Ontwikkelingspsychologie deel II
Blz 42 – 69
2.1 Relaties aangaan: intimiteit, aardig vinden en liefhebben tijdens de vroege
volwassenheid
Intimiteit en opbouwen van een relatie zijn belangrijke kwesties tijdens de vroege
volwassenheid.
2.1.1 de bouwstenen van geluk: vervulling van psychologische behoeften
Geluk wordt geassocieerd met gevoelens van:
- Onafhankelijkheid
- Competentie
- Zelfachting
- Prettige omgang met andere mensen
(Als psychologische behoeften vervuld worden, niet de materiële)
2.1.1 de sociale klokken van de volwassenheid
Sociale klok: cultureel bepaald psychologisch uurwerk dat aangeeft of we
belangrijke mijlpalen in het leven bereiken op een moment dat ten opzichte van
onze leeftijdsgenoten gepast is ze weerspiegelen de verwachtingen van de
maatschappij waarin we leven.
Sociale klokken van vrouwen
Ravenna Helson: mensen beschikken over verschillende sociale klokken waaruit
ze kunnen kiezen.
Hoewel de aard van de sociale klokken veranderlijk is, staat een kenmerk van
volwassenheid nog steeds centraal: het ontwikkelen van relaties met anderen.
2.1.3 op zoek naar intimiteit: Eriksons visie op vroege volwassenheid
Stadium van intimiteit-versus-isolement: volgens Erikson periode van post-
adolescentie tot circa dertigste verjaardag waarin het ontwikkelen van hechte
relaties met anderen centraal staat.
Aspecten van intimiteit:
- Mate van onbaatzuchtigheid eigen behoeften opofferen voor ander
- Seksualiteit ervaring van gezamenlijk genot
- Toewijding poging eigen identiteit te laten versmelten met identiteit van
ander
Kritiek: Eriksons visie beperkt zich tot heteroseksualiteit met als doel produceren
van kinderen en Erikson was meer geïnteresseerd in ontwikkeling van mannen
dan van vrouwen.
2.1.4. vriendschap
Reden voor vriendschap fundamentele behoefte aan verwantschap geven
gevoel erbij te horen.
,Met wie wordt je vrienden:
- Nabijheid
- Overeenkomst
- Op grond van persoonlijke kwaliteiten
2.1.5 verliefd worden: als aardig vinden verandert in liefhebben
(Burgess & Huston, alsmede Berscheid)
Patroon:
- 2 mensen gaan meer en langduriger met elkaar om, aantal ontmoetingen
neemt toe
- zoeken vaker elkaars gezelschap, laten meer van zichzelf aan de ander
zien, en eerste lichamelijke intimiteiten
- stel meer en meer bereid om positieve en negatieve gevoelens met elkaar
te delen
- overeenstemming over doelstellingen voor de relatie
- reacties op situaties gaan op elkaar lijken
- ontwikkelen gevoeld dat eigen psychologische welzijn samenhangt met
succes van de relatie beschouwen die als uniek, onvervangbaar en
dierbaar
- definitie van zichzelf verandert alsmede hun gedrag beschouwen
zichzelf als stel en treden op als koppel in plaats van afzonderlijke
individuen
Andere visie van Bernard Murstein
Stimulus-waarde-rol (SWR)-theorie theorie die stelt dat elke relatie zich in een
vaste volgorde van 3 stadia ontwikkelt: stimulus, waarde en rol.
- Stimulusstadium, relaties zijn gebaseerd op uiterlijke kenmerken
- Waardestadium, relatie wordt gekenmerkt door toenemende
overeenkomsten tussen waarden en opvattingen
- Rolstadium, relaties gebaseerd op specifieke rollen van de deelnemers
Kritiek: niet elke relatie volgt dergelijk patroon, soms komt waardestadium eerst
2.1.6 gepassioneerde en kameraadschappelijke liefde: de 2 gezichten van liefde
In tegenstelling tot aardig vinden, heeft liefhebben te maken met innigheid,
passie en exclusiviteit
Liefdesrelaties vallen in 2 categorieën uiteen: gepassioneerde en
kameraadschappelijke
Gepassioneerde (romantische) liefde: toestand van sterke betrokkenheid bij een
ander intense lichamelijke belangstelling
Kameraadschappelijke liefde: diepe genegenheid voor degenen met wie ons
leven nauw verbonden is.
Elaine Hatfield en Ellen Berscheid ontwikkelden:
Labelingtheorie over gepassioneerde liefde: theorie dat mensen romantische
liefde ervaren wanneer twee gebeurtenissen tegelijkertijd plaatsvinden:
- Intense fysiologische arousal; en
, - Situationele cues die doen vermoeden dat de arousal wordt opgeroepen
door verliefdheid
2.1.7 Sternbergs driedimensionale theorie: de 3 gezichten van de liefde
Robert Sternberg liefde complexer dan onderscheid tussen gepassioneerd en
kameraadschappelijk.
3 componenten:
- Component van intimiteit: element van liefde dat gevoelens van innigheid,
genegenheid en verbondenheid omvat
- Component van passie: element van liefde dat motivationele drijfveren in
verband met seks, lichamelijke nabijheid en romantiek omvat
- Component van beslissing/verbintenis: element van liefde dat zowel de
aanvankelijke perceptie omvat dat men iemand liefheeft, als de beslissing
om die liefde voor langere tijd in stand te houden
Deze 3 componenten kunnen samen 8 verschillende soorten liefde vormen,
afhankelijk van welke component aanwezig is.
Volmaakte liefde alle 3 de componenten zijn aanwezig
Zie tabel 2-2 blz 50 Combinaties van liefde
Sternbergs driedimensionale theorie over liefde benadrukt zowel de complexiteit
van liefde als de dynamische, ontwikkelende kwaliteit ervan. Net als mensen en
relaties zich in de loop der tijd ontwikkelen en veranderen, doet hun liefde dat.
2.1.8 Een partner kiezen: de waren Jacob/Jacoba herkennen
Een levenspartner zoeken: is liefde het enige dat telt?
In westerse culturen heel belangrijk.
In alle culturen:
Mannen hechten meer waarde aan lichamelijk aantrekkelijke partner dan
vrouwen.
Vrouwen geven voorkeur aan partner die ambitieus en ijverig is.
Verklaring voor crossculturele overeenkomsten evolutionaire factoren
Mannen jonge aantrekkelijke vrouwen kunnen langer kinderen krijgen
instandhouding van de soort.
Vrouwen partners die kans bieden op economische welvaart nageslacht kan
makkelijker overleven
Op deze verklaring is veel kritiek, kan namelijk niet getest worden.
De overeenkomsten tussen verschillende culturen kunnen ook gevolg zijn van feit
dat het economische leven in al die culturen gelijksoortig is.
Filtermodellen: partners schiften
Volgens Louis Janda en Karen Klenke-Hamel schiften mensen die op zoek zijn naar
een partner de potentiële kandidaten met behulp van een reeks steeds fijner
werkende filters.
Homogamie: neiging om een levenspartner te kiezen met dezelfde leeftijd, ras,
opleiding, religie en andere basale demografische kenmerken.
Blz 42 – 69
2.1 Relaties aangaan: intimiteit, aardig vinden en liefhebben tijdens de vroege
volwassenheid
Intimiteit en opbouwen van een relatie zijn belangrijke kwesties tijdens de vroege
volwassenheid.
2.1.1 de bouwstenen van geluk: vervulling van psychologische behoeften
Geluk wordt geassocieerd met gevoelens van:
- Onafhankelijkheid
- Competentie
- Zelfachting
- Prettige omgang met andere mensen
(Als psychologische behoeften vervuld worden, niet de materiële)
2.1.1 de sociale klokken van de volwassenheid
Sociale klok: cultureel bepaald psychologisch uurwerk dat aangeeft of we
belangrijke mijlpalen in het leven bereiken op een moment dat ten opzichte van
onze leeftijdsgenoten gepast is ze weerspiegelen de verwachtingen van de
maatschappij waarin we leven.
Sociale klokken van vrouwen
Ravenna Helson: mensen beschikken over verschillende sociale klokken waaruit
ze kunnen kiezen.
Hoewel de aard van de sociale klokken veranderlijk is, staat een kenmerk van
volwassenheid nog steeds centraal: het ontwikkelen van relaties met anderen.
2.1.3 op zoek naar intimiteit: Eriksons visie op vroege volwassenheid
Stadium van intimiteit-versus-isolement: volgens Erikson periode van post-
adolescentie tot circa dertigste verjaardag waarin het ontwikkelen van hechte
relaties met anderen centraal staat.
Aspecten van intimiteit:
- Mate van onbaatzuchtigheid eigen behoeften opofferen voor ander
- Seksualiteit ervaring van gezamenlijk genot
- Toewijding poging eigen identiteit te laten versmelten met identiteit van
ander
Kritiek: Eriksons visie beperkt zich tot heteroseksualiteit met als doel produceren
van kinderen en Erikson was meer geïnteresseerd in ontwikkeling van mannen
dan van vrouwen.
2.1.4. vriendschap
Reden voor vriendschap fundamentele behoefte aan verwantschap geven
gevoel erbij te horen.
,Met wie wordt je vrienden:
- Nabijheid
- Overeenkomst
- Op grond van persoonlijke kwaliteiten
2.1.5 verliefd worden: als aardig vinden verandert in liefhebben
(Burgess & Huston, alsmede Berscheid)
Patroon:
- 2 mensen gaan meer en langduriger met elkaar om, aantal ontmoetingen
neemt toe
- zoeken vaker elkaars gezelschap, laten meer van zichzelf aan de ander
zien, en eerste lichamelijke intimiteiten
- stel meer en meer bereid om positieve en negatieve gevoelens met elkaar
te delen
- overeenstemming over doelstellingen voor de relatie
- reacties op situaties gaan op elkaar lijken
- ontwikkelen gevoeld dat eigen psychologische welzijn samenhangt met
succes van de relatie beschouwen die als uniek, onvervangbaar en
dierbaar
- definitie van zichzelf verandert alsmede hun gedrag beschouwen
zichzelf als stel en treden op als koppel in plaats van afzonderlijke
individuen
Andere visie van Bernard Murstein
Stimulus-waarde-rol (SWR)-theorie theorie die stelt dat elke relatie zich in een
vaste volgorde van 3 stadia ontwikkelt: stimulus, waarde en rol.
- Stimulusstadium, relaties zijn gebaseerd op uiterlijke kenmerken
- Waardestadium, relatie wordt gekenmerkt door toenemende
overeenkomsten tussen waarden en opvattingen
- Rolstadium, relaties gebaseerd op specifieke rollen van de deelnemers
Kritiek: niet elke relatie volgt dergelijk patroon, soms komt waardestadium eerst
2.1.6 gepassioneerde en kameraadschappelijke liefde: de 2 gezichten van liefde
In tegenstelling tot aardig vinden, heeft liefhebben te maken met innigheid,
passie en exclusiviteit
Liefdesrelaties vallen in 2 categorieën uiteen: gepassioneerde en
kameraadschappelijke
Gepassioneerde (romantische) liefde: toestand van sterke betrokkenheid bij een
ander intense lichamelijke belangstelling
Kameraadschappelijke liefde: diepe genegenheid voor degenen met wie ons
leven nauw verbonden is.
Elaine Hatfield en Ellen Berscheid ontwikkelden:
Labelingtheorie over gepassioneerde liefde: theorie dat mensen romantische
liefde ervaren wanneer twee gebeurtenissen tegelijkertijd plaatsvinden:
- Intense fysiologische arousal; en
, - Situationele cues die doen vermoeden dat de arousal wordt opgeroepen
door verliefdheid
2.1.7 Sternbergs driedimensionale theorie: de 3 gezichten van de liefde
Robert Sternberg liefde complexer dan onderscheid tussen gepassioneerd en
kameraadschappelijk.
3 componenten:
- Component van intimiteit: element van liefde dat gevoelens van innigheid,
genegenheid en verbondenheid omvat
- Component van passie: element van liefde dat motivationele drijfveren in
verband met seks, lichamelijke nabijheid en romantiek omvat
- Component van beslissing/verbintenis: element van liefde dat zowel de
aanvankelijke perceptie omvat dat men iemand liefheeft, als de beslissing
om die liefde voor langere tijd in stand te houden
Deze 3 componenten kunnen samen 8 verschillende soorten liefde vormen,
afhankelijk van welke component aanwezig is.
Volmaakte liefde alle 3 de componenten zijn aanwezig
Zie tabel 2-2 blz 50 Combinaties van liefde
Sternbergs driedimensionale theorie over liefde benadrukt zowel de complexiteit
van liefde als de dynamische, ontwikkelende kwaliteit ervan. Net als mensen en
relaties zich in de loop der tijd ontwikkelen en veranderen, doet hun liefde dat.
2.1.8 Een partner kiezen: de waren Jacob/Jacoba herkennen
Een levenspartner zoeken: is liefde het enige dat telt?
In westerse culturen heel belangrijk.
In alle culturen:
Mannen hechten meer waarde aan lichamelijk aantrekkelijke partner dan
vrouwen.
Vrouwen geven voorkeur aan partner die ambitieus en ijverig is.
Verklaring voor crossculturele overeenkomsten evolutionaire factoren
Mannen jonge aantrekkelijke vrouwen kunnen langer kinderen krijgen
instandhouding van de soort.
Vrouwen partners die kans bieden op economische welvaart nageslacht kan
makkelijker overleven
Op deze verklaring is veel kritiek, kan namelijk niet getest worden.
De overeenkomsten tussen verschillende culturen kunnen ook gevolg zijn van feit
dat het economische leven in al die culturen gelijksoortig is.
Filtermodellen: partners schiften
Volgens Louis Janda en Karen Klenke-Hamel schiften mensen die op zoek zijn naar
een partner de potentiële kandidaten met behulp van een reeks steeds fijner
werkende filters.
Homogamie: neiging om een levenspartner te kiezen met dezelfde leeftijd, ras,
opleiding, religie en andere basale demografische kenmerken.
