Afweersysteem
Het afweersysteem
Het afweersysteem is onder te verdelen in twee systemen:
- Niet specifieke of aangeboren afweer.
- Specifieke of verworven afweer.
De niet-specifieke afweer kan je weer onderverdelen in de externe en interne niet-specifieke
afweer. De externe niet-specifieke afweer is de huid en slijmvliezen. Verschillende witte
bloedcellen (leukocyten) vormen de interne niet-specifieke afweer. De witte bloedcellen die
hiertoe behoren zijn de monocyten, neutrofielen, eosinofiele, basofielen en natural killer-
cellen.
Ook het complementsysteem en de cytokinen behoren tot de niet-specifieke afweer. Het
complementensysteem is een systeem dat bestaat uit allerlei factoren die zich in bloed
bevinden. Deze factoren kunnen er gezamenlijk voor zorgen dat een ziekteverwekker
onschadelijk gemaakt wordt. Cytokinen zijn moleculen die belangrijk zijn in de activatie van
een immuunreactie. Bepaalde witte bloedcelen zoals lymfocyten en dendritische cellen,
vormen de specifieke afweer. Ook antilichamen zijn hier een onderdeel van.
Herkennen van ziekteverwekkers
Het afweersysteem herkent lichaamseigen cellen aan speciale moleculen op het
celoppervlak: identificatiemoleculen. Bij mensen noemen we deze moleculen humaan-
leukocytenantigenen (HLA) of major histocompatibility complex (MHC). Ieder mensen heeft
eigen, unieke HLA-moleculen. Deze liggen op het opp. van alle lichaamscellen. Cellen met
ander HLA wordt als lichaamsvreemd gezien en aangevallen.
Eerste verdedigingslinie
De huid
Om het lichaam binnen te kunnen dringen moeten ziekteverwekkers eerst
door de huid zich verplaatsen. De huid vormt twee soorten barrières:
- Tastbare barrière (fysieke barrière), de buitenste huidlaag bevat
dode, verhoornde cellen die ziekteverwekkers niet doorlaten.
- Niet-tastbare barrière (biochemische barrière), zweetklieren en
talgklieren scheiden melkzuur en vetzuren uit waardoor de huid een
lage pH krijgt (een zuur milieu). Dit remt de groei van schadelijke
bacteriën.
Het spijsverteringskanaal
- Speeksel bevat bepaalde enzymen, namelijk lysozymen. Die zijn in staat de celwand
van binnendringende bacteriën te vernietigen.
- In de maag is een ongunstig milieu voor schadelijke ziekteverwekkers door sterke
zuren (pH 2 tot 3).
- De darmen vooral de dikke bevatten onschadelijke bacteriën die behoren tot de
normale darmflora. Deze bacteriën scheiden stoffen uit die beschermen tegen
schadelijke bacteriën.
Andere lichaamsoppervlakken
- Tranen bevatten lysozymen.
- Neusharen vangen ingeademde ziekteverwekkers weg.
- Trilharen van epitheelcellen geleiden schadelijke ziekteverwekkers naar het
spijsverteringskanaal i.p.v. naar de luchtwegen
- Urine in de urinewegen en de natuurlijke flora van de vagina vormen door het zure
milieu biochemische barrières tegen schadelijke ziekteverwekkers.
2.1
, Ontsteking
Een ontsteking (inflammatie) heeft de volgende kenmerken,
- Roodheid (rubor)
- Warmte (calor)
- Pijn (dolor)
- Zwelling (tumor)
- Gestoorde functie (functio laesa)
Niet-specifieke afweer
Soms lukt het bacteriën toch om de eerste verdedigingslinie te doorbreken. Het lichaam
reageert dan in eerste instantie met de niet-specifieke afweer. Witte bloedcellen breken de
ziekteverwekkers af door te fagocyteren dit is het ‘opeten’ van een ziekteverwekker of
lichaamsvreemde cel.
Witte bloedcellen
Kun je onderverdelen in een aantal verschillende celtypen met elk hun eigen functie. Hierbij
zijn bij de niet-specifiek afweer betrokken:
- Monocyten, die uitgroeien tot onder andere macrofagen.
- Granulocyten, zoals neutrofielen, eosinofielen en basofielen.
- Bepaalde lymfocyten, namelijk natural killer-cellen.
Monocyten
Zijn ronde witte bloedcellen. Bij infectie verlaten ze de bloedbaan en dringen het
geïnfecteerde weefsel binnen. Als ze de bloedbaan verlaten noemen we ze
macrofagen. Ze ruimen bacteriën en lichaamsvreemde beschadigde of dode cellen
op door middel van fagocytose.
Neutrofielen
Dit is de grootste groep witte bloedcellen (leukocyten). Ze verlaten de bloedbaan
zodra ze een signaal krijgen. Dit kan zijn van een bacterie, maar ook van een
complementeiwitten of macrofagen. Het aantrekken van neutrofielen naar een
specifieke locatie noemen we chemotaxis. Na het dode van een bacterie worden ze
meestal vernietigd.
Eosinofielen
Kunnen bacteriën en lichaamsvreemde cellen opruimen. Ze spelen ook een rol bij
opruimen van parasieten en ze zijn betrokken bij allergische reacties.
Basofielen
Produceren stoffen die andere witte bloedcellen, zoals neutrofielen en eosinofielen,
kunnen aantrekken en spelen een rol bij allergische reacties door de afgifte van
histamine.
Natural killer-cellen
Ze vernietigen schadelijke ziekteverwekkers, kankercellen en cellen die
geïnfecteerd zijn met een virus. Ze zijn ook in staat cytokines
(signaalmoleculen) te produceren om acties van andere witte bloedcellen
zoals een T of B-lymfocyt aan te sturen.
Cytokinen
Er bestaan hier meerdere soorten van met elk een andere functie,
bijvoorbeeld:
- Stimulatie van de afweer door witte bloedcellen (leukocyten) te activeren.
- Aantrekken van witte bloedcellen (leukocyten).
- Beëindigen van de reactie van het immuunsysteem
2.1
Het afweersysteem
Het afweersysteem is onder te verdelen in twee systemen:
- Niet specifieke of aangeboren afweer.
- Specifieke of verworven afweer.
De niet-specifieke afweer kan je weer onderverdelen in de externe en interne niet-specifieke
afweer. De externe niet-specifieke afweer is de huid en slijmvliezen. Verschillende witte
bloedcellen (leukocyten) vormen de interne niet-specifieke afweer. De witte bloedcellen die
hiertoe behoren zijn de monocyten, neutrofielen, eosinofiele, basofielen en natural killer-
cellen.
Ook het complementsysteem en de cytokinen behoren tot de niet-specifieke afweer. Het
complementensysteem is een systeem dat bestaat uit allerlei factoren die zich in bloed
bevinden. Deze factoren kunnen er gezamenlijk voor zorgen dat een ziekteverwekker
onschadelijk gemaakt wordt. Cytokinen zijn moleculen die belangrijk zijn in de activatie van
een immuunreactie. Bepaalde witte bloedcelen zoals lymfocyten en dendritische cellen,
vormen de specifieke afweer. Ook antilichamen zijn hier een onderdeel van.
Herkennen van ziekteverwekkers
Het afweersysteem herkent lichaamseigen cellen aan speciale moleculen op het
celoppervlak: identificatiemoleculen. Bij mensen noemen we deze moleculen humaan-
leukocytenantigenen (HLA) of major histocompatibility complex (MHC). Ieder mensen heeft
eigen, unieke HLA-moleculen. Deze liggen op het opp. van alle lichaamscellen. Cellen met
ander HLA wordt als lichaamsvreemd gezien en aangevallen.
Eerste verdedigingslinie
De huid
Om het lichaam binnen te kunnen dringen moeten ziekteverwekkers eerst
door de huid zich verplaatsen. De huid vormt twee soorten barrières:
- Tastbare barrière (fysieke barrière), de buitenste huidlaag bevat
dode, verhoornde cellen die ziekteverwekkers niet doorlaten.
- Niet-tastbare barrière (biochemische barrière), zweetklieren en
talgklieren scheiden melkzuur en vetzuren uit waardoor de huid een
lage pH krijgt (een zuur milieu). Dit remt de groei van schadelijke
bacteriën.
Het spijsverteringskanaal
- Speeksel bevat bepaalde enzymen, namelijk lysozymen. Die zijn in staat de celwand
van binnendringende bacteriën te vernietigen.
- In de maag is een ongunstig milieu voor schadelijke ziekteverwekkers door sterke
zuren (pH 2 tot 3).
- De darmen vooral de dikke bevatten onschadelijke bacteriën die behoren tot de
normale darmflora. Deze bacteriën scheiden stoffen uit die beschermen tegen
schadelijke bacteriën.
Andere lichaamsoppervlakken
- Tranen bevatten lysozymen.
- Neusharen vangen ingeademde ziekteverwekkers weg.
- Trilharen van epitheelcellen geleiden schadelijke ziekteverwekkers naar het
spijsverteringskanaal i.p.v. naar de luchtwegen
- Urine in de urinewegen en de natuurlijke flora van de vagina vormen door het zure
milieu biochemische barrières tegen schadelijke ziekteverwekkers.
2.1
, Ontsteking
Een ontsteking (inflammatie) heeft de volgende kenmerken,
- Roodheid (rubor)
- Warmte (calor)
- Pijn (dolor)
- Zwelling (tumor)
- Gestoorde functie (functio laesa)
Niet-specifieke afweer
Soms lukt het bacteriën toch om de eerste verdedigingslinie te doorbreken. Het lichaam
reageert dan in eerste instantie met de niet-specifieke afweer. Witte bloedcellen breken de
ziekteverwekkers af door te fagocyteren dit is het ‘opeten’ van een ziekteverwekker of
lichaamsvreemde cel.
Witte bloedcellen
Kun je onderverdelen in een aantal verschillende celtypen met elk hun eigen functie. Hierbij
zijn bij de niet-specifiek afweer betrokken:
- Monocyten, die uitgroeien tot onder andere macrofagen.
- Granulocyten, zoals neutrofielen, eosinofielen en basofielen.
- Bepaalde lymfocyten, namelijk natural killer-cellen.
Monocyten
Zijn ronde witte bloedcellen. Bij infectie verlaten ze de bloedbaan en dringen het
geïnfecteerde weefsel binnen. Als ze de bloedbaan verlaten noemen we ze
macrofagen. Ze ruimen bacteriën en lichaamsvreemde beschadigde of dode cellen
op door middel van fagocytose.
Neutrofielen
Dit is de grootste groep witte bloedcellen (leukocyten). Ze verlaten de bloedbaan
zodra ze een signaal krijgen. Dit kan zijn van een bacterie, maar ook van een
complementeiwitten of macrofagen. Het aantrekken van neutrofielen naar een
specifieke locatie noemen we chemotaxis. Na het dode van een bacterie worden ze
meestal vernietigd.
Eosinofielen
Kunnen bacteriën en lichaamsvreemde cellen opruimen. Ze spelen ook een rol bij
opruimen van parasieten en ze zijn betrokken bij allergische reacties.
Basofielen
Produceren stoffen die andere witte bloedcellen, zoals neutrofielen en eosinofielen,
kunnen aantrekken en spelen een rol bij allergische reacties door de afgifte van
histamine.
Natural killer-cellen
Ze vernietigen schadelijke ziekteverwekkers, kankercellen en cellen die
geïnfecteerd zijn met een virus. Ze zijn ook in staat cytokines
(signaalmoleculen) te produceren om acties van andere witte bloedcellen
zoals een T of B-lymfocyt aan te sturen.
Cytokinen
Er bestaan hier meerdere soorten van met elk een andere functie,
bijvoorbeeld:
- Stimulatie van de afweer door witte bloedcellen (leukocyten) te activeren.
- Aantrekken van witte bloedcellen (leukocyten).
- Beëindigen van de reactie van het immuunsysteem
2.1
