Samenvatting: cursus KLP
3.Structuur klinisch werkveld
3.1 Algemene situering
3.1.1 Formele versus informele zorg
Verdeling groep zorgverstrekkers:
o Formele zorg:
Geheel van voorzieningen, organisaties & systemen die willen tegemoetkomen aan
noden v/e zorgbehoevende (b.v. kind, oudere, persoon met ziekte, handicap/
psychisch probleem).
Doel: welzijn &/ gezondheid van persoon bevorderen
Meestal economische transactie als gevolg (betalend)
o Informele zorg:
Bijdragen aan noden v/e zorgbehoevende1 binnen een intermenselijke, niet-
professionele relatie (geen werkgever/werknemer relatie)
Bijdragen aan noden systemen die er op gericht zijn om noden te bevorderen en te
ondersteunen (bv. palliatief verlof).
Meestal langdurige relatie tss zorgvrager & zorgverstrekker of om vrijwillige inzet
ervaringsdeskundigen.
Ervaringsdeskundigen:
mensen met psychische kwetsbaarheid;
mensen die al ervaring hebben (als cliënt) met geestelijke gezondheidszorg;
mensen die ervaringen van lotgenoten kennen
mensen die gemotiveerd zijn om zich in te zetten in het kader van dit leerproces.
Begeleider in GGZ met ervaringsdeskundigheid:
Begeleider kan in dienst genomen (medewerker binnen GGZ) worden betaald
Ervaringsdeskundigheid + ondergingen zekere mate van scholing
Visie GGZ (geestelijke gezondheidszorg)= ‘continuïteit-van-zorg’ & ‘zorg-op-maat’.
Visie vorm geven: door ontwikkeling zorgcircuits & netwerkontwikkeling;
Idee zorgcircuit: Alle hulpverleners & voorzieningen binnen GGZ op de hoogte van elkaars
bestaan & specifieke zorgprogramma’s.
Zorgcircuit= Groepering v. instellingen die zich richten op eenzelfde problematiek/doelgroep.
Alle voorzieningen voor bepaalde doelgroep afgestemd op elkaar. Problematiek vormt
verbindende element tss voorzieningen.
Netwerkontwikkeling: In zorgcircuit wordt niet enkel samengewerkt tss (onderdelen van)
GGZ. Ook samenwerking met overleg met instellingen in aanpalende sectoren, zoals welzijn,
maatschappelijke dienstverlening, justitie en onderwijs. Deze beter op elkaar afgestemde
samenwerking, door netwerkontwikkeling, moet de continuïteit v/d zorg helpen verzekeren.
Het resultaat v behandelingen in ziekenhuis gaat vaak snel verloren, omdat er geen op maat
, verstrekte nazorg wordt verleend. Door te streven naar nauwere samenwerking en
duidelijkere afbakening van ieders zorgaanbod wilt men dit verbeteren. Recente
ontwikkelingen: psychiatrische zorg voor patiënten in de thuissituatie, dagactiviteitencentra
& creëren van netwerken waarin organisaties samenwerken.
3.1.2. Het echelonmodel
- Organisatie GGZ gebaseerd op “echelonmodel”: bestaand uit 4 lijnen voor de organisatie van de
voorzieningen in de GGZ
Principe ‘stepped care’= Niet te snel
doorverwijzen naar specifieke & specialistische
hulp, 1st problematiek aanpakken op snellere,
goedkope, minder gespecialiseerde wijze.
Werkt het niet: in samenspraak met huisarts
beslissen over meer gespecialiseerde hulp
Model gebaseerd op medische zorg (medische
model gezondheidszorg)
Subsidiariteitsbeginsel: minimale zorg geven
waar mogelijk, maar pas intensievere (meer
ingrijpende) zorg indien noodzakelijk.
Eerst algemeen tewerk nadien meer
specialistisch optreden
V.b. client met milde depressie heeft niet perse opname in psychiatrie nodig maar kan
geholpen zijn met enkel counselingsessies.
3.1.2.1 0e lijn: niet-gespecialiseerde, niet-professionele hulp, mantelzorg
Bevat mantelzorg & zelfzorg:
Mantelzorg= de natuurlijke persoon die vanuit sociale & emotionele band één/meerdere
personen met verminderd zelfzorgvermogen, niet beroepsmatig maar af en toe helpt &
ondersteunt in het dagelijkse leven. B.v. partner, vrienden, dochter, oma…
Zelfzorg= je zelf helpen b.v. via zelfhulpboeken, zelfhulpgroepen (+ervarings b.v. AA,
zelfhulpgroep gokken
Geen (of zo laag mogelijke) drempel
Hulpvraag van cliënt of omgeving hulp komt uit dezelfde lijn
3.1.2.2 1ste lijn: niet-gespecialiseerde, ambulante, professionele hulpverlening
Laagdrempelig, iedereen kan er terecht: je moet er niet voor doorverwezen worden
Werkt generalistisch bij aanpak van problemen (minder gespecialiseerd, + kennis & kunde op
meerdere domeinen)
Ambulante hulpverleningsdiensten = zonder opname v.b. Centra voor Algemeen Welzijnswerk
(CAW)
Mogelijkheid tot rechtstreeks aanmelden zonder tussenkomst andere hulpverlener
Kortdurende en “onmiddellijke” hulp: informatie, advies, counseling & coaching, *onmiddellijk=
er zijn al wachtlijsten
Doorverwijzing 2e lijn indien nodig
(1ste lijn= opstap naar meer gespecialiseerde hulpverlening)
Misvatting: 1ste lijn werkt niet met echte “pathologie”
Voorbeelden? Huisarts, CAW (= Centrum Algemeen Welzijns werk), OCMW, JAC (=Jongeren Advies
Centrum)…
, Vlaamse regering wil strategische visie ontwikkelen over 1 ste lijn
Moet leiden tot kwaliteitsverbetering door professionelere samenwerking tss ≠ zorgverstrekkers.
- 5 Grote Uitdagingen:
Vergrijzing & geriatrische ‘tsunami’: stijging 80-plussers
Toename chronische ziekten (diabetes, kanker, depressie, hartziekten)
Dalende manpower 1ste lijnzorg: opleiding beroepen uit 1ste lijn meer aandacht trekken
v.b. inspireerde voorbeelden, casussen…
Sociale gezondheidskloof dichten: drempel verlagen voor iedereen, ongeacht inkomen,
opleidingsniveau …
Toename psychische problemen (o.a. door veranderde maatschappij)
1ste lijn zorg grondig onderzocht doel: grondig hervormen. Op basis van deze evaluatie kwam men
tot 8 projecten die recent opgestart zijn:
1. Afbakening op opstart werking van de 1 ste lijnzorg
2. Oprichting Vlaams Instituut voor de 1ste lijn
3. Ondersteuning eerstelijnspraktijkvormen & werken aan meer zorgcapaciteit in de 1 ste lijn
4. Zorgcoördinatie en casemanagement in relatie tot financiering multidisciplinair overleg
5. Uitbouw geïntegreerd breed onthaal
6. Mantelzorg als volwaardige partner in de eerstelijnszorg
7. Communicatie over reorganisatieproces en zorg in Vlaanderen
8. Oprichting platform welzijn en gezondheid
Samenwerkingsinitiatieven eerstelijnszorg (SEL’s):
SEL= Samenwerking tss zorgaanbieders b.v. diensten voor gezinszorg; huisartsen; lokale
dienstencentra waar buurtbewoners kunnen samenkomen; Openbare Centra voor Maatschappelijk
Welzijn; woonzorgcentra; verpleegkundigen & vroedvrouwen; de Centra voor Algemeen
Welzijnswerk,… .
Andere zorgaanbieders: verenigingen voor mantelzorgers, gebruikers, vrijwilligersorganisaties
worden uitgenodigd om lid te worden SEL
Via samenwerking dienst-zorgverlening verbeteren voor patiënt;
Afstemmen op hun behoeften in hun regio & afspraken maken om dienstverlening op elkaar
af te stemmen.
SEL organiseren vorming voor zorgaanbieder & biedt nuttige info
3.1.2.3 2e lijn: gespecialiseerde, ambulante, professionele hulpverlening
Cliënten doorverwezen vanuit de 1e lijn, maar ook op eigen initiatief
Hulpverlening gespecialiseerd in bepaalde doelgroep/problematiek en/of vanuit specifieke
methodieken
Voornamelijk therapeutisch gewerkt: behandeling langduriger, intensiever t.o.v. 1 ste lijn
Vele voorkeur categoriale werking: instantie toespitst op specifieke problematiek/doelgroep
Belangrijke speler: CGG (=Centra Geestelijke Gezondheiszorg)
werken in multidisciplinair team (psychiaters, psychologen, orthopedagogen, PC….
beschikken over diverse specialisaties over aard van problematiek & behandelingsmethodiek
Andere voorbeelden privépraktijken, polikliniek, psychiatrie,…
3.1.2.4 3de lijn: gespecialiseerde, residentiële, professionele hulpverlening
3.Structuur klinisch werkveld
3.1 Algemene situering
3.1.1 Formele versus informele zorg
Verdeling groep zorgverstrekkers:
o Formele zorg:
Geheel van voorzieningen, organisaties & systemen die willen tegemoetkomen aan
noden v/e zorgbehoevende (b.v. kind, oudere, persoon met ziekte, handicap/
psychisch probleem).
Doel: welzijn &/ gezondheid van persoon bevorderen
Meestal economische transactie als gevolg (betalend)
o Informele zorg:
Bijdragen aan noden v/e zorgbehoevende1 binnen een intermenselijke, niet-
professionele relatie (geen werkgever/werknemer relatie)
Bijdragen aan noden systemen die er op gericht zijn om noden te bevorderen en te
ondersteunen (bv. palliatief verlof).
Meestal langdurige relatie tss zorgvrager & zorgverstrekker of om vrijwillige inzet
ervaringsdeskundigen.
Ervaringsdeskundigen:
mensen met psychische kwetsbaarheid;
mensen die al ervaring hebben (als cliënt) met geestelijke gezondheidszorg;
mensen die ervaringen van lotgenoten kennen
mensen die gemotiveerd zijn om zich in te zetten in het kader van dit leerproces.
Begeleider in GGZ met ervaringsdeskundigheid:
Begeleider kan in dienst genomen (medewerker binnen GGZ) worden betaald
Ervaringsdeskundigheid + ondergingen zekere mate van scholing
Visie GGZ (geestelijke gezondheidszorg)= ‘continuïteit-van-zorg’ & ‘zorg-op-maat’.
Visie vorm geven: door ontwikkeling zorgcircuits & netwerkontwikkeling;
Idee zorgcircuit: Alle hulpverleners & voorzieningen binnen GGZ op de hoogte van elkaars
bestaan & specifieke zorgprogramma’s.
Zorgcircuit= Groepering v. instellingen die zich richten op eenzelfde problematiek/doelgroep.
Alle voorzieningen voor bepaalde doelgroep afgestemd op elkaar. Problematiek vormt
verbindende element tss voorzieningen.
Netwerkontwikkeling: In zorgcircuit wordt niet enkel samengewerkt tss (onderdelen van)
GGZ. Ook samenwerking met overleg met instellingen in aanpalende sectoren, zoals welzijn,
maatschappelijke dienstverlening, justitie en onderwijs. Deze beter op elkaar afgestemde
samenwerking, door netwerkontwikkeling, moet de continuïteit v/d zorg helpen verzekeren.
Het resultaat v behandelingen in ziekenhuis gaat vaak snel verloren, omdat er geen op maat
, verstrekte nazorg wordt verleend. Door te streven naar nauwere samenwerking en
duidelijkere afbakening van ieders zorgaanbod wilt men dit verbeteren. Recente
ontwikkelingen: psychiatrische zorg voor patiënten in de thuissituatie, dagactiviteitencentra
& creëren van netwerken waarin organisaties samenwerken.
3.1.2. Het echelonmodel
- Organisatie GGZ gebaseerd op “echelonmodel”: bestaand uit 4 lijnen voor de organisatie van de
voorzieningen in de GGZ
Principe ‘stepped care’= Niet te snel
doorverwijzen naar specifieke & specialistische
hulp, 1st problematiek aanpakken op snellere,
goedkope, minder gespecialiseerde wijze.
Werkt het niet: in samenspraak met huisarts
beslissen over meer gespecialiseerde hulp
Model gebaseerd op medische zorg (medische
model gezondheidszorg)
Subsidiariteitsbeginsel: minimale zorg geven
waar mogelijk, maar pas intensievere (meer
ingrijpende) zorg indien noodzakelijk.
Eerst algemeen tewerk nadien meer
specialistisch optreden
V.b. client met milde depressie heeft niet perse opname in psychiatrie nodig maar kan
geholpen zijn met enkel counselingsessies.
3.1.2.1 0e lijn: niet-gespecialiseerde, niet-professionele hulp, mantelzorg
Bevat mantelzorg & zelfzorg:
Mantelzorg= de natuurlijke persoon die vanuit sociale & emotionele band één/meerdere
personen met verminderd zelfzorgvermogen, niet beroepsmatig maar af en toe helpt &
ondersteunt in het dagelijkse leven. B.v. partner, vrienden, dochter, oma…
Zelfzorg= je zelf helpen b.v. via zelfhulpboeken, zelfhulpgroepen (+ervarings b.v. AA,
zelfhulpgroep gokken
Geen (of zo laag mogelijke) drempel
Hulpvraag van cliënt of omgeving hulp komt uit dezelfde lijn
3.1.2.2 1ste lijn: niet-gespecialiseerde, ambulante, professionele hulpverlening
Laagdrempelig, iedereen kan er terecht: je moet er niet voor doorverwezen worden
Werkt generalistisch bij aanpak van problemen (minder gespecialiseerd, + kennis & kunde op
meerdere domeinen)
Ambulante hulpverleningsdiensten = zonder opname v.b. Centra voor Algemeen Welzijnswerk
(CAW)
Mogelijkheid tot rechtstreeks aanmelden zonder tussenkomst andere hulpverlener
Kortdurende en “onmiddellijke” hulp: informatie, advies, counseling & coaching, *onmiddellijk=
er zijn al wachtlijsten
Doorverwijzing 2e lijn indien nodig
(1ste lijn= opstap naar meer gespecialiseerde hulpverlening)
Misvatting: 1ste lijn werkt niet met echte “pathologie”
Voorbeelden? Huisarts, CAW (= Centrum Algemeen Welzijns werk), OCMW, JAC (=Jongeren Advies
Centrum)…
, Vlaamse regering wil strategische visie ontwikkelen over 1 ste lijn
Moet leiden tot kwaliteitsverbetering door professionelere samenwerking tss ≠ zorgverstrekkers.
- 5 Grote Uitdagingen:
Vergrijzing & geriatrische ‘tsunami’: stijging 80-plussers
Toename chronische ziekten (diabetes, kanker, depressie, hartziekten)
Dalende manpower 1ste lijnzorg: opleiding beroepen uit 1ste lijn meer aandacht trekken
v.b. inspireerde voorbeelden, casussen…
Sociale gezondheidskloof dichten: drempel verlagen voor iedereen, ongeacht inkomen,
opleidingsniveau …
Toename psychische problemen (o.a. door veranderde maatschappij)
1ste lijn zorg grondig onderzocht doel: grondig hervormen. Op basis van deze evaluatie kwam men
tot 8 projecten die recent opgestart zijn:
1. Afbakening op opstart werking van de 1 ste lijnzorg
2. Oprichting Vlaams Instituut voor de 1ste lijn
3. Ondersteuning eerstelijnspraktijkvormen & werken aan meer zorgcapaciteit in de 1 ste lijn
4. Zorgcoördinatie en casemanagement in relatie tot financiering multidisciplinair overleg
5. Uitbouw geïntegreerd breed onthaal
6. Mantelzorg als volwaardige partner in de eerstelijnszorg
7. Communicatie over reorganisatieproces en zorg in Vlaanderen
8. Oprichting platform welzijn en gezondheid
Samenwerkingsinitiatieven eerstelijnszorg (SEL’s):
SEL= Samenwerking tss zorgaanbieders b.v. diensten voor gezinszorg; huisartsen; lokale
dienstencentra waar buurtbewoners kunnen samenkomen; Openbare Centra voor Maatschappelijk
Welzijn; woonzorgcentra; verpleegkundigen & vroedvrouwen; de Centra voor Algemeen
Welzijnswerk,… .
Andere zorgaanbieders: verenigingen voor mantelzorgers, gebruikers, vrijwilligersorganisaties
worden uitgenodigd om lid te worden SEL
Via samenwerking dienst-zorgverlening verbeteren voor patiënt;
Afstemmen op hun behoeften in hun regio & afspraken maken om dienstverlening op elkaar
af te stemmen.
SEL organiseren vorming voor zorgaanbieder & biedt nuttige info
3.1.2.3 2e lijn: gespecialiseerde, ambulante, professionele hulpverlening
Cliënten doorverwezen vanuit de 1e lijn, maar ook op eigen initiatief
Hulpverlening gespecialiseerd in bepaalde doelgroep/problematiek en/of vanuit specifieke
methodieken
Voornamelijk therapeutisch gewerkt: behandeling langduriger, intensiever t.o.v. 1 ste lijn
Vele voorkeur categoriale werking: instantie toespitst op specifieke problematiek/doelgroep
Belangrijke speler: CGG (=Centra Geestelijke Gezondheiszorg)
werken in multidisciplinair team (psychiaters, psychologen, orthopedagogen, PC….
beschikken over diverse specialisaties over aard van problematiek & behandelingsmethodiek
Andere voorbeelden privépraktijken, polikliniek, psychiatrie,…
3.1.2.4 3de lijn: gespecialiseerde, residentiële, professionele hulpverlening
