Inhoud
HC1: Anatomie en fysiologie van hart en circulatie ................................................................................ 3
Anatomie & fysiologie: H12.1 + 12.3-12.4 Het hart (blz. 480-490 + 495-501) .................................... 3
Anatomie & fysiologie: H13.1-13.6 Bloedvaten en bloedsomloop (blz. 510-534) .............................. 9
LB SEHV: H4.3 Fysiologie van de circulatie (blz. 74-76) ..................................................................... 19
HC2: Prikkelgeleiding en hartritmestoornissen..................................................................................... 20
Anatomie & fysiologie: H12.2 Geleiding van het hart (blz. 490-494)................................................ 20
LB SEHV: H4.4 Prikkelvormend systeem (blz. 76-81) ........................................................................ 22
ECG: Stappenplan interpretatie ecg (blz. 14-15) ............................................................................... 25
ECG: H1+2 Anatomie en elektrofysiologie (blz. 20-34) ..................................................................... 26
Pathologie: H6.3.8 Hartgeleidingsstoornissen (blz. 102-103) ........................................................... 28
WC1: Basis ecg....................................................................................................................................... 28
ECG: H3+4 Vectoren en ecg papier (blz. 35-46) ................................................................................ 28
ECG: H6+7+8 Normale hartslag, frequentie en ritme (blz. 53-94) .................................................... 29
ECG: H10 Elektrische hartas (blz. 137-145) ....................................................................................... 33
VTM2: Ecg aansluiten en maken ........................................................................................................... 34
Verpleegkundige V dl. 2: H19.7 Ecg (blz. 231-240) ........................................................................... 34
Procedures SEH: Procedure 37 + 38 Monitorbewaking en ecg (blz. 159-167).................................. 34
LifePak 15: H4 Ecg-bewaking (blz. 4.1-4.19)...................................................................................... 34
HC3: Hartdynamica en hartfalen ........................................................................................................... 34
Pathologie: H6.3.4-6.3.5 + 6.4 Hartfalen (blz. 99-103)...................................................................... 34
LB SEHV: H4.6.2 Ziekten van het myocard (blz. 87-91) ..................................................................... 36
WC2: Ritmestoornissen ......................................................................................................................... 38
ECG: H9 P-golf en PQ-interval (blz. 97-104) ...................................................................................... 38
HC4: LO en anamnese hart en circulatie ............................................................................................... 39
Fysische diagnostiek: H5.1-5.2 Thoraxholte en het hart (blz. 86-107).............................................. 39
Fysische diagnostiek: H9.1-9.4.3 Perifere circulatie (blz. 186-195) .................................................. 45
LB anamnese: H11.3 Tractus circulatorius (blz. 204-218) ................................................................. 46
HC5: Bloed en stolling ........................................................................................................................... 49
Anatomie & fysiologie: H11.1-11.2 + 11.6-11.7 Bloed (blz. 450-454 + 469-473) .............................. 49
LB SEHV: H11.1-11.3 + 11.6 Stollingsstoornissen (blz. 252-255 + 258-261)...................................... 51
Farmacologie: H4.3.3-4.3.4 Anticoangulantia en antistolling (blz. 106-118) .................................... 53
Pathologie: H7.1-7.5 Aandoeningen van het bloed (blz. 117-127) ................................................... 55
VTM3: Venapunctie ............................................................................................................................... 57
Verpleegkundige V dl.1: H12.4.2 Het afnemen van bloed (blz. 526-528) ......................................... 57
1
, Procedures SEH: Procedure 39 Afnemen van bloed met venapunctie (blz. 167-173) ...................... 57
VTC1: Tractus circulatorius .................................................................................................................... 58
LB SEHV: H1.4.2 + 1.4.5 Anamnese circulatorius .............................................................................. 58
LB anamnese: H10.7 Tractus circulatorius (blz. 167-169) ................................................................. 58
HC6: Reanimatie .................................................................................................................................... 59
LB SEHV: H5.1-5.3 + 5.7 Basale reanimatie (blz. 121-127 + 134-135) ............................................... 59
LB SEHV: H5.9.1 + 5.10.1 Defibrillatie en stroomdiagram (blz. 136-138 + 144-146) ........................ 61
LB SEHV: H5.12-5.14 Postreanimatie en prognose (blz. 148-152) .................................................... 61
Verpleegkundige V dl.2 : H19.8-19.8.5 Ondersteuning vitale functies (blz. 241-248) ...................... 62
Procedures SEH: Procedure 27 3-5-kanaalsmonitorbewaking (blz. 159-162) .................................. 62
Procedures SEH: Procedure 43 + 45 Houding en defibrillatie (blz. 187-189 + 194-199)................... 63
WC4: Bundeltakblokken ........................................................................................................................ 63
ECG: H9 Verbrede QRS-complexen (blz. 113) ................................................................................... 63
ECG: H11 Bundeltakblokken (blz. 147-155)....................................................................................... 63
VTM1: Lichamelijk onderzoek ............................................................................................................... 64
HC7: Shock ............................................................................................................................................. 64
LB SEHV: H4.8 Shock (blz. 110-116)................................................................................................... 64
PHLTS: H3 Shock fysiologie (blz. 44-55)............................................................................................. 68
PHTLS: H3 Shock bloedverlies (blz. 64-68) ........................................................................................ 69
WC5: Ischemie en infarcering ............................................................................................................... 69
ECG: H9 ST-segment en T-golven (blz. 119-125) ............................................................................... 69
ECG: H13 Acuut myocardinfarct (blz. 195-225)................................................................................. 70
VTM4: Infuus prikken ............................................................................................................................ 73
Verpleegkundige V dl.2: H20.3.4-20.3.5 Infuus prikken (blz. 269-274) ............................................ 73
HC8: Acute aandoening door atherosclerose ....................................................................................... 73
Pathologie: H6.3.1-6.3.2 Aandoeningen hart- en vaatstelsel (blz. 91-96) ........................................ 73
Interne geneeskunde: H7.8-7.10 Vaatziekten (blz. 232-237)............................................................ 74
Interne geneeskunde: H15.7 Coronairlijden (blz. 519-530) .............................................................. 75
VTM6: Verbinden .................................................................................................................................. 76
LB SEHV: H8.6.6-8.6.7 Topletsels en wondgenezing (blz. 228) ......................................................... 76
Verpleegkundige V dl. 2: H17.1-17.5 Wonden (blz. 65-73) ............................................................... 77
Procedures SEH: Procedure 2 PROVOKE (blz. 27) ............................................................................. 79
Procedures SEH: Procedure 74 Tetanusprofylaxe (blz. 333) ............................................................. 79
College aantekeningen .......................................................................................................................... 80
2
,HC1: Anatomie en fysiologie van hart en circulatie
Anatomie & fysiologie: H12.1 + 12.3-12.4 Het hart (blz. 480-490 + 495-501)
▪ Anastomose = uitgang ▪ Kleine bloedsomloop = pulmonaire
▪ Atrion = hall circulatie
▪ Cupis = punt ▪ Grote bloedsomloop =
▪ Diastole = uitzetting systeemcirculatie
▪ Septum = wand ▪ Arteriën = efferente vaten
▪ Systole = samentrekking ▪ Venen = afferente vaten
▪ Ventricle = buikje ▪ Atrium = boezem
▪ Ectopisch = afwijkende plaats ▪ Ventrikel = kamer
Locatie hart
Het hart ligt in het mediastinum, waar ook de grote vaten, de thymus, de oesaphagus en trachea zich
bevinden. Het hart is omgeven door de pericardiale holte. De bekleding hiervan is een sereuze
membraan; het hartzakje of pericardium. Dit wordt weer onderverdeeld in het viscerale pericardium
(epicardium) en het pariëtale pericardium. Het bestaat uit een dicht netwerk van collagene vezels die
de positie van het hart stabiliseren. De pericardiale holte bevat normaliter een hoeveelheid
pericardiale vloeistof, wat werkt als glijmiddel.
Uitwendige anatomie
Atria hebben dunne, gespierde wanden die ver kunnen uitrekken. Wanneer deze niet met bloed is
gevuld is het een hobbelige, kronkelige flap die auricula heet. De grens tussen dus atria en ventrikels
wordt bepaald door de atrioventriculaire groeve (sulcus coronarius), die meestal veel vet bevat.
Twee ondiepere groeven markeren de grens tussen de ventrikels; ventrale interventriculaire groeve
en dorsale interventriculaire groeve. Behalve vet, bevatten de groeven de belangrijkste vaten van de
hartspier. Van de apex tot de basis is het hart ongeveer 12,5 cm.
3
, De hartwand
De wand bestaat uit drie duidelijke lagen:
▪ Epicardium/viscerale pericardium (buitenste): dit sereuze membraan
bestaat uit een buitenste epitheel en een onderliggende laag van losmazig
bindweefsel die aan het myocard vast zit.
▪ Myocardium/myocard (middelste): dit is de gespierde wand van het hart,
wat ook de bloedvaten en zenuwen van het hart bevat. Het spierweefsel
vormt concentrische banden die rond de atria gewikkeld zijn en die
spiraalsgewijs in de wanden van de ventrikels doorlopen, wat voor de
stuwende een draaiende samentrekkingen zorgt.
▪ Endocardium/epicard: (binnenste): dit is enkelvoudig plaveiselepitheel, ofwel endotheel.
Typische hartspiercellen zijn kleiner dan skeletspiervezels. Elke hartspiercel bevat myofibrillen en
samentrekkingen gaan gepaard met verkortingen van afzonderlijke sarcomeren. Hartspiercellen zijn
vrijwel geheel afhankelijk van aerobe afbraak, waardoor ze veel mitochondriën hebben en een
enorme myoglobinereserve (voor zuurstofopslag). Elke hartspiercel staat met vele andere cellen in
contact door intercalaire schijven, waarbij membranen van aangrenzende cellen door desmosomen
en gap junctions. De desmosomen brengen de contractiekracht van de ene op de andere cel over
wanneer ze tijdens een contractie samenwerken. De gap junctions zorgen voor verplaatsing van
ionen waardoor actiepotentialen zich snel van de ene naar de andere cel kunnen verplaatsen.
Rondom hartspiercellen zit bindweefsels die bestaan uit vele collagene en elastische vezels. Vezels:
▪ Zorgen ervoor dat aangrenzende cellen bij elkaar worden gehouden.
▪ Verstevigen spiervezels, bloedvaten en zenuwen van het myocardium.
▪ Verstevigen het hart en voorkomen daarmee dat het teveel wordt uitgerekt.
▪ Helpen het hart na contractie in de oorspronkelijke vorm terugkeren.
Inwendige anatomie en organisatie
Adhv afbeelding hieronder
▪ De twee atria worden gescheiden door het septum interatriale en de twee ventrikels door
het septum interventriculare. Beide septa bestaan uit hartspierweefsel.
▪ Atria monden uit in ventrikels via een atrioventriculaire klep (AV-klep). Dit zijn plooien van
vezelig weefsel die ervoor zorgen dat het bloed maar één richting op kan stromen.
ᵒ Rechts is er de rechter AV-klep/valvula tricuspidalis. Dit omdat de klep drie cuspes of
slippen heeft, die door chordae tendineae op zijn plaats worden gehouden en weer
verbonden zijn met de mm. papillares, zodat de kleppen niet terugslaan.
4
HC1: Anatomie en fysiologie van hart en circulatie ................................................................................ 3
Anatomie & fysiologie: H12.1 + 12.3-12.4 Het hart (blz. 480-490 + 495-501) .................................... 3
Anatomie & fysiologie: H13.1-13.6 Bloedvaten en bloedsomloop (blz. 510-534) .............................. 9
LB SEHV: H4.3 Fysiologie van de circulatie (blz. 74-76) ..................................................................... 19
HC2: Prikkelgeleiding en hartritmestoornissen..................................................................................... 20
Anatomie & fysiologie: H12.2 Geleiding van het hart (blz. 490-494)................................................ 20
LB SEHV: H4.4 Prikkelvormend systeem (blz. 76-81) ........................................................................ 22
ECG: Stappenplan interpretatie ecg (blz. 14-15) ............................................................................... 25
ECG: H1+2 Anatomie en elektrofysiologie (blz. 20-34) ..................................................................... 26
Pathologie: H6.3.8 Hartgeleidingsstoornissen (blz. 102-103) ........................................................... 28
WC1: Basis ecg....................................................................................................................................... 28
ECG: H3+4 Vectoren en ecg papier (blz. 35-46) ................................................................................ 28
ECG: H6+7+8 Normale hartslag, frequentie en ritme (blz. 53-94) .................................................... 29
ECG: H10 Elektrische hartas (blz. 137-145) ....................................................................................... 33
VTM2: Ecg aansluiten en maken ........................................................................................................... 34
Verpleegkundige V dl. 2: H19.7 Ecg (blz. 231-240) ........................................................................... 34
Procedures SEH: Procedure 37 + 38 Monitorbewaking en ecg (blz. 159-167).................................. 34
LifePak 15: H4 Ecg-bewaking (blz. 4.1-4.19)...................................................................................... 34
HC3: Hartdynamica en hartfalen ........................................................................................................... 34
Pathologie: H6.3.4-6.3.5 + 6.4 Hartfalen (blz. 99-103)...................................................................... 34
LB SEHV: H4.6.2 Ziekten van het myocard (blz. 87-91) ..................................................................... 36
WC2: Ritmestoornissen ......................................................................................................................... 38
ECG: H9 P-golf en PQ-interval (blz. 97-104) ...................................................................................... 38
HC4: LO en anamnese hart en circulatie ............................................................................................... 39
Fysische diagnostiek: H5.1-5.2 Thoraxholte en het hart (blz. 86-107).............................................. 39
Fysische diagnostiek: H9.1-9.4.3 Perifere circulatie (blz. 186-195) .................................................. 45
LB anamnese: H11.3 Tractus circulatorius (blz. 204-218) ................................................................. 46
HC5: Bloed en stolling ........................................................................................................................... 49
Anatomie & fysiologie: H11.1-11.2 + 11.6-11.7 Bloed (blz. 450-454 + 469-473) .............................. 49
LB SEHV: H11.1-11.3 + 11.6 Stollingsstoornissen (blz. 252-255 + 258-261)...................................... 51
Farmacologie: H4.3.3-4.3.4 Anticoangulantia en antistolling (blz. 106-118) .................................... 53
Pathologie: H7.1-7.5 Aandoeningen van het bloed (blz. 117-127) ................................................... 55
VTM3: Venapunctie ............................................................................................................................... 57
Verpleegkundige V dl.1: H12.4.2 Het afnemen van bloed (blz. 526-528) ......................................... 57
1
, Procedures SEH: Procedure 39 Afnemen van bloed met venapunctie (blz. 167-173) ...................... 57
VTC1: Tractus circulatorius .................................................................................................................... 58
LB SEHV: H1.4.2 + 1.4.5 Anamnese circulatorius .............................................................................. 58
LB anamnese: H10.7 Tractus circulatorius (blz. 167-169) ................................................................. 58
HC6: Reanimatie .................................................................................................................................... 59
LB SEHV: H5.1-5.3 + 5.7 Basale reanimatie (blz. 121-127 + 134-135) ............................................... 59
LB SEHV: H5.9.1 + 5.10.1 Defibrillatie en stroomdiagram (blz. 136-138 + 144-146) ........................ 61
LB SEHV: H5.12-5.14 Postreanimatie en prognose (blz. 148-152) .................................................... 61
Verpleegkundige V dl.2 : H19.8-19.8.5 Ondersteuning vitale functies (blz. 241-248) ...................... 62
Procedures SEH: Procedure 27 3-5-kanaalsmonitorbewaking (blz. 159-162) .................................. 62
Procedures SEH: Procedure 43 + 45 Houding en defibrillatie (blz. 187-189 + 194-199)................... 63
WC4: Bundeltakblokken ........................................................................................................................ 63
ECG: H9 Verbrede QRS-complexen (blz. 113) ................................................................................... 63
ECG: H11 Bundeltakblokken (blz. 147-155)....................................................................................... 63
VTM1: Lichamelijk onderzoek ............................................................................................................... 64
HC7: Shock ............................................................................................................................................. 64
LB SEHV: H4.8 Shock (blz. 110-116)................................................................................................... 64
PHLTS: H3 Shock fysiologie (blz. 44-55)............................................................................................. 68
PHTLS: H3 Shock bloedverlies (blz. 64-68) ........................................................................................ 69
WC5: Ischemie en infarcering ............................................................................................................... 69
ECG: H9 ST-segment en T-golven (blz. 119-125) ............................................................................... 69
ECG: H13 Acuut myocardinfarct (blz. 195-225)................................................................................. 70
VTM4: Infuus prikken ............................................................................................................................ 73
Verpleegkundige V dl.2: H20.3.4-20.3.5 Infuus prikken (blz. 269-274) ............................................ 73
HC8: Acute aandoening door atherosclerose ....................................................................................... 73
Pathologie: H6.3.1-6.3.2 Aandoeningen hart- en vaatstelsel (blz. 91-96) ........................................ 73
Interne geneeskunde: H7.8-7.10 Vaatziekten (blz. 232-237)............................................................ 74
Interne geneeskunde: H15.7 Coronairlijden (blz. 519-530) .............................................................. 75
VTM6: Verbinden .................................................................................................................................. 76
LB SEHV: H8.6.6-8.6.7 Topletsels en wondgenezing (blz. 228) ......................................................... 76
Verpleegkundige V dl. 2: H17.1-17.5 Wonden (blz. 65-73) ............................................................... 77
Procedures SEH: Procedure 2 PROVOKE (blz. 27) ............................................................................. 79
Procedures SEH: Procedure 74 Tetanusprofylaxe (blz. 333) ............................................................. 79
College aantekeningen .......................................................................................................................... 80
2
,HC1: Anatomie en fysiologie van hart en circulatie
Anatomie & fysiologie: H12.1 + 12.3-12.4 Het hart (blz. 480-490 + 495-501)
▪ Anastomose = uitgang ▪ Kleine bloedsomloop = pulmonaire
▪ Atrion = hall circulatie
▪ Cupis = punt ▪ Grote bloedsomloop =
▪ Diastole = uitzetting systeemcirculatie
▪ Septum = wand ▪ Arteriën = efferente vaten
▪ Systole = samentrekking ▪ Venen = afferente vaten
▪ Ventricle = buikje ▪ Atrium = boezem
▪ Ectopisch = afwijkende plaats ▪ Ventrikel = kamer
Locatie hart
Het hart ligt in het mediastinum, waar ook de grote vaten, de thymus, de oesaphagus en trachea zich
bevinden. Het hart is omgeven door de pericardiale holte. De bekleding hiervan is een sereuze
membraan; het hartzakje of pericardium. Dit wordt weer onderverdeeld in het viscerale pericardium
(epicardium) en het pariëtale pericardium. Het bestaat uit een dicht netwerk van collagene vezels die
de positie van het hart stabiliseren. De pericardiale holte bevat normaliter een hoeveelheid
pericardiale vloeistof, wat werkt als glijmiddel.
Uitwendige anatomie
Atria hebben dunne, gespierde wanden die ver kunnen uitrekken. Wanneer deze niet met bloed is
gevuld is het een hobbelige, kronkelige flap die auricula heet. De grens tussen dus atria en ventrikels
wordt bepaald door de atrioventriculaire groeve (sulcus coronarius), die meestal veel vet bevat.
Twee ondiepere groeven markeren de grens tussen de ventrikels; ventrale interventriculaire groeve
en dorsale interventriculaire groeve. Behalve vet, bevatten de groeven de belangrijkste vaten van de
hartspier. Van de apex tot de basis is het hart ongeveer 12,5 cm.
3
, De hartwand
De wand bestaat uit drie duidelijke lagen:
▪ Epicardium/viscerale pericardium (buitenste): dit sereuze membraan
bestaat uit een buitenste epitheel en een onderliggende laag van losmazig
bindweefsel die aan het myocard vast zit.
▪ Myocardium/myocard (middelste): dit is de gespierde wand van het hart,
wat ook de bloedvaten en zenuwen van het hart bevat. Het spierweefsel
vormt concentrische banden die rond de atria gewikkeld zijn en die
spiraalsgewijs in de wanden van de ventrikels doorlopen, wat voor de
stuwende een draaiende samentrekkingen zorgt.
▪ Endocardium/epicard: (binnenste): dit is enkelvoudig plaveiselepitheel, ofwel endotheel.
Typische hartspiercellen zijn kleiner dan skeletspiervezels. Elke hartspiercel bevat myofibrillen en
samentrekkingen gaan gepaard met verkortingen van afzonderlijke sarcomeren. Hartspiercellen zijn
vrijwel geheel afhankelijk van aerobe afbraak, waardoor ze veel mitochondriën hebben en een
enorme myoglobinereserve (voor zuurstofopslag). Elke hartspiercel staat met vele andere cellen in
contact door intercalaire schijven, waarbij membranen van aangrenzende cellen door desmosomen
en gap junctions. De desmosomen brengen de contractiekracht van de ene op de andere cel over
wanneer ze tijdens een contractie samenwerken. De gap junctions zorgen voor verplaatsing van
ionen waardoor actiepotentialen zich snel van de ene naar de andere cel kunnen verplaatsen.
Rondom hartspiercellen zit bindweefsels die bestaan uit vele collagene en elastische vezels. Vezels:
▪ Zorgen ervoor dat aangrenzende cellen bij elkaar worden gehouden.
▪ Verstevigen spiervezels, bloedvaten en zenuwen van het myocardium.
▪ Verstevigen het hart en voorkomen daarmee dat het teveel wordt uitgerekt.
▪ Helpen het hart na contractie in de oorspronkelijke vorm terugkeren.
Inwendige anatomie en organisatie
Adhv afbeelding hieronder
▪ De twee atria worden gescheiden door het septum interatriale en de twee ventrikels door
het septum interventriculare. Beide septa bestaan uit hartspierweefsel.
▪ Atria monden uit in ventrikels via een atrioventriculaire klep (AV-klep). Dit zijn plooien van
vezelig weefsel die ervoor zorgen dat het bloed maar één richting op kan stromen.
ᵒ Rechts is er de rechter AV-klep/valvula tricuspidalis. Dit omdat de klep drie cuspes of
slippen heeft, die door chordae tendineae op zijn plaats worden gehouden en weer
verbonden zijn met de mm. papillares, zodat de kleppen niet terugslaan.
4
