Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Methodiek van diagnostiek
Samenvatti ngen literatuur bij colleges
College 1 (5-9-2019)
College 2 (12-9-2019) Opdracht 1
De Diagnostische cyclus: een praktijkleer (De Bruyn, et al.)
Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Doelstelling van dit boek
Eerste doel is didactisch van aard: het bieden van een leidraad aan de hand waarvan academische
gevormde docenten hun studenten kunnen scholen in de diagnostische besluitvorming.
Het tweede doel is de praktiserende diagnosticus voor te lichten over de wijze waarop momenteel
aankomende collega’s opgeleid worden
Het derde doel is de praktiserende diagnosticus een hulpmiddel te verschaffen dat ingezet kan
worden om de kwaliteit van de diagnostische besluitvorming inde eigen werkkring door te lichten en
eventueel aan te passen.
1.2 De noodzaak van opleiding
Klinisch oordeel: beslissingen gemaakt op eigen ervaring en intuïtie; ook wel ongewapend oordeel
genoemd m.n. voorheen veel toegepast, toen opleidingen nog weinig aandacht besteedden aan
de systematiek van het diagnostisch beslissingsproces.
Tenminste drie ontwikkelingen in het gedragsonderzoek, die uitermate belangrijk zijn voor
diagnostiek, tonen de noodzaak van opleiding in de diagnostische besluitvorming aan:
- Het onderzoek naar kwaliteit van het ongewapende oordeel
- De ontwikkelingen in de besliskunde
- Het ontwikkelen van prescriptieve kaders ten behoeve van de professionele diagnostiek
1.3 Pretenties en beperkingen
- Diagnostici blijven afhankelijk van de kwaliteit van de hulpmiddelen
- Harde cumulatieve wetenschappelijke kennis is nog beperkt
- Verschijnselen worden vanuit zeer uiteenlopende zienswijzen bestudeerd
Gedisciplineerde vakbeoefening: het handelen van de diagnosticus verloopt volgens regels die door
hem zelf geëxpliciteerd kunnen worden maak het mogelijk dat zijn handelen door hem zelf of
iemand anders gekopieerd kan worden empirisch-analytische aanpak
,Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Hoofdstuk 2 Uitgangspunten
2.1 Wetenschappelijke diagnostiek
=> het probleemoplossend omgaan met persoonlijkheids- en gedragsproblemen ondersteunen met
wetenschappelijk-empirische kennis (empirisch zorgt dat het herhaalbaar is)
De diagnosticus is wetenschappelijker naarmate hij:
- Explicieter werkt met theorieën en de verschillende theorieniveaus duidelijker met elkaar in
verband brengt;
- Er zich bewust rekenschap van geeft in welke gevallen hij wel en in welke gevallen hij niet
voor een bepaalde theorie kiest;
- Duidelijker de denkstappen vastlegt die geleid hebben tot het advies;
- Onderzoek doet naar de waarde van theorieën voor de problemen waar ze betrekking op
hebben en naar het effect van ingrepen;
- De resultaten van het eigen werk uitwisselt met collega’s
2.2 Verschillende foutenbronnen
Drie belangrijke bronnen voor de diagnostische praktijk:
- Onderzoek naar de wijze waarop mensen met kansen en waarschijnlijkheden omgaan;
- Onderzoek naar vuistregels en heuristieken die mensen doorgaans geneigd zijn te volgen;
- Onderzoek naar de kwaliteit van professionele diagnostiek;
2.3 Besliskundige ondersteuning
Beslissingsprobleem: een keuzeprobleem waarbij verschillende opties verschillende consequenties
kunnen hebben m.b.t. het doel
Descriptieve beslissingstheorie houdt zich bezig met het beschrijven en verklaren van het
beslissingsgedrag
Normatieve beslissingstheorie gaat nog verder dan het beschrijven en verklaren, en schrijft hoe de
beslisser formeel te werk moet gaan o.b.v. een aantal rationele axioma’s
2.4 Prescriptieve diagnostiek
Normatieve/prescriptieve diagnostiek houdt zich bezig met het funderen, formuleren en
onderzoeken van diagnostische regels en procedures; richt zich op vragen als ‘Wat is feitelijk een
diagnose?’, ‘Is het mogelijk en redelijk voorschriften voor de diagnosticus te formuleren?’, ‘In
hoeverre kan het diagnostisch proces door deze voorschriften gereguleerd worden?’ in dit boek is
gekozen voor prescriptief i.p.v. normatief (in het Nederlands ook wel gebruikt als ‘leer voor de
diagnostiek’)
Empirische cyclus kan gelden als de algemene methodologische grondstructuur van het
wetenschappelijk handelen; hierin staat de activiteit van het genereren en toetsen van hypothesen
centraal
, Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Hoofdstuk 3 De diagnostische cyclus
3.1 Van hulpvraag tot cyclus
3.1.1. Hulpvraag, vraagstelling, onderzoeksvraag en type diagnostisch onderzoek
Een cliënt komt met een (al dan niet diagnostische) hulpvraag (C) diagnostische hulpvraag (D)
wordt samen omgezet in een vraagstelling (C & D) de vraagstelling wordt vervolgens opgevat als
onderzoeksvraag waarmee de diagnosticus een verbinding legt tussen type vraagstelling en type
diagnostisch onderzoek (D). C = cliënt input; D = diagnosticus input
Voorbeelden van hulpvragen met het bijbehorende onderzoekstype:
3.1.2 Diagnostische hulpvraag en diagnostisch scenario
Vaak bestaat er niet maar één hulpvraag, en is dus ook een combinatie van typen onderzoek nodig.
Hierbij is de volgorde van onderzoek niet willekeurig, bijv. onderkenning gaat vooraf aan indicatie.
Diagnostisch scenario: de geordende sequentie van meerdere typen onderzoeken, bij een
conglomeraat (meerdere hulpvragen, complex); hierbij is verhelderend onderzoek altijd de eerste
stap.
0-scenario: wanneer blijkt dat na het verhelderend onderzoek geen extra onderzoek meer
nodig is (bepaald door cliënt én diagnosticus samen)
1-scenario: een diagnostisch scenario waarbij één keer de overgang naar een ander type
onderzoek wordt gemaakt
2-scenario: een diagnostisch scenario waarbij twee keer de overgang naar een ander type
onderzoek wordt gemaakt
3-scenario meest volledige geval
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Methodiek van diagnostiek
Samenvatti ngen literatuur bij colleges
College 1 (5-9-2019)
College 2 (12-9-2019) Opdracht 1
De Diagnostische cyclus: een praktijkleer (De Bruyn, et al.)
Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Doelstelling van dit boek
Eerste doel is didactisch van aard: het bieden van een leidraad aan de hand waarvan academische
gevormde docenten hun studenten kunnen scholen in de diagnostische besluitvorming.
Het tweede doel is de praktiserende diagnosticus voor te lichten over de wijze waarop momenteel
aankomende collega’s opgeleid worden
Het derde doel is de praktiserende diagnosticus een hulpmiddel te verschaffen dat ingezet kan
worden om de kwaliteit van de diagnostische besluitvorming inde eigen werkkring door te lichten en
eventueel aan te passen.
1.2 De noodzaak van opleiding
Klinisch oordeel: beslissingen gemaakt op eigen ervaring en intuïtie; ook wel ongewapend oordeel
genoemd m.n. voorheen veel toegepast, toen opleidingen nog weinig aandacht besteedden aan
de systematiek van het diagnostisch beslissingsproces.
Tenminste drie ontwikkelingen in het gedragsonderzoek, die uitermate belangrijk zijn voor
diagnostiek, tonen de noodzaak van opleiding in de diagnostische besluitvorming aan:
- Het onderzoek naar kwaliteit van het ongewapende oordeel
- De ontwikkelingen in de besliskunde
- Het ontwikkelen van prescriptieve kaders ten behoeve van de professionele diagnostiek
1.3 Pretenties en beperkingen
- Diagnostici blijven afhankelijk van de kwaliteit van de hulpmiddelen
- Harde cumulatieve wetenschappelijke kennis is nog beperkt
- Verschijnselen worden vanuit zeer uiteenlopende zienswijzen bestudeerd
Gedisciplineerde vakbeoefening: het handelen van de diagnosticus verloopt volgens regels die door
hem zelf geëxpliciteerd kunnen worden maak het mogelijk dat zijn handelen door hem zelf of
iemand anders gekopieerd kan worden empirisch-analytische aanpak
,Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Hoofdstuk 2 Uitgangspunten
2.1 Wetenschappelijke diagnostiek
=> het probleemoplossend omgaan met persoonlijkheids- en gedragsproblemen ondersteunen met
wetenschappelijk-empirische kennis (empirisch zorgt dat het herhaalbaar is)
De diagnosticus is wetenschappelijker naarmate hij:
- Explicieter werkt met theorieën en de verschillende theorieniveaus duidelijker met elkaar in
verband brengt;
- Er zich bewust rekenschap van geeft in welke gevallen hij wel en in welke gevallen hij niet
voor een bepaalde theorie kiest;
- Duidelijker de denkstappen vastlegt die geleid hebben tot het advies;
- Onderzoek doet naar de waarde van theorieën voor de problemen waar ze betrekking op
hebben en naar het effect van ingrepen;
- De resultaten van het eigen werk uitwisselt met collega’s
2.2 Verschillende foutenbronnen
Drie belangrijke bronnen voor de diagnostische praktijk:
- Onderzoek naar de wijze waarop mensen met kansen en waarschijnlijkheden omgaan;
- Onderzoek naar vuistregels en heuristieken die mensen doorgaans geneigd zijn te volgen;
- Onderzoek naar de kwaliteit van professionele diagnostiek;
2.3 Besliskundige ondersteuning
Beslissingsprobleem: een keuzeprobleem waarbij verschillende opties verschillende consequenties
kunnen hebben m.b.t. het doel
Descriptieve beslissingstheorie houdt zich bezig met het beschrijven en verklaren van het
beslissingsgedrag
Normatieve beslissingstheorie gaat nog verder dan het beschrijven en verklaren, en schrijft hoe de
beslisser formeel te werk moet gaan o.b.v. een aantal rationele axioma’s
2.4 Prescriptieve diagnostiek
Normatieve/prescriptieve diagnostiek houdt zich bezig met het funderen, formuleren en
onderzoeken van diagnostische regels en procedures; richt zich op vragen als ‘Wat is feitelijk een
diagnose?’, ‘Is het mogelijk en redelijk voorschriften voor de diagnosticus te formuleren?’, ‘In
hoeverre kan het diagnostisch proces door deze voorschriften gereguleerd worden?’ in dit boek is
gekozen voor prescriptief i.p.v. normatief (in het Nederlands ook wel gebruikt als ‘leer voor de
diagnostiek’)
Empirische cyclus kan gelden als de algemene methodologische grondstructuur van het
wetenschappelijk handelen; hierin staat de activiteit van het genereren en toetsen van hypothesen
centraal
, Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Hoofdstuk 3 De diagnostische cyclus
3.1 Van hulpvraag tot cyclus
3.1.1. Hulpvraag, vraagstelling, onderzoeksvraag en type diagnostisch onderzoek
Een cliënt komt met een (al dan niet diagnostische) hulpvraag (C) diagnostische hulpvraag (D)
wordt samen omgezet in een vraagstelling (C & D) de vraagstelling wordt vervolgens opgevat als
onderzoeksvraag waarmee de diagnosticus een verbinding legt tussen type vraagstelling en type
diagnostisch onderzoek (D). C = cliënt input; D = diagnosticus input
Voorbeelden van hulpvragen met het bijbehorende onderzoekstype:
3.1.2 Diagnostische hulpvraag en diagnostisch scenario
Vaak bestaat er niet maar één hulpvraag, en is dus ook een combinatie van typen onderzoek nodig.
Hierbij is de volgorde van onderzoek niet willekeurig, bijv. onderkenning gaat vooraf aan indicatie.
Diagnostisch scenario: de geordende sequentie van meerdere typen onderzoeken, bij een
conglomeraat (meerdere hulpvragen, complex); hierbij is verhelderend onderzoek altijd de eerste
stap.
0-scenario: wanneer blijkt dat na het verhelderend onderzoek geen extra onderzoek meer
nodig is (bepaald door cliënt én diagnosticus samen)
1-scenario: een diagnostisch scenario waarbij één keer de overgang naar een ander type
onderzoek wordt gemaakt
2-scenario: een diagnostisch scenario waarbij twee keer de overgang naar een ander type
onderzoek wordt gemaakt
3-scenario meest volledige geval
