Criminaliteit & rechtsstaat
1. Wat is criminaliteit?
Criminaliteit: elk door de overheid bij wet strafbaar gesteld feit of alle misdrijven die in de wet
omschreven
De samenleving bestaat uit normen en waarden, dit zijn maatschappelijke goederen waar we waarde
aan hechten. Soms zijn deze zelfs zo belangrijk dat ze als rechtsnormen in de wet zijn vastgelegd.
De functie van een rechtsregel is dat duidelijk is wat wel en niet is toegestaan, orde handhaven in de
maatschappij en het behouden van een onafhankelijke rechtspraak.
Het overtreden van een wet kan in twee groepen worden geplaatst:
- Overtreding, dit is een licht strafbaar feit, waarvoor je soms een aantekening krijgt in je
uittreksel justitiële documentatie.
- Misdrijf, dit is een zwaar strafbaar feit, waarvoor je altijd een aantekening krijgt in je
uittreksel justitiële documentatie.
Naast vastgelegde strafbare feiten heb je ook een aantal strafwaardige feiten, deze zijn niet in de
wet vastgelegd en hiervoor kan je dus niet veroordeeld worden. Op deze manier wordt criminaliteit
ook een cultureel begrip, omdat in de ene cultuur overtredingen wel strafwaardig zijn, maar volgens
een andere cultuur niet. Als er voldoende overeenstemming is over dat een feit echt strafwaardig is,
wordt dit opgenomen in het Wetboek van Strafrecht, dit heet ook wel criminalisering. Wanneer
wetten juist uit het Wetboek worden gehaald spreken we van decriminalisering, en het gedrag dat je
dan vertoond is niet langer strafbaar.
Daarnaast zijn er een aantal gedragingen die wel of niet strafbaar gesteld kunnen worden, dit hangt
af van:
- De maatschappelijke context, hoe kijkt de maatschappij er tegen aan. Dit heeft te maken in
welke tijd en omgeving je je bevindt.
- De ernst van de gevolgen, hoe hard komt het aan voor de slachtoffers
- De politieke macht, hoe kijkt de politiek er tegen aan
Criminaliteit wordt ook gezien als een maatschappelijk of sociaal probleem, doordat:
- Criminaliteit voor veel mensen ongewenste gevolgen heeft.
- Er veel verbanden bestaan tussen criminaliteit en andere maatschappelijke ontwikkelingen.
- Bij de aanpak van criminaliteit veel tegengestelde belangen een rol spelen.
- Criminaliteit om een gemeenschappelijke oplossing vraagt.
De gevolgen kan je opdelen in materiële schade en immateriële schade.
Materiële schade: hierbij zijn er kosten gemaakt bij bijv. een inbraak, hogere verzekeringskosten bij
een inbraakgolf of kosten voor criminaliteitsbestrijding. De gevolgen zijn met geld op te lossen.
Immateriële schade: als gevoel van onveiligheid, vermijdingsgedrag, emotionele en psychische
schade, verlies aan vertrouwen in medemensen, gevaar voor het spelen van eigen rechter en
aantasting van het rechtsgevoel als de dader volgens de slachtoffers de mild wordt gestraft. De
gevolgen kunnen niet met geld worden opgelost.
Gevolgen van criminaliteit voor andere maatschappelijke ontwikkelingen zijn:
- Afnemend gezag van de overheid.
- Minder sociale controle.
- Veranderende normen en waarden.
- Een afgenomen pak- en strafkans door het toegenomen aantal delicten.
Aan de andere kant zijn er ook een aantal ontwikkelingen die criminaliteit bevorderen:
- Toenemende welvaart heeft geleidt tot meer criminaliteit.
- Werkloosheid zorgt voor meer criminaliteit.
- Technologische ontwikkelingen hebben hacken en phishing mogelijk gemaakt.
1
, Criminaliteit & rechtsstaat
- Internationalisering, open grenzen zorgt voor internationale criminele bendes.
Iedereen heeft eigen belangen bij criminaliteit, dit heeft te maken met je rol tot criminaliteit en je
kijk erop. Een slachtoffer wilt hoge straffen, maar de dader lager en wat is belangrijker: privacy of
veiligheid? Hierdoor ontstaan er ook een aantal tegenstrijdigheden:
- De veiligheid paradox, de veiligheid is toegenomen maar mensen voelen zich onveiliger.
- De veiligheidsutopie, mensen krijgen onhaalbare verlangens naar maximale vrijheid en
veiligheid.
Tenslotte vraagt criminaliteit om een gemeenschappelijke oplossing van particuliere initiatieven,
bedrijven, maatschappelijke instellingen, reclassering en de overheid.
Criminaliteit is niet alleen een maatschappelijk probleem, maar ook een politiek probleem, want
veiligheid is één van de basisfuncties van de overheid. Omdat criminaliteit een bedreiging is voor de
rechtsorde staat deze op de politiek agenda en hebben alle politieke partijen zo hun eigen kijk erop.
2. Aard en omvang van criminaliteit
Het CBS heeft de volgende indeling van delicten opgezet:
- Delicten tegen de openbare orde en het gezag (mishandeling van politie)
- Geweldsdelicten tegen leven en persoon (moord, doodslag en mishandeling)
- Ruwheidsdelicten (vernieling)
- Vermogensdelicten (diefstal, inbraak en verduistering)
- Seksuele delicten (aanranding, verkrachting)
- Verkeersdelicten (rijden onder invloed, spookrijden)
- Drugsdelicten (productie, verkoop en bezit ervan)
- Economische delicten (verkopen van besmet vlees)
- Milieudelicten (dumpen van chemisch afval)
Vaak vallen strafbare feiten onder meerdere van deze delicten.
Naast de indeling van de delicten zelf is er ook een gemaakt naar de gevolgen van deze delicten:
- Veelvoorkomende criminaliteit, of kleine criminaliteit met lichte gevolgen. Dit komt het
meeste voor.
- Zware criminaliteit¸ delicten als: moord, inbraak, afpersing met zware gevolgen.
- Georganiseerde criminaliteit, deze is het moeilijkst op te lossen omdat het om
internationale organisaties gaat.
In Nederland is er sprake van eenzijdige berichtgeving waardoor er een generaliseerd beeld ontstaan,
ook wel framing genoemd. Hierdoor ontstaat er een stereotiep bij de kijkers/lezers van massamedia.
Er is een discussie over dit punt:
- Media heeft niet teveel macht - Media heeft teveel macht
- Mensen hebben een eigen referentiekader - Ervaring
- Mensen kijken alleen wat hen interesseert - Mensen verwachten open
berichtgeving
Er zijn een aantal methoden om criminaliteit te meten:
- Kwantitatief onderzoek, het onderzoeken van een grote groep respondenten.
- Kwalitatief onderzoek, door diepte-interviews diepergaande informatie achterhalen.
- Geregistreerde criminaliteit, de aangegeven misdaad. Nadeel hiervan is dat criminaliteit die
niet wordt aangegeven en onzichtbare delicten niet worden meegeteld. Hierdoor krijg je dus
alleen inzicht in delicten met een hoge aangiftebereidheid. (autodiefstal, mishandeling)
- Rechtbankstatistieken, registreren alle misdrijven waar de rechter een uitspraak over doet.
2
1. Wat is criminaliteit?
Criminaliteit: elk door de overheid bij wet strafbaar gesteld feit of alle misdrijven die in de wet
omschreven
De samenleving bestaat uit normen en waarden, dit zijn maatschappelijke goederen waar we waarde
aan hechten. Soms zijn deze zelfs zo belangrijk dat ze als rechtsnormen in de wet zijn vastgelegd.
De functie van een rechtsregel is dat duidelijk is wat wel en niet is toegestaan, orde handhaven in de
maatschappij en het behouden van een onafhankelijke rechtspraak.
Het overtreden van een wet kan in twee groepen worden geplaatst:
- Overtreding, dit is een licht strafbaar feit, waarvoor je soms een aantekening krijgt in je
uittreksel justitiële documentatie.
- Misdrijf, dit is een zwaar strafbaar feit, waarvoor je altijd een aantekening krijgt in je
uittreksel justitiële documentatie.
Naast vastgelegde strafbare feiten heb je ook een aantal strafwaardige feiten, deze zijn niet in de
wet vastgelegd en hiervoor kan je dus niet veroordeeld worden. Op deze manier wordt criminaliteit
ook een cultureel begrip, omdat in de ene cultuur overtredingen wel strafwaardig zijn, maar volgens
een andere cultuur niet. Als er voldoende overeenstemming is over dat een feit echt strafwaardig is,
wordt dit opgenomen in het Wetboek van Strafrecht, dit heet ook wel criminalisering. Wanneer
wetten juist uit het Wetboek worden gehaald spreken we van decriminalisering, en het gedrag dat je
dan vertoond is niet langer strafbaar.
Daarnaast zijn er een aantal gedragingen die wel of niet strafbaar gesteld kunnen worden, dit hangt
af van:
- De maatschappelijke context, hoe kijkt de maatschappij er tegen aan. Dit heeft te maken in
welke tijd en omgeving je je bevindt.
- De ernst van de gevolgen, hoe hard komt het aan voor de slachtoffers
- De politieke macht, hoe kijkt de politiek er tegen aan
Criminaliteit wordt ook gezien als een maatschappelijk of sociaal probleem, doordat:
- Criminaliteit voor veel mensen ongewenste gevolgen heeft.
- Er veel verbanden bestaan tussen criminaliteit en andere maatschappelijke ontwikkelingen.
- Bij de aanpak van criminaliteit veel tegengestelde belangen een rol spelen.
- Criminaliteit om een gemeenschappelijke oplossing vraagt.
De gevolgen kan je opdelen in materiële schade en immateriële schade.
Materiële schade: hierbij zijn er kosten gemaakt bij bijv. een inbraak, hogere verzekeringskosten bij
een inbraakgolf of kosten voor criminaliteitsbestrijding. De gevolgen zijn met geld op te lossen.
Immateriële schade: als gevoel van onveiligheid, vermijdingsgedrag, emotionele en psychische
schade, verlies aan vertrouwen in medemensen, gevaar voor het spelen van eigen rechter en
aantasting van het rechtsgevoel als de dader volgens de slachtoffers de mild wordt gestraft. De
gevolgen kunnen niet met geld worden opgelost.
Gevolgen van criminaliteit voor andere maatschappelijke ontwikkelingen zijn:
- Afnemend gezag van de overheid.
- Minder sociale controle.
- Veranderende normen en waarden.
- Een afgenomen pak- en strafkans door het toegenomen aantal delicten.
Aan de andere kant zijn er ook een aantal ontwikkelingen die criminaliteit bevorderen:
- Toenemende welvaart heeft geleidt tot meer criminaliteit.
- Werkloosheid zorgt voor meer criminaliteit.
- Technologische ontwikkelingen hebben hacken en phishing mogelijk gemaakt.
1
, Criminaliteit & rechtsstaat
- Internationalisering, open grenzen zorgt voor internationale criminele bendes.
Iedereen heeft eigen belangen bij criminaliteit, dit heeft te maken met je rol tot criminaliteit en je
kijk erop. Een slachtoffer wilt hoge straffen, maar de dader lager en wat is belangrijker: privacy of
veiligheid? Hierdoor ontstaan er ook een aantal tegenstrijdigheden:
- De veiligheid paradox, de veiligheid is toegenomen maar mensen voelen zich onveiliger.
- De veiligheidsutopie, mensen krijgen onhaalbare verlangens naar maximale vrijheid en
veiligheid.
Tenslotte vraagt criminaliteit om een gemeenschappelijke oplossing van particuliere initiatieven,
bedrijven, maatschappelijke instellingen, reclassering en de overheid.
Criminaliteit is niet alleen een maatschappelijk probleem, maar ook een politiek probleem, want
veiligheid is één van de basisfuncties van de overheid. Omdat criminaliteit een bedreiging is voor de
rechtsorde staat deze op de politiek agenda en hebben alle politieke partijen zo hun eigen kijk erop.
2. Aard en omvang van criminaliteit
Het CBS heeft de volgende indeling van delicten opgezet:
- Delicten tegen de openbare orde en het gezag (mishandeling van politie)
- Geweldsdelicten tegen leven en persoon (moord, doodslag en mishandeling)
- Ruwheidsdelicten (vernieling)
- Vermogensdelicten (diefstal, inbraak en verduistering)
- Seksuele delicten (aanranding, verkrachting)
- Verkeersdelicten (rijden onder invloed, spookrijden)
- Drugsdelicten (productie, verkoop en bezit ervan)
- Economische delicten (verkopen van besmet vlees)
- Milieudelicten (dumpen van chemisch afval)
Vaak vallen strafbare feiten onder meerdere van deze delicten.
Naast de indeling van de delicten zelf is er ook een gemaakt naar de gevolgen van deze delicten:
- Veelvoorkomende criminaliteit, of kleine criminaliteit met lichte gevolgen. Dit komt het
meeste voor.
- Zware criminaliteit¸ delicten als: moord, inbraak, afpersing met zware gevolgen.
- Georganiseerde criminaliteit, deze is het moeilijkst op te lossen omdat het om
internationale organisaties gaat.
In Nederland is er sprake van eenzijdige berichtgeving waardoor er een generaliseerd beeld ontstaan,
ook wel framing genoemd. Hierdoor ontstaat er een stereotiep bij de kijkers/lezers van massamedia.
Er is een discussie over dit punt:
- Media heeft niet teveel macht - Media heeft teveel macht
- Mensen hebben een eigen referentiekader - Ervaring
- Mensen kijken alleen wat hen interesseert - Mensen verwachten open
berichtgeving
Er zijn een aantal methoden om criminaliteit te meten:
- Kwantitatief onderzoek, het onderzoeken van een grote groep respondenten.
- Kwalitatief onderzoek, door diepte-interviews diepergaande informatie achterhalen.
- Geregistreerde criminaliteit, de aangegeven misdaad. Nadeel hiervan is dat criminaliteit die
niet wordt aangegeven en onzichtbare delicten niet worden meegeteld. Hierdoor krijg je dus
alleen inzicht in delicten met een hoge aangiftebereidheid. (autodiefstal, mishandeling)
- Rechtbankstatistieken, registreren alle misdrijven waar de rechter een uitspraak over doet.
2
