samenvatting filosofie

FILOSOFIE 2020-2021
1. INTRODUCTIE VAK FILOSOFIE

1.1 SITUERING EN LEGITIMERING

 Filosofie = wijsbegeerte: kent als vak relatief jonge aanwezigheid in hoger onderwijs
 Beroep van sociaal agogisch werker is maatschappelijk/pol. beroep  filo als vak en competentie
heeft ook pol./maatschappelijke functie
o Wordt beklemtoond door Unesco in rapport ‘Philospohy and democracy in the World’
 Stelt dat filo best mogelijke leer- en oefenschool is m.b.t. vorming van burgers in een
democratie
o Stellingname wordt nog meer benadrukt in tweede Unesco rapport ‘Philosophy. A school of
freedom, teaching philospohy and learning to philosophize. Status and prospects’
 Goed filosofieonderwijs zou o.m. moeten bijdragen tot:
o Aanscherpen eigen oordeelsvermogen
o Zelfstandig leren denken
o Confrontatie met en begrijpen van verschillende standpunten
o Leren argumenteren
o Leren nadenken over beste vorm van pol. en soc. organisatie van SL
o Vormen van kritische en democratisch gezinde burgers
o Gevoel voor universele w&n
o Leren dialogeren
o  vallen eerder onder categorie vaardigheden
 Toekomstig professionele sociaal agogisch werker moet deze zaken ‘kunnen’
  poging filo-onderwijs als vak waar inhoud te ‘kennen’ is naar vak waar ‘kunnen’
centraal staat is nieuw
 Professor Freddy Mortier: moeten af van filo als museumkunde (bestudeert
gedachten van mensen die al lang dood zijn)

1.2 FILOSOFIE ALS PRODUCT EN FILOSOFIE ALS PROCES

 Minstens 2 manieren om naar filo in hoger onderwijs te kijken
o Filo als product
 Wordt in vele hogescholen en universiteiten waar het deel uitmaakt van pakket
algemene vakken beschouwd als product  ‘body of knowledge’
 Cursus: overzicht van gedachten, opvattingen, beweringen en stellingen die filosofen
doorheen eeuwen hebben geproduceerd
 Als het goed is dan wordt er ook gekeken waarom ze op bepaald moment en op
bepaalde plaats die gedachten geproduceerd hebben en waarom ze dat belangrijk
genoeg achten om te produceren  link geschiedenis
o Filo als proces
 Legt klemtoon op eigen denken, zelf ontw. nieuwe inzichten, verwerven
vaardigheden die zelf helder - nauwkeurig in kwaliteitsvol leren denken kunnen
versterken
 Vaardigheden verwerven doe je door te werken, te oefenen, uit te
proberen, terug te blikken, te herbeginnen…
 Andere visie die aansluit bij poging om vak in opleiding te legitimeren is beeld dat Margalit gebruikt 
onderscheidt 2 soorten filosofen:

1

, o ‘dat wil zeggen filosofen’
 Explicateurs, uitleggers
 Steunen vooral op definities en algemene beginselen + geven alleen vben wanneer
ze na d.w.z. komen
 Vben zijn ondergeschikt aan uitleg
o ‘bijvoorbeeld filosofen’
 Illustratoren
 Treffende vben staan centraal  gebruiken die om gedachten ‘treffend’ te maken en
daaruit allerlei bedenkingen uit af te leiden
o In praktijk lijkt tegenstelling nogal zwart-wit en onrealistisch
 Margalit: toch is het kwestie van stijlen in omgaan met filosofische kwesties waarbij
een meer nadruk op dat wil zeggen discours dan op bv discours
o Wij kiezen (net als M.) voor bijvoorbeeld-filosofie discours, betekent dat voor deze opleiding
de student:
 Algemene beginselen of opvattingen kan illustreren a.d.h.v. treffende vben
 Overgang tussen abstract en concreet kan realiseren
 Uit elk vb een wijsheid (beginsel) kan distilleren

1.3 PRAKTISCHE EN THEORETISCHE FILOSOFIE

 Onderscheid tussen filo als proces en filo als product ook koppelen aan onderscheid tussen praktische
filo en theoretische filo
 Beide ‘soorten’ filo streven naar wijsheid en inzicht in de wereld
o Gebruiken daarvoor exact dezelfde instrumenten (vrij onderzoek, rationaliteit, ultieme
vragen…)
 Verschillen:
o Theoretische filo:
 Focus ligt veeleer op ontw. goede, samenhangende theorieën over werkelijkheid
 Met enige overdrijving: enkel discussie met filosofen onder elkaar, a.d.h.v.
complexe, vaak moeilijk toegankelijke boeken en publicaties
 Doelstellingen lijken ver verwijderd van vragen en problemen die mens en SL echt
bezighouden
  klemtoon ligt op theorievorming, en dus op logische samenhang,
volledigheid, oorspronkelijkheid en vernieuwing
 Minder bekommerd om onmiddellijke inhoudelijke relevantie, bruikbaarheid,
toepasbaarheid van verworven inzichten in dagelijks leven
 Theoretische filosofen:
 Voortdurend op zoek naar nieuwe, betere inzichten en theorieën
 Sporen voortdurend naar beperkingen en blinde vlekken in bestaande
theorieën  hevige onderlinge discussies
o Praktische filo:
 Opzoek naar rationele, onderbouwde, overtuigende en betrouwbare antwoorden
 Probeert daarbij meteen bruikbaar antwoord te bieden op prangende
vragen en problemen waarmee mens en SL zich vandaag geconfronteerd
weten
o Vb: hoe word ik gelukkig, wat is een goede relatie, hoe kies ik in
welke opleiding ik verder studeer, hoe moeten we als SL omgaan
met vluchtelingenvraagstuk…
 Onderscheid is tot op grote hoogte artificieel
 Onderscheid is niet altijd helder toe te passen op concrete filosofen of concrete discussies

2

,  Werk dat beide leveren is van grote waarde én noodzakelijk  bevruchten en versterken elkaar
o Desondanks ook sprake van zekere frictie tussen beide vormen
 Vb: er zijn nogal wat filosofen die zelf erg worstelen met mate waarin filo zich als
discipline terugplooit op louter theoretisch werk (Mathew Lipman)
 In dit vak: invalshoek van praktische filo, in verlengde van keuze voor filo als proces
o = willen met filo als instrument op zoek gaan naar antwoorden op vragen die soc. agogisch
werkers in opleiding zich stellen (of zouden moeten stellen)
o In die zoektocht zullen we vervolgens onze bevindingen linken met discussies in theoretische
filo  wordt geprobeerd om vanuit volledig beeld op werkelijkheid antwoord op
fundamentele vragen te zoeken

1.4 DE PRAKTISCHE FILOSOFIE

 Terrein van praktische filo kunnen we ons concreet voorstellen a.d.h.v 3 grote verschijningsvormen:
o Filosoferen met kinderen
o Socratische gespreksvoering
o Filosofische counseling
 Bij elk v/d 3 is socratisch gesprek of onderzoek altijd de basis


1.4.1 FILOSOFEREN MET KINDEREN
 Basis werd gelegd door filosoof Mathew Lipman (1923-2010) in jaren ’60 van vorige eeuw
o Vond dat denk- en redeneervermogen van studenten veel sterker kon en moest ontw.
worden
o Stelde vast dat filo-onderwijs veel meer gericht was op reproduceren van ideeën die door
anderen bedacht waren, dan op zelf leren denken
o Net voor hij 50 werd verliet hij post als professor in academische filo aan Columbia Unif
en begon hij met ontw. van programma om kinderen in lager onderwijs zelf te leren
filosoferen: ‘Philosophy with children’
 P4C werd enorm succes  wereldwijd erg verscheiden netwerk van organisaties en initiatieven
dat zich bezighoudt met filosoferen met kinderen (FMK)
 Methode P4C/FMK bestaat uit verschillende stappen die telkens terugkeren:
o Wordt gemeenschappelijke ervaring gecreëerd
 Vb: samen verhaal lezen/luisteren, bekijken van kunstwerk, item actualiteit
bespreken…
o Uit die gemeenschappelijke ervaring worden één of meerdere vragen gedestilleerd
o Over die vraag/vragen wordt filosofisch onderzoeksgesprek gevoerd
 Leraar/begeleider stelt zich bij gesprek niet op als inhoudelijk expert
o Integendeel: hij/zij is diegene die gesprek faciliteert
 Kinderen die deelnemen aan gesprek bepalen waarde van uitspraken en inzichten
 Binnen relatief kleine groepen van max. 15 kinderen, zodat elke deelnemer effectief kan
participeren aan gesprek


1.4.2 SOCRATISCHE GESPREKSVOERING
 Wat we doen in FMK kan je ook met volwassenen
o Methode is hetzelfde: wordt vertrokken van probleem/vraagstuk dat alle deelnemers aan
gesprek de moeite vinden om te onderzoeken, vervolgens wordt dat probleem onderzocht
a.d.h.v onderzoeksgesprek
 Vaardigheden die je verwerft door te filosoferen/socratisch met elkaar in gesprek te gaan:


3