Jeugdcriminologie
PROF STEFAAN PLEYSIER
HANNELORE BRULEZ / SCHAKELPROGRAMMA CRIMINOLOGISCHE WETENSCHAPPEN /
SCHOOLJAAR 2020-2021
0
, 1. INTRODUCTIECOLLEGE
- Jeugdcriminaliteit als actueel brandend vraagstuk
- Jeugdcriminologie als wetenschappelijke discipline: Kan criminologie hier een antwoord op
bieden?
➢ Jeugdcriminaliteit als actueel brandend vraagstuk
Criminologen kunnen niet altijd wegen op het debat
vandaag de dag. We zien hier cijfers als 4950 criminele
feiten in 2008 en 8800 criminele feiten in 2009. We zien
dus een duidelijke stijging aanwezig een jaar na de vorige
cijfers.
Als we kijken naar de tabel dan zien we daar een tal van zaken staan die vallen onder ‘criminele
feiten gepleegd door jongeren’; zoals wet op de leerplicht, wet op jeugdbescherming etc. Deze
stijgen per jaar met een groot aantal;
➔ Maar kunnen we dit benoemen als jeugdcriminaliteit?
Bord: camera observatie – doelloos rondhangen is
niet toegelaten –
Wat is doelloos rondhangen? Het is een vaag
begrip met een heel brede invulling.
Alsook wordt overlastgevend gedrag vandaag de
dag niet meer getolereerd. Zonder en met dit
gedrag wordt doelloos rondhangen niet meer
getolereerd.
Dit vertelt ons iets over de samenleving waarin we leven!
1
,“De studenten komen terug naar Leuven, de overlast komt er terug aan.” Aan de hand van een tal
van artikels en media, wordt dit een fenomeen van de laatste jaren.
Als we kijken naar de historische achtergrond van dit fenomeen, dan zien we dat dit fenomeen al een
lange tijd bestaat. Zelfs vroeger ging men daar veel strenger op reageren zoals bijvoorbeeld de
“universiteitengevangenis in Leuven”.
“De jeugd van tegenwoordig maakt het wat bond, wij vroeger deden dit niet.” → klopt dus niet!
De overlast van tegenwoordig was vroeger ook al aanwezig! Onrust is van alle tijden (van
Weringh, 1978)
We zien dus dat de historische analyse van dit alles interessant is om na te gaan of dit een nieuw
fenomeen is. We gaan hoe criminaliteit en onveiligheid is onze samenleving is ingeburgerd. Maar
zoals we gezien hebben ‘onrust is van alle tijden’ (Van Weringh, 1978).
Er heerst een soort chronocentrisme rond dit fenomeen; we worden voor het eerst met een
problematiek geconfronteerd maar dit is niet zo.
Als we kijken naar deze zomer 2020: ze omschrijven deze ook als: “een hete zomer vol morele
paniek”. Er wordt onmiddellijk een case gemaakt van dit onaanvaardbare karakter. Jongeren mogen
niet meer naar de kust komen → al snel werd dit gekoppeld aan een gelijkaardig profiel. Maar wat is
dit gelijkaardig profiel? Er moet tegenwoordig snel maatregelen gekoppeld worden aan een bepaald
gedrag. Maar vroeger kwam dit voorval ook al voor.
De kapstok van criminologie is een interessante materie/product om een bepaalde problematiek te
begrijpen.
Kapstok:
Als we kijken naar Bech (1992); zij noemt het ook wel de risicosamenleving. Risico is bepalend
geworden in onze maatschappij. Er heerst een toenemende risicobewustzijn.
De laatste decennia heeft productie een grensheid zoals kernenergie. Deze thema’s zijn bijzonder
actueel maar de risico’s gaan ons meer en meer gaan beheersen. Er heerst dus een stijging van de
productie van risico’s. We leven als het ware in een voorzorgssamenleving.
Er heerst een paradigmawissel : verzorgingsstaat ➔ veiligheidsstraat
Post-crime ➔ pre-crime samenleving
(feiten plegen → dan start er een mechanisme (proberen na te denken of we vroeger kunnen
als politie, sanctie etc.) nadenken over criminaliteit voordat het start)
Voorbeeld: terrorisme, 9/11, radicalisering → hoe kunnen we vroeger ingrijpen zoals bijvoorbeeld
huiszoekingen (wat als een we IS vlag , chemische producten vinden?)
Ander voorbeeld: doelloos rondhangen heeft als gevolg overlast geven. We gaan dit pre-crime
aanpakken. Doelloos rondhangen is niet toegestaan. We grijpen steeds vroeger in en wachten niet
meer tot er feiten worden gepleegd.
We leven in een controlecultuur (Garland, 2001) of ook een incidentencultuur genoemd. De
controlecultuur faalt meer en meer, we bekijken steeds meer de dingen via de incidentencultuur.
2
, We zien duidelijk dat er een toename is van meer aandacht op bepaalde vraagstukken. Er heerst een
morele paniek, een bepaald gevoel van urgentie. Het beeld over jeugdcriminaliteit is niet meer
eenduidig. We zien dat de meerderheid relatief braaf is maar er heersten ook verschillende soorten
jeugdcriminaliteit, alsook typische jeugdcriminaliteit en ernstige problematieken.
Steeds meer en meer heersen er ‘bepaalde populaire mythen’ over jeugdcriminaliteit:
• Jeugddelinquentie stijgt spectaculair
• Jeugddelinquenten beginnen steeds jonger
• Jeugd wordt gewelddadiger
• Jeugdcriminaliteit is etnisch gekleurd.
We gaan deze mythes als uitgangspunt gebruiken om cijfers, statistieken etc. te bekijken = dit is
namelijk de essentie van de criminologen.
Jeugdcriminologie is als wetenschap/discipline → criminologie wordt breder en breder → het gaan
niet meer alleen over criminaliteit, ook overlast, leefbaarheid, waarden en normen etc.
Hoe kunnen we nu deze definitie over jeugdcriminologie breder maken? Tal van vragen komen
steeds meer naar voren → bijvoorbeeld: vinden we spijbelen jeugdcriminaliteit?
Wat valt er onder jeugdcriminologie en wat niet? Gaan we categorieën maken als ernstige feiten en
niet-ernstige feiten?
Met dit definitieprobleem worden we vaak en steeds meer en meer geconfronteerd.
Criminaliteit afbakenen is dus moeilijk: criminaliteit is het plegen van strafbare feiten: het gaat om
gedrag dat als een inbreuk op een juridische regel, doorgans een strafwet, wordt bestempeld. Het is
dus geen objectief en vaststaand gegeven maar tijd- en ruimtebepaald.
Jeugdcriminologie is driedelig volgens Walgrave;
• In de synthese die verbanden zichtbaar maakt tussen het individuele, doorleefde gedrag, de
relaties en de institutionele en maatschappelijke verhoudingen en dynamieken
• In de toevoeging van eigen concepten en theorieën over geproblematiseerd jongerengedrag
en de maatschappelijke respons
• In de inbreng van juridische en sociaal-ethische reflecties over de aard en de omvang van het
maatschappelijk antwoord
3
PROF STEFAAN PLEYSIER
HANNELORE BRULEZ / SCHAKELPROGRAMMA CRIMINOLOGISCHE WETENSCHAPPEN /
SCHOOLJAAR 2020-2021
0
, 1. INTRODUCTIECOLLEGE
- Jeugdcriminaliteit als actueel brandend vraagstuk
- Jeugdcriminologie als wetenschappelijke discipline: Kan criminologie hier een antwoord op
bieden?
➢ Jeugdcriminaliteit als actueel brandend vraagstuk
Criminologen kunnen niet altijd wegen op het debat
vandaag de dag. We zien hier cijfers als 4950 criminele
feiten in 2008 en 8800 criminele feiten in 2009. We zien
dus een duidelijke stijging aanwezig een jaar na de vorige
cijfers.
Als we kijken naar de tabel dan zien we daar een tal van zaken staan die vallen onder ‘criminele
feiten gepleegd door jongeren’; zoals wet op de leerplicht, wet op jeugdbescherming etc. Deze
stijgen per jaar met een groot aantal;
➔ Maar kunnen we dit benoemen als jeugdcriminaliteit?
Bord: camera observatie – doelloos rondhangen is
niet toegelaten –
Wat is doelloos rondhangen? Het is een vaag
begrip met een heel brede invulling.
Alsook wordt overlastgevend gedrag vandaag de
dag niet meer getolereerd. Zonder en met dit
gedrag wordt doelloos rondhangen niet meer
getolereerd.
Dit vertelt ons iets over de samenleving waarin we leven!
1
,“De studenten komen terug naar Leuven, de overlast komt er terug aan.” Aan de hand van een tal
van artikels en media, wordt dit een fenomeen van de laatste jaren.
Als we kijken naar de historische achtergrond van dit fenomeen, dan zien we dat dit fenomeen al een
lange tijd bestaat. Zelfs vroeger ging men daar veel strenger op reageren zoals bijvoorbeeld de
“universiteitengevangenis in Leuven”.
“De jeugd van tegenwoordig maakt het wat bond, wij vroeger deden dit niet.” → klopt dus niet!
De overlast van tegenwoordig was vroeger ook al aanwezig! Onrust is van alle tijden (van
Weringh, 1978)
We zien dus dat de historische analyse van dit alles interessant is om na te gaan of dit een nieuw
fenomeen is. We gaan hoe criminaliteit en onveiligheid is onze samenleving is ingeburgerd. Maar
zoals we gezien hebben ‘onrust is van alle tijden’ (Van Weringh, 1978).
Er heerst een soort chronocentrisme rond dit fenomeen; we worden voor het eerst met een
problematiek geconfronteerd maar dit is niet zo.
Als we kijken naar deze zomer 2020: ze omschrijven deze ook als: “een hete zomer vol morele
paniek”. Er wordt onmiddellijk een case gemaakt van dit onaanvaardbare karakter. Jongeren mogen
niet meer naar de kust komen → al snel werd dit gekoppeld aan een gelijkaardig profiel. Maar wat is
dit gelijkaardig profiel? Er moet tegenwoordig snel maatregelen gekoppeld worden aan een bepaald
gedrag. Maar vroeger kwam dit voorval ook al voor.
De kapstok van criminologie is een interessante materie/product om een bepaalde problematiek te
begrijpen.
Kapstok:
Als we kijken naar Bech (1992); zij noemt het ook wel de risicosamenleving. Risico is bepalend
geworden in onze maatschappij. Er heerst een toenemende risicobewustzijn.
De laatste decennia heeft productie een grensheid zoals kernenergie. Deze thema’s zijn bijzonder
actueel maar de risico’s gaan ons meer en meer gaan beheersen. Er heerst dus een stijging van de
productie van risico’s. We leven als het ware in een voorzorgssamenleving.
Er heerst een paradigmawissel : verzorgingsstaat ➔ veiligheidsstraat
Post-crime ➔ pre-crime samenleving
(feiten plegen → dan start er een mechanisme (proberen na te denken of we vroeger kunnen
als politie, sanctie etc.) nadenken over criminaliteit voordat het start)
Voorbeeld: terrorisme, 9/11, radicalisering → hoe kunnen we vroeger ingrijpen zoals bijvoorbeeld
huiszoekingen (wat als een we IS vlag , chemische producten vinden?)
Ander voorbeeld: doelloos rondhangen heeft als gevolg overlast geven. We gaan dit pre-crime
aanpakken. Doelloos rondhangen is niet toegestaan. We grijpen steeds vroeger in en wachten niet
meer tot er feiten worden gepleegd.
We leven in een controlecultuur (Garland, 2001) of ook een incidentencultuur genoemd. De
controlecultuur faalt meer en meer, we bekijken steeds meer de dingen via de incidentencultuur.
2
, We zien duidelijk dat er een toename is van meer aandacht op bepaalde vraagstukken. Er heerst een
morele paniek, een bepaald gevoel van urgentie. Het beeld over jeugdcriminaliteit is niet meer
eenduidig. We zien dat de meerderheid relatief braaf is maar er heersten ook verschillende soorten
jeugdcriminaliteit, alsook typische jeugdcriminaliteit en ernstige problematieken.
Steeds meer en meer heersen er ‘bepaalde populaire mythen’ over jeugdcriminaliteit:
• Jeugddelinquentie stijgt spectaculair
• Jeugddelinquenten beginnen steeds jonger
• Jeugd wordt gewelddadiger
• Jeugdcriminaliteit is etnisch gekleurd.
We gaan deze mythes als uitgangspunt gebruiken om cijfers, statistieken etc. te bekijken = dit is
namelijk de essentie van de criminologen.
Jeugdcriminologie is als wetenschap/discipline → criminologie wordt breder en breder → het gaan
niet meer alleen over criminaliteit, ook overlast, leefbaarheid, waarden en normen etc.
Hoe kunnen we nu deze definitie over jeugdcriminologie breder maken? Tal van vragen komen
steeds meer naar voren → bijvoorbeeld: vinden we spijbelen jeugdcriminaliteit?
Wat valt er onder jeugdcriminologie en wat niet? Gaan we categorieën maken als ernstige feiten en
niet-ernstige feiten?
Met dit definitieprobleem worden we vaak en steeds meer en meer geconfronteerd.
Criminaliteit afbakenen is dus moeilijk: criminaliteit is het plegen van strafbare feiten: het gaat om
gedrag dat als een inbreuk op een juridische regel, doorgans een strafwet, wordt bestempeld. Het is
dus geen objectief en vaststaand gegeven maar tijd- en ruimtebepaald.
Jeugdcriminologie is driedelig volgens Walgrave;
• In de synthese die verbanden zichtbaar maakt tussen het individuele, doorleefde gedrag, de
relaties en de institutionele en maatschappelijke verhoudingen en dynamieken
• In de toevoeging van eigen concepten en theorieën over geproblematiseerd jongerengedrag
en de maatschappelijke respons
• In de inbreng van juridische en sociaal-ethische reflecties over de aard en de omvang van het
maatschappelijk antwoord
3
