunnen aan ons uitlevereven
Bijvoorbeeld:
• Uitlevering door andere staat aan Nederland.
• Overdracht van vonnissen door Nederland aan andere staat.
• Overdracht van strafvervolging aan en door Nederland.
• Rechtshulp aan en door Nederland (behalve telecommunicatie).
, Waarom is voor deze samenwerking geen verdrag vereist?
Samenwerking zonder of met verdrag
• Zonder verdrag geen verplichting om samen te werken. Creeert geen verplichtingen,
bij om eigen nationale regelingen te maken.
• Zonder verdrag kan de Nederlandse wet beperkingen bevatten.
• Verdragen kunnen verplichtingen tot samenwerking bevatten.
• Verdragen kunnen voorwaarden en weigeringsgronden bevatten.
Samenwerking binnen de EU
Bijzondere samenwerking -> door de verdragen tussen de EU staten. Het systeem van
verdragen is afgeschaft, het zijn nu richtlijnen en kaderbesluiten.
• Aanhoudingsbevel: Overleveringswet
• Tenuitvoerleggingscertificaat: Wet wederzijdse erkenning vrijheidsbenemende
sancties
• Boetebevel: Wet wederzijdse erkenning geldelijke sancties
• Onderzoeksbevel: art. 5.4.1 e.v. Sv
• Bevriezingsbevel: art. 5.5.1 e.v. Sv
• Voorlopige hechtenis: art. 5.7.1 e.v. Sv
• Beschermingsbevel: art. 5.8.1 e.v. Sv
Verschillen met klassieke samenwerking
• Geen verdragsgrondslag: kaderbesluiten en richtlijnen in het kader can de EU
• Wederzijdse erkenning rechterlijke beslissingen: gebondenheid besluiten van andere
staten
• Samenwerking tussen justitiële autoriteiten
• Beperking van weigeringsgronden
• Beperking van dubbele strafbaarheid
Rechtsmacht
Staat is bevoegdheid om rechtsmacht vast te stellen (Kompetenz-Kompetenz).
Rechtsmacht van Nederland:
• Territoriale rechtsmacht (art. 2-3 Sr).
• Extra-territoriale rechtsmacht:
• beschermingsbeginsel (art. 4 Sr)
• passief personaliteitsbeginsel (art. 5 Sr)
• internationale verplichtingen (art. 6 Sr)
• actief personaliteitsbeginsel (art. 7 Sr)
• overname vervolging/weigering uitlevering (art. 8b en c Sr)
• universaliteit (art. 2 Wet internationale misdrijven)
Inbreuk op soevereiniteit
Maakt een staat inbreuk op de soevereiniteit van een andere staat wanneer de staat
rechtsmacht heeft over gedragingen die in de andere staat zijn gepleegd?
