Oppervlakkragte wat die aarde vorm
Verwering
Die konsep van verwering
Verwering is die proses waardeur rotse en minerale aan of naby die oppervlak van die aarde in al hoe
kleiner stukkies afgebreek word.
Grond word deur hierdie proses gevorm.
Water, plantegroei, diere en veranderings in ddie atmosfeer veroorsaak verwering.
Verwering breek die minerale aan die oppervlak van rots af en maak dit los sodat water, wind of ys dit
kan wegvoer.
Daar is drie soorte verwering:
• Fisies
• Chemies
• Biologies
Fisiese verwering
Fisiese verwering laat rotse verkrummel sonder enige chemiese veranderings.
Die rots word in al hoe kleiner deeltjies opgebreek.
Daar is twee hoofsoorte fisiese verrwering:
• Ontvriesing: wanneer dit reen, loop water in die krake en gate in rotse. As die temperatuur tot
onder vriespunt daal, vries die water. Wanneer water vries, sit dit uit en laat die krake in die rots
wyer word. Dit kan uiteindelik die rots uitmekaar breek. Dit gebeur in koue streke waar die
temperatuur dikwels tot onder vriespunt daal.
• Uitsetting en inkrimping: rotse sit uit wanneer hulle warm word en krimp in wanneer hulle
afkoel. Die deeltjies waaruit rots bestaan, sit uit en krimp in teen verskillende tempo’s. Dit kan
baie klein barsies binne die rots laat ontstaan en klein korreltjies rots laat afbreek. Ddit word
granulere disintegrasie genoem. Die son verhit die buitenste rotslae gedurende die dag. In die
nag, wanneer die koud worrd, krimp hierdie buitenste lae in. Dit veroorsaak dat die dun
buitenste rotslaag bars en afskilfer. Die afskilfering van dun lae word eksfoliasie genoem.
Eksfoliasie kom veral in warm, droe klimate voor. Die buitenste lae van ‘n rots skilfer in vlokkies
en doppe af.
As die verhitting en afkoeling baie vinnig gebeur, vind hierdie prosesse vinniger plaas.
Fisiese verwering vind veral plaas in plekke waar daar min grond en min plante groei is.
, Chemiese verwering
Dit gebeur wanneer rotse verweer as gevolg van die effek van chemiese stowwe.
Reenwater is effens suur omdat koolstofdioksied uit die lug daarin oplos.
Wanneer die reenwater deur die rots loop, kan minerale in die rots daarmee reageer.
Dit kan die binding tussen die rotsdeeltjies verswak en verwering veroorsaak.
Sommige soorte rots word maklik deur chemiese stowwe verweer, byvoorbeeld kalksteen en kryt wat
bestaan uit ‘n mineraal genoem kalsiumkarbonaat.
Wanneer suur reenwater op kalkklip of kryt val, los dit die rots op.
Dit word karbonering genoem.
Van die suurreen sypel in die grond in en word grondwater.
Kalksteengrotte vorm wanneer suur grondwater deur kalksteenrotse syfer en gate groter en vorm
grotte.
Die grondwater voer die opgeloste stowwe weg.
Oksidasie is ‘n ander soort chemiese verwering wat plaasvind wanneer stowwe met die minerale in ‘n
rots meng om oksiede te vorm.
Roes is ‘n voorbeeld van ysteroksied.
Wanneer rotse wat yster bevat aan lug blootgestel word, oksideer die yster.
Dit kan die rotse verswak en hulle laat verkrummel.
As die rots yster bevat, kry dit ‘n rooierige kleur.
Hoe temperature en vog in die lug kan chemiese verwering vinniger laat plaasvind.
Biologiese verwering
Diere en plante kan rotse laat verweer.
Dit word biologiese verwering genoem.
Graafdiere soos hase, molle en meerkatte breek grond en rotse op en stel dit aan die atmosfeer bloot.
Erdwurms en miere dra ook by tot verwering.
Onkruid groei deur krake in sypaadjies en in die natuur kan bosse en bome uit krake kan groei.
Die rede hiervoor is dat wortels in krake kan groei.
Soos hulle groei, druk die wortels die krake oop en maak dit wyer en dieper.
Verwering
Die konsep van verwering
Verwering is die proses waardeur rotse en minerale aan of naby die oppervlak van die aarde in al hoe
kleiner stukkies afgebreek word.
Grond word deur hierdie proses gevorm.
Water, plantegroei, diere en veranderings in ddie atmosfeer veroorsaak verwering.
Verwering breek die minerale aan die oppervlak van rots af en maak dit los sodat water, wind of ys dit
kan wegvoer.
Daar is drie soorte verwering:
• Fisies
• Chemies
• Biologies
Fisiese verwering
Fisiese verwering laat rotse verkrummel sonder enige chemiese veranderings.
Die rots word in al hoe kleiner deeltjies opgebreek.
Daar is twee hoofsoorte fisiese verrwering:
• Ontvriesing: wanneer dit reen, loop water in die krake en gate in rotse. As die temperatuur tot
onder vriespunt daal, vries die water. Wanneer water vries, sit dit uit en laat die krake in die rots
wyer word. Dit kan uiteindelik die rots uitmekaar breek. Dit gebeur in koue streke waar die
temperatuur dikwels tot onder vriespunt daal.
• Uitsetting en inkrimping: rotse sit uit wanneer hulle warm word en krimp in wanneer hulle
afkoel. Die deeltjies waaruit rots bestaan, sit uit en krimp in teen verskillende tempo’s. Dit kan
baie klein barsies binne die rots laat ontstaan en klein korreltjies rots laat afbreek. Ddit word
granulere disintegrasie genoem. Die son verhit die buitenste rotslae gedurende die dag. In die
nag, wanneer die koud worrd, krimp hierdie buitenste lae in. Dit veroorsaak dat die dun
buitenste rotslaag bars en afskilfer. Die afskilfering van dun lae word eksfoliasie genoem.
Eksfoliasie kom veral in warm, droe klimate voor. Die buitenste lae van ‘n rots skilfer in vlokkies
en doppe af.
As die verhitting en afkoeling baie vinnig gebeur, vind hierdie prosesse vinniger plaas.
Fisiese verwering vind veral plaas in plekke waar daar min grond en min plante groei is.
, Chemiese verwering
Dit gebeur wanneer rotse verweer as gevolg van die effek van chemiese stowwe.
Reenwater is effens suur omdat koolstofdioksied uit die lug daarin oplos.
Wanneer die reenwater deur die rots loop, kan minerale in die rots daarmee reageer.
Dit kan die binding tussen die rotsdeeltjies verswak en verwering veroorsaak.
Sommige soorte rots word maklik deur chemiese stowwe verweer, byvoorbeeld kalksteen en kryt wat
bestaan uit ‘n mineraal genoem kalsiumkarbonaat.
Wanneer suur reenwater op kalkklip of kryt val, los dit die rots op.
Dit word karbonering genoem.
Van die suurreen sypel in die grond in en word grondwater.
Kalksteengrotte vorm wanneer suur grondwater deur kalksteenrotse syfer en gate groter en vorm
grotte.
Die grondwater voer die opgeloste stowwe weg.
Oksidasie is ‘n ander soort chemiese verwering wat plaasvind wanneer stowwe met die minerale in ‘n
rots meng om oksiede te vorm.
Roes is ‘n voorbeeld van ysteroksied.
Wanneer rotse wat yster bevat aan lug blootgestel word, oksideer die yster.
Dit kan die rotse verswak en hulle laat verkrummel.
As die rots yster bevat, kry dit ‘n rooierige kleur.
Hoe temperature en vog in die lug kan chemiese verwering vinniger laat plaasvind.
Biologiese verwering
Diere en plante kan rotse laat verweer.
Dit word biologiese verwering genoem.
Graafdiere soos hase, molle en meerkatte breek grond en rotse op en stel dit aan die atmosfeer bloot.
Erdwurms en miere dra ook by tot verwering.
Onkruid groei deur krake in sypaadjies en in die natuur kan bosse en bome uit krake kan groei.
Die rede hiervoor is dat wortels in krake kan groei.
Soos hulle groei, druk die wortels die krake oop en maak dit wyer en dieper.
