HC1 Waarnemen (hoofdstuk 2!)
week 4
Het begrip ’waarnemen’ uitleggen. (blz. 39)
Waarnemen is een actief proces. Mensen construeren een werkelijkheid. Dit
constructieproces is erop gericht de wereld om ons heen overzichtelijk te doen
lijken, dat wil zeggen zo stabiel en eenvoudig mogelijk. Dat stelt ons in staat ons
te oriënteren en met anderen te communiceren. Bij waarneming zijn niet alleen
zintuiglijke prikkels van belang. Naast de bouw van zintuigen en zenuwstelsel
spelen ervaring, ideeën, verwachtingen en emoties een rol.
Dus onze waarneming wordt vertekend en voorgeprogrammeerd door eerdere
ervaringen, verwachtingen, normen en andere zaken die we van kindsbeen af
hebben geleerd.
Van het stukje ‘samengevat’:
Mensen registreren niet, maar construeren een werkelijkheid, gericht op
constantie en overzichtelijkheid. Waarnemen is een actief proces dat in dienst
staat van onze zelfhandhaving. Daarbij zijn niet alleen prikkels van buiten van
belang, maar ook de bouw van ons waarnemingsapparaat, kennis, ervaring,
ideeën, verwachtingen en emoties. Onze waarneming is subjectief en
betekenisvol. Wij hebben verschillende zintuigen ie wij tegelijkertijd en in
samenhang gebruiken. Niet alle prikkels worden verwerkt. Een strenge selectie
voorkomt dat we worden overspoeld door indrukken. Onze hersenen moeten wel
voldoende geprikkeld worden om normaal te kunnen blijven functioneren. Wat
onze zintuigen waarnemen, kunnen wij meestal niet communiceren. Wij
communiceren over een geconstrueerde werkelijkheid. ‘Waarnemen’ en
‘interpreteren’ zijn niet te scheiden. Wij nemen slechts een deel van de
werkelijkheid waar. Dat doen wij in sommige opzichten erg goed. Sommige
‘fouten’ in onze waarneming zijn het gevolg van de bouw van ons lichaam.
Adaptie en contrast hebben te maken met de gevoeligheid van onze
zintuigen. Hoewel deze waarnemingseffecten soms leiden tot onjuiste
waarneming, zijn zij onmisbaar.
onze waarneming is gericht op verschillen of veranderingen in de omgeving.
De waarnemingsconstanties zijn aangeleerd. Deze houden in dat wij aan
objecten constante eigenschappen toekennen.
Het proces van waarnemen uitleggen. (blz. 41)
Waarnemen doen wij met zintuigen. Wij hebben verschillende zintuigen, die elk
gevoelig zijn voor een bepaald soort prikkels, zoals licht, geluid, geur, smaak en
gevoel. Gevoel bestaat feitelijk uit 5 verschillende zintuigsystemen, namelijk
voelen van pijn en druk, temperatuurwaarneming, tastwaarneming (bv. Ruw of
glad), kinesthetische waarneming (stand van spieren en gewrichten) en
evenwichtswaarneming.
Kinesthetische en evenwichtswaarneming vinden plaats binnen ons eigen
lichaam.
Zintuigen vangen stimuli (prikkels) op en zenden signalen via neuronen
(zenuwcellen) naar de hersenen.
,De basisprincipes en de waarnemingswetten van de
gestaltpsychologie omschrijven en voorbeelden benoemen. (blz.
47)
Gestaltpsychologie = een stroming die zich nadrukkelijk bezig heeft gehouden
met zaken als waarnemen, onthouden en denken. Het gaat ervan uit dat wat wij
waarnemen (denken, onthouden) gestalten (totaalbeelden) zijn, bijv. boom of een
huis. (ander woord gestalt is figuur, construct, schema). Dus volgens
gestaltpsychologen nemen wij eerst het geheel waar. Pas als wij ons
concentreren zien wij de details. Bv: we hebben moeite met ons te herinneren
hoeveel ramen op de 2e verdieping een bekend gebouw heeft.
Samengevat gestaltpsychologie: de constructie van een totaalbeeld is er eerder
dan de waarneming van de onderdelen. Deze constructie vindt automatisch en
onbewust plaats.
Basisprincipes van Gestalt:
Gestaltbenadering kan worden samengevat in 5 basisprincipes:
1. Wij nemen gehelen waar je ziet een vierkant en niet 4 lijnen en je voegt ook
gelijk betekenis aan toe
2. Het geheel is meer dan de som der delen een collage van foto’s waarin de
mooie onderdelen van de ene schoonheid en de andere mooie onderdelen van
een andere schoonheid aan elkaar worden geplakt, levert geen fraai geheel op.
3. Het geheel bepaalt de betekenis van het deel de betekenis van een element
wordt bepaald door zijn plaats in het geheel. De functie t.o.v. het geheel geeft het
element zijn betekenis. Dit principe verklaart ook waarom je een liggend streepje
soms als ‘oog’ en soms als ‘mond’ ziet. We blijven het geheel zien, ook al worden
veel elementen weggelaten.
4. Het deel bepaalt de betekenis van het geheel nu is het niet zo dat door één
element de betekenis van het geheel volledig veranderd kan worden. Iemand kan
opeens in de lach schieten zonder dat wij de neiging hebben iemand anders te
zien. Verandering in een element kan het geheel echter wel in een ander daglicht
stellen.
5. Wij nemen steeds een figuur tegen een achtergrond waar het komt er op
neer dat wij altijd een voorgrond, of figuur, en een achtergrond waarnemen
(construeren). Wij zien een hek voor een weiland, een leraar voor het bord etc.
De waarnemingswetten van de gestaltpsychologie:
Hoe zijn gestalten eigenlijk opgebouwd? Wertheimer kwam tot 7 wetten
(organisatieprincipes), volgens welke onderdelen worden samengevoegd tot een
gestalt. Hieronder 5 wetten:
De wet van de nabijheid
Hoe dichter 2 prikkels zich bij elkaar bevinden, des te sterker de neiging ze als
een geheel te zien. Bv: bomen die bij elkaar staan, vormen ‘een rij’.
De wet van de gelijkheid
Gelijksoortige prikkels worden samengenomen. Bv: soldaten in uniform,
motorrijders zie je als ‘vrienden’.
, De wet van de continuïteit
We hebben de neiging te kiezen voor eenvoudigste, meest overzichtelijke,
voortgang van een prikkel. Bv: een vierbaansweg gaat ongemerkt over in een
tweebaansweg.
De wet van de geslotenheid
We hebben de neiging elke verzameling prikkels die zich daarvoor leent, te
vereenvoudigen door deze op te vatten als één gestalt. Bv: onvolledige of
ontbrekende letters in een woord storen lezers nauwelijks.
week 4
Het begrip ’waarnemen’ uitleggen. (blz. 39)
Waarnemen is een actief proces. Mensen construeren een werkelijkheid. Dit
constructieproces is erop gericht de wereld om ons heen overzichtelijk te doen
lijken, dat wil zeggen zo stabiel en eenvoudig mogelijk. Dat stelt ons in staat ons
te oriënteren en met anderen te communiceren. Bij waarneming zijn niet alleen
zintuiglijke prikkels van belang. Naast de bouw van zintuigen en zenuwstelsel
spelen ervaring, ideeën, verwachtingen en emoties een rol.
Dus onze waarneming wordt vertekend en voorgeprogrammeerd door eerdere
ervaringen, verwachtingen, normen en andere zaken die we van kindsbeen af
hebben geleerd.
Van het stukje ‘samengevat’:
Mensen registreren niet, maar construeren een werkelijkheid, gericht op
constantie en overzichtelijkheid. Waarnemen is een actief proces dat in dienst
staat van onze zelfhandhaving. Daarbij zijn niet alleen prikkels van buiten van
belang, maar ook de bouw van ons waarnemingsapparaat, kennis, ervaring,
ideeën, verwachtingen en emoties. Onze waarneming is subjectief en
betekenisvol. Wij hebben verschillende zintuigen ie wij tegelijkertijd en in
samenhang gebruiken. Niet alle prikkels worden verwerkt. Een strenge selectie
voorkomt dat we worden overspoeld door indrukken. Onze hersenen moeten wel
voldoende geprikkeld worden om normaal te kunnen blijven functioneren. Wat
onze zintuigen waarnemen, kunnen wij meestal niet communiceren. Wij
communiceren over een geconstrueerde werkelijkheid. ‘Waarnemen’ en
‘interpreteren’ zijn niet te scheiden. Wij nemen slechts een deel van de
werkelijkheid waar. Dat doen wij in sommige opzichten erg goed. Sommige
‘fouten’ in onze waarneming zijn het gevolg van de bouw van ons lichaam.
Adaptie en contrast hebben te maken met de gevoeligheid van onze
zintuigen. Hoewel deze waarnemingseffecten soms leiden tot onjuiste
waarneming, zijn zij onmisbaar.
onze waarneming is gericht op verschillen of veranderingen in de omgeving.
De waarnemingsconstanties zijn aangeleerd. Deze houden in dat wij aan
objecten constante eigenschappen toekennen.
Het proces van waarnemen uitleggen. (blz. 41)
Waarnemen doen wij met zintuigen. Wij hebben verschillende zintuigen, die elk
gevoelig zijn voor een bepaald soort prikkels, zoals licht, geluid, geur, smaak en
gevoel. Gevoel bestaat feitelijk uit 5 verschillende zintuigsystemen, namelijk
voelen van pijn en druk, temperatuurwaarneming, tastwaarneming (bv. Ruw of
glad), kinesthetische waarneming (stand van spieren en gewrichten) en
evenwichtswaarneming.
Kinesthetische en evenwichtswaarneming vinden plaats binnen ons eigen
lichaam.
Zintuigen vangen stimuli (prikkels) op en zenden signalen via neuronen
(zenuwcellen) naar de hersenen.
,De basisprincipes en de waarnemingswetten van de
gestaltpsychologie omschrijven en voorbeelden benoemen. (blz.
47)
Gestaltpsychologie = een stroming die zich nadrukkelijk bezig heeft gehouden
met zaken als waarnemen, onthouden en denken. Het gaat ervan uit dat wat wij
waarnemen (denken, onthouden) gestalten (totaalbeelden) zijn, bijv. boom of een
huis. (ander woord gestalt is figuur, construct, schema). Dus volgens
gestaltpsychologen nemen wij eerst het geheel waar. Pas als wij ons
concentreren zien wij de details. Bv: we hebben moeite met ons te herinneren
hoeveel ramen op de 2e verdieping een bekend gebouw heeft.
Samengevat gestaltpsychologie: de constructie van een totaalbeeld is er eerder
dan de waarneming van de onderdelen. Deze constructie vindt automatisch en
onbewust plaats.
Basisprincipes van Gestalt:
Gestaltbenadering kan worden samengevat in 5 basisprincipes:
1. Wij nemen gehelen waar je ziet een vierkant en niet 4 lijnen en je voegt ook
gelijk betekenis aan toe
2. Het geheel is meer dan de som der delen een collage van foto’s waarin de
mooie onderdelen van de ene schoonheid en de andere mooie onderdelen van
een andere schoonheid aan elkaar worden geplakt, levert geen fraai geheel op.
3. Het geheel bepaalt de betekenis van het deel de betekenis van een element
wordt bepaald door zijn plaats in het geheel. De functie t.o.v. het geheel geeft het
element zijn betekenis. Dit principe verklaart ook waarom je een liggend streepje
soms als ‘oog’ en soms als ‘mond’ ziet. We blijven het geheel zien, ook al worden
veel elementen weggelaten.
4. Het deel bepaalt de betekenis van het geheel nu is het niet zo dat door één
element de betekenis van het geheel volledig veranderd kan worden. Iemand kan
opeens in de lach schieten zonder dat wij de neiging hebben iemand anders te
zien. Verandering in een element kan het geheel echter wel in een ander daglicht
stellen.
5. Wij nemen steeds een figuur tegen een achtergrond waar het komt er op
neer dat wij altijd een voorgrond, of figuur, en een achtergrond waarnemen
(construeren). Wij zien een hek voor een weiland, een leraar voor het bord etc.
De waarnemingswetten van de gestaltpsychologie:
Hoe zijn gestalten eigenlijk opgebouwd? Wertheimer kwam tot 7 wetten
(organisatieprincipes), volgens welke onderdelen worden samengevoegd tot een
gestalt. Hieronder 5 wetten:
De wet van de nabijheid
Hoe dichter 2 prikkels zich bij elkaar bevinden, des te sterker de neiging ze als
een geheel te zien. Bv: bomen die bij elkaar staan, vormen ‘een rij’.
De wet van de gelijkheid
Gelijksoortige prikkels worden samengenomen. Bv: soldaten in uniform,
motorrijders zie je als ‘vrienden’.
, De wet van de continuïteit
We hebben de neiging te kiezen voor eenvoudigste, meest overzichtelijke,
voortgang van een prikkel. Bv: een vierbaansweg gaat ongemerkt over in een
tweebaansweg.
De wet van de geslotenheid
We hebben de neiging elke verzameling prikkels die zich daarvoor leent, te
vereenvoudigen door deze op te vatten als één gestalt. Bv: onvolledige of
ontbrekende letters in een woord storen lezers nauwelijks.
