De cel
Elk levend wezen (organisme) is opgebouwd uit cellen. Cellen zijn de kleinste bouwstenen
van een organisme. De buitenkant van de cel is omgeven door een dun laagje, het
celmembraan. Binnen het celmembraan bevinden zich verschillende structuren, de
organellen. Cellen kun je onderverdelen in:
- Prokaryoten, cellen zonder celkern (bacteriën).
- Eukaryoten, cellen met een celkern (schimmels, planten en dieren).
Het celmembraan
Alle levende celen hebben een celmembraan. Deze omvat de inhoud van een cel en vormt
een half doorlaatbare (semipermeabele) barrière tussen de binnenkant van de cel en de
omgeving. De ruimte in de cel noemen we ook wel de intracellulaire ruimte. De omgeving
van de cel, dus buiten de cel, is de extracellulaire ruimte. Het celmembraan dient als grens
die de bestanddelen van een cel bijeenhoudt. Daarnaast regelt het celmembraan het
transport van stoffen tussen de ruimte in de cel en de ruimte buiten de cel.
Functies celmembraan
Buiten het vormen van een barrière heeft het celmembraan de volgende functies:
- Transport van diverse stoffen;
- Bescherming tegen beschadiging en ziektekiemen;
- Stevigheid en onderhouden van de vorm van de cel.
De celkern (nucleus)
De celkern bevat erfelijk materiaal (het DNA) van de cel. De celkern is verantwoordelijk voor
het regelen van de celgroei en de deling van de cel. De celkern bestaat uit een kernenvelop
(dubbele membraan) die de inhoud van de celkern scheidt van het cytoplasma (vloeistof in
de cel). De celkern bevat nucleoplasma, dit is een stroperige vloeistof die chromosomen
omvat. In het nucleoplasma bevindt zich daarnaast een kernlichaam (nucleolus).
Kernlichamen zijn organellen die de eiwitten aanmaken die nodig zijn voor de opbouw van
verschillende onderdelen van de cel. Andere belangrijke functies van de kern zijn:
- Opslag van DNA;
- Uitwisseling van RNA tussen de celkern en de rest van de cel;
- Regelen welke genen (stukken DNA die coderen voor eiwitten) tot uiting komen;
- Verdelen van genetische materiaal tijdens celdeling (replicatie);
- Opslag van eiwitten en RNA in de celkern;
- Transcriptie: dit betekent dat een soort kopie wordt gemaakt van een stukje DNA.
Deze kopie noem je mRNA. mRNA wordt in de celkern gemaakt om eiwitten te
kunnen aanmaken;
- Aanmaken van eiwitten die nodig zijn voor de groei van de cel;
- Regelen van de stofwisseling in cellen.
De mitochondriën
Dit zijn energiecentrales van de cel. Ze produceren energie die de cel nodig heeft om te
kunnen functioneren. Actievere cellen bezitten meer mitochondriën. Ze produceren energie
uit voedingstoffen door verbranding waarbij gebruik wordt gemaakt van zuurstof
(aerobedissimilatie). Deze energie wordt gebruikt om adenosine difosfaat (ADP) te binden
aan fosfaat (P). Wanneer deze twee stoffen gebonden zijn, dan heeft dit adenosine trifosfaat
(ATP). ATP bevat energie voor de cel.
, Mitochondriën hebben twee membranen:
1. Een gladde buitenmembraan;
2. Een binnenste membraan dat is ingevouwen met plooien, de cristae.
De plooien vergroten het oppervlak van dit binnenste membraan. Er kan meer energie
worden geproduceerd.
Het mitochondrion is grofweg te verdelen in twee onderdelen:
1. De intermembraanruimte: het smalle gebied tussen de binnenste en buitenste
membraan;
2. De mitochondriale matrix: de binnenkant van het binnenste membraan. Deze matrix
omvat:
- Verschillende soorten enzymen (eiwitten die een reactie tussen twee stoffen
beïnvloeden);
- Mitochondriaal DNA (erfelijk materiaal van mitochondriën);
- Ribosomen (organel dat eiwitten aanmaakt).
De belangrijkste functie van de mitochondriën is de productie van energie andere functies
zijn:
- Assisteren bij de opbouw van bepaalde delen van bloed en hormonen, zoals
testosteron en oestrogeen;
- Afbreken van ammoniak (in levercellen);
- Coördinatie van de geprogrammeerde celdood (apoptose – hierbij gaan cellen op een
geconcentreerde manier dood).
Het endoplasmatisch reticulum
Dit is een organel dat alleen voorkomt in kern houdende (eukaryoten) cellen. Het bestaat uit
een netwerk van:
- Buisjes (tubuli);
- Zakjes (cisternae), dit betekend reservoir voor vloeistoffen.
Het endoplasmatisch reticulum bestaat uit een membraan dat verbonden is met het
membraan van een celkern. Het membraan ven het endoplasmatisch reticulum bestaat uit
meer dan de helft van het totale membraanoppervlak in cellen. Er zijn twee verschillende
endoplasmatisch reticulums te onderscheiden:
1. Het ruwe endoplasmatisch reticulum, is bezaaid met ribosomen (organellen die
eiwitten aanmaken) op het buitenoppervlak. De belangrijkste functie is transport van
eiwitten naar het Golgi-apparaat;
2. Het gladde endoplasmatisch reticulum, hierbij zitten geen ribosomen aan de
buitenzijde waardoor het een glad oppervlak heeft de belangrijkste functies zijn:
- Productie van sommige koolhydraten;
- Verwerken van medicijnen en gifstoffen;
- Betrokken bij calciumopslag;
- Stofwisseling.
Het endoplasmatisch reticulum is ook verantwoordelijk voor:
- Vervoer van bepaalde koolhydraten naar andere organellen;
- Vergroten van het membraanoppervlak waardoor verschillende reacties in de cel
makkelijker en sneller kunnen plaatsvinden;
- Vorming en uitbreiding van het kernmembraan tijdens de celdeling;
- Aanmaak van eiwitten, vetten, koolhydraten en steroïden zoals cholesterol,
progesteron en testosteron.
Elk levend wezen (organisme) is opgebouwd uit cellen. Cellen zijn de kleinste bouwstenen
van een organisme. De buitenkant van de cel is omgeven door een dun laagje, het
celmembraan. Binnen het celmembraan bevinden zich verschillende structuren, de
organellen. Cellen kun je onderverdelen in:
- Prokaryoten, cellen zonder celkern (bacteriën).
- Eukaryoten, cellen met een celkern (schimmels, planten en dieren).
Het celmembraan
Alle levende celen hebben een celmembraan. Deze omvat de inhoud van een cel en vormt
een half doorlaatbare (semipermeabele) barrière tussen de binnenkant van de cel en de
omgeving. De ruimte in de cel noemen we ook wel de intracellulaire ruimte. De omgeving
van de cel, dus buiten de cel, is de extracellulaire ruimte. Het celmembraan dient als grens
die de bestanddelen van een cel bijeenhoudt. Daarnaast regelt het celmembraan het
transport van stoffen tussen de ruimte in de cel en de ruimte buiten de cel.
Functies celmembraan
Buiten het vormen van een barrière heeft het celmembraan de volgende functies:
- Transport van diverse stoffen;
- Bescherming tegen beschadiging en ziektekiemen;
- Stevigheid en onderhouden van de vorm van de cel.
De celkern (nucleus)
De celkern bevat erfelijk materiaal (het DNA) van de cel. De celkern is verantwoordelijk voor
het regelen van de celgroei en de deling van de cel. De celkern bestaat uit een kernenvelop
(dubbele membraan) die de inhoud van de celkern scheidt van het cytoplasma (vloeistof in
de cel). De celkern bevat nucleoplasma, dit is een stroperige vloeistof die chromosomen
omvat. In het nucleoplasma bevindt zich daarnaast een kernlichaam (nucleolus).
Kernlichamen zijn organellen die de eiwitten aanmaken die nodig zijn voor de opbouw van
verschillende onderdelen van de cel. Andere belangrijke functies van de kern zijn:
- Opslag van DNA;
- Uitwisseling van RNA tussen de celkern en de rest van de cel;
- Regelen welke genen (stukken DNA die coderen voor eiwitten) tot uiting komen;
- Verdelen van genetische materiaal tijdens celdeling (replicatie);
- Opslag van eiwitten en RNA in de celkern;
- Transcriptie: dit betekent dat een soort kopie wordt gemaakt van een stukje DNA.
Deze kopie noem je mRNA. mRNA wordt in de celkern gemaakt om eiwitten te
kunnen aanmaken;
- Aanmaken van eiwitten die nodig zijn voor de groei van de cel;
- Regelen van de stofwisseling in cellen.
De mitochondriën
Dit zijn energiecentrales van de cel. Ze produceren energie die de cel nodig heeft om te
kunnen functioneren. Actievere cellen bezitten meer mitochondriën. Ze produceren energie
uit voedingstoffen door verbranding waarbij gebruik wordt gemaakt van zuurstof
(aerobedissimilatie). Deze energie wordt gebruikt om adenosine difosfaat (ADP) te binden
aan fosfaat (P). Wanneer deze twee stoffen gebonden zijn, dan heeft dit adenosine trifosfaat
(ATP). ATP bevat energie voor de cel.
, Mitochondriën hebben twee membranen:
1. Een gladde buitenmembraan;
2. Een binnenste membraan dat is ingevouwen met plooien, de cristae.
De plooien vergroten het oppervlak van dit binnenste membraan. Er kan meer energie
worden geproduceerd.
Het mitochondrion is grofweg te verdelen in twee onderdelen:
1. De intermembraanruimte: het smalle gebied tussen de binnenste en buitenste
membraan;
2. De mitochondriale matrix: de binnenkant van het binnenste membraan. Deze matrix
omvat:
- Verschillende soorten enzymen (eiwitten die een reactie tussen twee stoffen
beïnvloeden);
- Mitochondriaal DNA (erfelijk materiaal van mitochondriën);
- Ribosomen (organel dat eiwitten aanmaakt).
De belangrijkste functie van de mitochondriën is de productie van energie andere functies
zijn:
- Assisteren bij de opbouw van bepaalde delen van bloed en hormonen, zoals
testosteron en oestrogeen;
- Afbreken van ammoniak (in levercellen);
- Coördinatie van de geprogrammeerde celdood (apoptose – hierbij gaan cellen op een
geconcentreerde manier dood).
Het endoplasmatisch reticulum
Dit is een organel dat alleen voorkomt in kern houdende (eukaryoten) cellen. Het bestaat uit
een netwerk van:
- Buisjes (tubuli);
- Zakjes (cisternae), dit betekend reservoir voor vloeistoffen.
Het endoplasmatisch reticulum bestaat uit een membraan dat verbonden is met het
membraan van een celkern. Het membraan ven het endoplasmatisch reticulum bestaat uit
meer dan de helft van het totale membraanoppervlak in cellen. Er zijn twee verschillende
endoplasmatisch reticulums te onderscheiden:
1. Het ruwe endoplasmatisch reticulum, is bezaaid met ribosomen (organellen die
eiwitten aanmaken) op het buitenoppervlak. De belangrijkste functie is transport van
eiwitten naar het Golgi-apparaat;
2. Het gladde endoplasmatisch reticulum, hierbij zitten geen ribosomen aan de
buitenzijde waardoor het een glad oppervlak heeft de belangrijkste functies zijn:
- Productie van sommige koolhydraten;
- Verwerken van medicijnen en gifstoffen;
- Betrokken bij calciumopslag;
- Stofwisseling.
Het endoplasmatisch reticulum is ook verantwoordelijk voor:
- Vervoer van bepaalde koolhydraten naar andere organellen;
- Vergroten van het membraanoppervlak waardoor verschillende reacties in de cel
makkelijker en sneller kunnen plaatsvinden;
- Vorming en uitbreiding van het kernmembraan tijdens de celdeling;
- Aanmaak van eiwitten, vetten, koolhydraten en steroïden zoals cholesterol,
progesteron en testosteron.
