Hoofdstuk 1: Vertering
§1 Voedingstoffen
Alles wat je eet of drinkt, noem je voedingsmiddelen. Voedingsmiddelen bevatten voedingsstoffen.
Er zijn zes groepen voedingsstoffen: eiwitten, koolhydraten, vetten, water, mineralen en vitaminen.
Sommige voedinsstoffen worden gebruik als bouwstoffen (vorming van organische moleculen bij
de voortgezette assimilatie) of brandstoffen (leveren energie voor dissimilatie).
● Eiwitten: keten van verschillende aminozuren, gevormd door een dehydratie reactie
(onttrekken van water).
○ In eiwitten van mensen komen twintig verschillende aminozuren voor. Volwassenen
kunnen acht aminozuren niet of in onvoldoende hoeveelheden vormen, daarom
moeten deze essentiële aminozuren in het voedsel voorkomen. De overige twaalf
kunnen mensen zelf maken als ze niet voldoende in het voedsel voorkomen,
niet-essentiële aminozuren kunnen in de lever worden gevormd uit andere
aminozuren.
○ Belangrijke bouwstoffen van cellen en weefsels, komt voor in tussencelstof, nodig
bij het transport van stoffen (transporteiwitten), de cel communicatie (signalen
overbrengen: hormonen, neurotransmitters), chemische reacties (enzymen),
immuniteit (antistoffen) en bloedstolling (stollingseiwitten).
○ Een teveel wordt niet opgeslagen, maar wordt omgezet in glucose en verbrand.
● Koolhydraten: bestaan uit sachariden → monosachariden (glucose en fructose),
disachariden (sacharose en maltose) en polysachariden (zetmeel).
○ Belangrijke brandstoffen in je lichaam en kunnen dienen als bouwstoffen.
○ Een teveel wordt opgeslagen in glycogeen in de lever en spieren of in vetten onder
de huid of rondom organen.
○ Voedingsvezels zijn koolhydraten die niet kunnen worden verteerd door enzymen
van de mens, ze bevorderen de darmwerking.
● Vetten: opgebouwd uit een glycerolmolecuul en drie vetzuurmoleculen, dit worden
triglyceriden vetten genoemd. De vetzuren kunnen verzadigd of onverzadigd zijn. Een
verzadigd vetzuur (dierlijke vetten) bevat het maximaal aantal waterstofatomen en is recht,
een onverzadigd vetzuur (plantaardige oliën en vis) bevat niet het maximaal aantal
waterstofatomen en is niet recht.
○ Je lichaam kan glycerol en de meeste vetzuren vormen uit andere orgnaichce
stoffen, je voedsel hoeft dus weinig vetten te bevatten. Alleen een elke
onverzadigde vetzuren moet in het voedsel voorkomen (essentiële vetzuren.
○ Een teveel aan vetten wordt opgeslagen onder de huid en rondom organen.
● Water: belangrijke bouwstof voor je lichaamscellen, oplosmiddel voor allerlei stoffen,
transportmiddel en belangrijke rol bij regeling lichaamstemperatuur.
● Mineralen: anorganische stoffen zoals calcium, fosfor, kalium en natrium worden gebruikt
als bouwstoffen.
○ Mineralen die je slechts in zeer kleine hoeveelheden nodig hebt, worden
spoorelementen genoemd. Ze zijn vaak bestanddeel van enzymen of hormonen.
● Vitaminen: organische stoffen die nodig zijn om de processen in je lichaam goed te laten
verlopen.
○ Alleen vitamine K kan worden gemaakt door bacteriën in je dikke darm. Alle andere
moeten in je voedsel aanwezig zijn. Sommige vitaminen zijn in je voedsel aanwezig
als provitamine. Uit een provitamine kan je lichaam dan zelf vitamine vormen.
○ Bij gebrek aan vitaminen ontstaan gebreksziekten.
, §2 Het verteringsstelsel / §3 Chemische vertering
Bij vertering worden voedingsstoffen zo klein gemaakt dat ze door de darmwand kunnen. Grote
organische moleculen worden hierbij afgebroken tot kleine moleculen (de verteringsprodcuten).
Alleen eiwitten, koolhydraten en vetten worden verteerd. Dan kunnen ze via de cellen van de
darmwand opgenomen worden in het bloed, later kan het lichaam er dan weer grote moleculen
van maken door voortgezette assimilatie.
● Chemische vertering: de afbraak van voedingsstoffen met behulp van verteringsenzymen.
● Mechanische vertering: de afbraak van voedingsstoffen met behulp van het gebit en
knedende bewegingen van het verteringsstelsel (darmperistaltiek).
Het verteringstelsel
● Mond: speeksel:
○ Amylase: zetmeel → maltose (een disacharide).
○ Glijbaarder maken van voedsel.
○ Doodt bactiëren.
Voedsel in de keelholte zet de slikreflex in werking: de neusholte wordt afgesloten met de huig en
de luchtpijp door het strotklepje, het voedsel kan dan alleen de slokdarm in.
● Slokdarm:
○ Peristaltiek: samentrekking van spieren in de slokdarmwand, waardoor het voedsel
richting de maag wordt getransporteerd. Deze samentrekkingen worden ook wel
peristaltische bewegingen genoemd.
● Maag:
○ Kringspier reguleert de in en uitgang van de maag.
○ De productie van maagsap wordt geregeld door het autonome zenuwstelsel
(voedsel zien en/of ruiken) en door het hormoon gastrine (als het voedsel in de
maag is aangekomen) uit de maagwand.
○ Maagsap: bevat zoutzuur, slijm en pesiogeen (inactief pro-enzym)
○ Maagsapklier bestaat uit verschillende type cellen. Een type kliercellen produceert
+ −
𝐻 en 𝐶𝑙 , andere cellen slijm en weer andere pepsinogeen.
○ Het maagslijmvlies vormt een beschermende laag tegen de binnenzijde van de
maagwand, zodat maagsap de wand niet aantast.
○ Zoutzuur (HCl) activeert pepsinogeen in pepsine en doodt bactiëren.
○ Pepsine kan ook pepsiogeen activeren en verteerd eiwitten tot polypeptiden.
● Twaalfvingerige darm (eerste gedeelte dunne darm):
○ Maagportier: laat beetje bij beetje voedsel door naar de twaalfvingerige darm.
■ Bij lage pH in de twaalfvingerige darm is de maagportier samengetrokken.
■ Bij een licht basische pH is de maagportier ontspannen.
−
○ Het maagzuur wordt geneutraliseerd door enzymen (waterstofcarbonaat, 𝐻𝐶𝑂 3
) die zijn geproduceerd door de alvleesklier.
○ De lever produceert gal, gal wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas. De galblaas
geeft gal af via de galbuis als vethoudend voedsel de twaalfvingerige darm
passeert. Gal bevat galkleurstoffen en galzouten. De galkleurstoffen geven de
bruine kleur aan de ontlasting, de galzouten verdelen grote vetdruppels in het
voedsel in kleine druppeltjes. Dit heet emulgeren.
○ Bij een lage pH produceren cellen in de wand van de twaalfvingerige darm de
hormoon secretine en cholecystokinine.
−
■ Secretine regelt de productie van gal door de lever en afgifte van 𝐻𝐶𝑂 3
.
■ Cholecystokinine regelt de afgifte van gal (door de galblaas) en alvleessap.
§1 Voedingstoffen
Alles wat je eet of drinkt, noem je voedingsmiddelen. Voedingsmiddelen bevatten voedingsstoffen.
Er zijn zes groepen voedingsstoffen: eiwitten, koolhydraten, vetten, water, mineralen en vitaminen.
Sommige voedinsstoffen worden gebruik als bouwstoffen (vorming van organische moleculen bij
de voortgezette assimilatie) of brandstoffen (leveren energie voor dissimilatie).
● Eiwitten: keten van verschillende aminozuren, gevormd door een dehydratie reactie
(onttrekken van water).
○ In eiwitten van mensen komen twintig verschillende aminozuren voor. Volwassenen
kunnen acht aminozuren niet of in onvoldoende hoeveelheden vormen, daarom
moeten deze essentiële aminozuren in het voedsel voorkomen. De overige twaalf
kunnen mensen zelf maken als ze niet voldoende in het voedsel voorkomen,
niet-essentiële aminozuren kunnen in de lever worden gevormd uit andere
aminozuren.
○ Belangrijke bouwstoffen van cellen en weefsels, komt voor in tussencelstof, nodig
bij het transport van stoffen (transporteiwitten), de cel communicatie (signalen
overbrengen: hormonen, neurotransmitters), chemische reacties (enzymen),
immuniteit (antistoffen) en bloedstolling (stollingseiwitten).
○ Een teveel wordt niet opgeslagen, maar wordt omgezet in glucose en verbrand.
● Koolhydraten: bestaan uit sachariden → monosachariden (glucose en fructose),
disachariden (sacharose en maltose) en polysachariden (zetmeel).
○ Belangrijke brandstoffen in je lichaam en kunnen dienen als bouwstoffen.
○ Een teveel wordt opgeslagen in glycogeen in de lever en spieren of in vetten onder
de huid of rondom organen.
○ Voedingsvezels zijn koolhydraten die niet kunnen worden verteerd door enzymen
van de mens, ze bevorderen de darmwerking.
● Vetten: opgebouwd uit een glycerolmolecuul en drie vetzuurmoleculen, dit worden
triglyceriden vetten genoemd. De vetzuren kunnen verzadigd of onverzadigd zijn. Een
verzadigd vetzuur (dierlijke vetten) bevat het maximaal aantal waterstofatomen en is recht,
een onverzadigd vetzuur (plantaardige oliën en vis) bevat niet het maximaal aantal
waterstofatomen en is niet recht.
○ Je lichaam kan glycerol en de meeste vetzuren vormen uit andere orgnaichce
stoffen, je voedsel hoeft dus weinig vetten te bevatten. Alleen een elke
onverzadigde vetzuren moet in het voedsel voorkomen (essentiële vetzuren.
○ Een teveel aan vetten wordt opgeslagen onder de huid en rondom organen.
● Water: belangrijke bouwstof voor je lichaamscellen, oplosmiddel voor allerlei stoffen,
transportmiddel en belangrijke rol bij regeling lichaamstemperatuur.
● Mineralen: anorganische stoffen zoals calcium, fosfor, kalium en natrium worden gebruikt
als bouwstoffen.
○ Mineralen die je slechts in zeer kleine hoeveelheden nodig hebt, worden
spoorelementen genoemd. Ze zijn vaak bestanddeel van enzymen of hormonen.
● Vitaminen: organische stoffen die nodig zijn om de processen in je lichaam goed te laten
verlopen.
○ Alleen vitamine K kan worden gemaakt door bacteriën in je dikke darm. Alle andere
moeten in je voedsel aanwezig zijn. Sommige vitaminen zijn in je voedsel aanwezig
als provitamine. Uit een provitamine kan je lichaam dan zelf vitamine vormen.
○ Bij gebrek aan vitaminen ontstaan gebreksziekten.
, §2 Het verteringsstelsel / §3 Chemische vertering
Bij vertering worden voedingsstoffen zo klein gemaakt dat ze door de darmwand kunnen. Grote
organische moleculen worden hierbij afgebroken tot kleine moleculen (de verteringsprodcuten).
Alleen eiwitten, koolhydraten en vetten worden verteerd. Dan kunnen ze via de cellen van de
darmwand opgenomen worden in het bloed, later kan het lichaam er dan weer grote moleculen
van maken door voortgezette assimilatie.
● Chemische vertering: de afbraak van voedingsstoffen met behulp van verteringsenzymen.
● Mechanische vertering: de afbraak van voedingsstoffen met behulp van het gebit en
knedende bewegingen van het verteringsstelsel (darmperistaltiek).
Het verteringstelsel
● Mond: speeksel:
○ Amylase: zetmeel → maltose (een disacharide).
○ Glijbaarder maken van voedsel.
○ Doodt bactiëren.
Voedsel in de keelholte zet de slikreflex in werking: de neusholte wordt afgesloten met de huig en
de luchtpijp door het strotklepje, het voedsel kan dan alleen de slokdarm in.
● Slokdarm:
○ Peristaltiek: samentrekking van spieren in de slokdarmwand, waardoor het voedsel
richting de maag wordt getransporteerd. Deze samentrekkingen worden ook wel
peristaltische bewegingen genoemd.
● Maag:
○ Kringspier reguleert de in en uitgang van de maag.
○ De productie van maagsap wordt geregeld door het autonome zenuwstelsel
(voedsel zien en/of ruiken) en door het hormoon gastrine (als het voedsel in de
maag is aangekomen) uit de maagwand.
○ Maagsap: bevat zoutzuur, slijm en pesiogeen (inactief pro-enzym)
○ Maagsapklier bestaat uit verschillende type cellen. Een type kliercellen produceert
+ −
𝐻 en 𝐶𝑙 , andere cellen slijm en weer andere pepsinogeen.
○ Het maagslijmvlies vormt een beschermende laag tegen de binnenzijde van de
maagwand, zodat maagsap de wand niet aantast.
○ Zoutzuur (HCl) activeert pepsinogeen in pepsine en doodt bactiëren.
○ Pepsine kan ook pepsiogeen activeren en verteerd eiwitten tot polypeptiden.
● Twaalfvingerige darm (eerste gedeelte dunne darm):
○ Maagportier: laat beetje bij beetje voedsel door naar de twaalfvingerige darm.
■ Bij lage pH in de twaalfvingerige darm is de maagportier samengetrokken.
■ Bij een licht basische pH is de maagportier ontspannen.
−
○ Het maagzuur wordt geneutraliseerd door enzymen (waterstofcarbonaat, 𝐻𝐶𝑂 3
) die zijn geproduceerd door de alvleesklier.
○ De lever produceert gal, gal wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas. De galblaas
geeft gal af via de galbuis als vethoudend voedsel de twaalfvingerige darm
passeert. Gal bevat galkleurstoffen en galzouten. De galkleurstoffen geven de
bruine kleur aan de ontlasting, de galzouten verdelen grote vetdruppels in het
voedsel in kleine druppeltjes. Dit heet emulgeren.
○ Bij een lage pH produceren cellen in de wand van de twaalfvingerige darm de
hormoon secretine en cholecystokinine.
−
■ Secretine regelt de productie van gal door de lever en afgifte van 𝐻𝐶𝑂 3
.
■ Cholecystokinine regelt de afgifte van gal (door de galblaas) en alvleessap.
