Inhoudsopgave
WEEK 1..............................................................................................................................................1
ALGEMENE UITGANGSPUNTEN...................................................................................................................1
PROCESPARTIJEN....................................................................................................................................3
VERSCHILLENDE SOORTEN GERECHTEN........................................................................................................4
WEEK 2..............................................................................................................................................6
DAGVAARDING......................................................................................................................................6
PROCEDURE..........................................................................................................................................8
AFWIJKING VAN DE BASISPROCEDURE.......................................................................................................10
WEEK 3............................................................................................................................................11
VERZOEKSCHRIFTPROCEDURE..................................................................................................................11
KORT GEDING......................................................................................................................................14
WEEK 4............................................................................................................................................16
BEWIJSLASTVERDELING..........................................................................................................................17
BEWIJSMIDDELEN.................................................................................................................................19
WEEK 5............................................................................................................................................21
VONNIS..............................................................................................................................................21
RECHTSMIDDELEN................................................................................................................................23
BUITENGEWONE RECHTSMIDDELEN..........................................................................................................28
WEEK 6............................................................................................................................................29
KOSTEN VAN EEN PROCEDURE.................................................................................................................29
PROCESKOSTENVEROORDELING...............................................................................................................30
PARTICULIERE GESCHILLENBESLECHTING.....................................................................................................33
WEEK 1
ALGEMENE UITGANGSPUNTEN
,RECHT OP RECHTSPRAAK EN RECHTSBIJSTAND
Door iedereen moet een geschil kunnen worden voorgelegd aan een overheidsrechter en eenieder heeft
recht op juridische bijstand in een procedure (art. 17, 18 en 112 Gw).
ONAFHANKELIJK EN ONPARTIJDIGE RECHTER
Recht wordt gesproken door een onafhankelijke en onpartijdige gerechtelijke instantie, bij de wet
ingesteld. Onafhankelijk betekent dat de rechter geen verantwoording verschuldigd is aan de overheid
of aan collega-rechters. Onpartijdigheid houdt in dat de rechter oordeelt zonder zich te laten leiden
door de personen van de procespartijen. De rechter moet objectief en onbevooroordeeld oordelen.
Als een partij op gerechtvaardigde gronden twijfelt aan de onpartijdigheid van de rechter, kan die
partij een verzoek tot wraking van die rechter doen (art. 36 Rv). Is de rechter zelf van mening dat hij in
een bepaalde zaak niet onpartijdig kan zijn, dan kan hij verzoeken zich te laten vervangen door een
andere rechter. Dit wordt verschoning genoemd: art. 40 Rv.
HOOR EN WEDERHOOR (GELIJKHEIDSBEGINSEL)
Beide partijen moeten in de gelegenheid gesteld worden om hun standpunten in een zaak naar voren te
brengen: art. 19 Rv. Partijen moeten evenveel gelegenheid krijgen om hun vorderingen en verweren
kenbaar te maken en op elkaar te reageren. Schending van het beginsel van hoor en wederhoor levert
een essentieel vormverzuim op. Dit beginsel houdt ook in dat partijen in de gelegenheid moeten
worden gesteld om een reactie te geven op alle informatie die de rechter gebruikt om tot een oordeel te
kunnen komen.
BEHANDELING EN BESLISSING BINNEN REDELIJKE TERMIJN
De behandeling van en beslissing over een zaak dienen binnen een redelijke termijn te geschieden. De
rechter en partijen waken tegen onredelijke vertraging van de procedure: art. 20 Rv.
De rechter mag niet weigeren een uitspraak te doen (art. 26 Rv en art. 13 Wet algemene bepalingen).
Bovendien moet de eindbeslissing van de rechter volledig zijn: de eindbeslissing moet alle
geschilpunten betreffen (art. 23 Rv).
OPENBAARHEID VAN ZITTING EN UITSPRAAK
Zittingen moeten in beginsel in het openbaar plaatsvinden: art. 27 lid 1 Rv. Een uitzondering hierop
kan echter worden gemaakt wanneer de goede zeden, de openbare orde, de nationale veiligheid, de
belangen van minderjarigen, de bescherming van het privéleven van procespartijen of het belang van
een goede rechtspleging besloten behandeling noodzakelijk maken (art. 27 Rv). Ook de uitspraak moet
in het openbaar plaatsvinden (art. 29 lid 1 Rv). Op deze regel kan geen uitzondering worden gemaakt.
MOTIVERINGSBEGINSEL
De rechter moet ook zijn uitspraak motiveren (art. 30 Rv). Dit wordt ook wel met redenen omkleed
genoemd. De uitspraak moet de grondslagen bevatten voor de beslissing en de argumenten waarop de
rechter zijn beslissing heeft gebaseerd.
BEGINSEL VAN PARTIJAUTONOMIE (LIJDELIJKHEIDSBEGINSEL)
Dit beginsel (art. 24 Rv) wil zeggen dat de grondslag voor de beslissing van de rechter wordt gevormd
door de stellingen van de procespartijen. Partijen bepalen de omvang van de gerechtelijke procedure.
De burgerlijke rechter is lijdelijk. Alleen hij oordeelt over vorderingen, verzoeken, verweren,
stellingen en argumenten die partijen aan hem voorleggen.
,Van het lijdelijkheidsbeginsel moet worden onderscheiden de verplichting van de rechter om op eigen
initiatief de rechtsgronden aan te vullen (art. 25 Rv). Als een procespartij zijn vordering of verweer
baseert op een onjuiste rechtsgrondslag, moet de rechter te hulp schieten en de juiste rechtsgrond
aanvullen. Voorwaarde is wel dat de procespartij voldoende feiten en omstandigheden aanvoert om de
juiste rechtsgrond te kunnen onderbouwen, de rechter mag immers geen feiten aanvullen.
PROCESPARTIJEN
VERTEGENWOORDIGING VAN DE NATUURLIJKE PERSOON
Wanneer een natuurlijke persoon niet handelingsbekwaam is (art. 3:32 BW), moet hij worden
vertegenwoordigd door een handelingsbekwame persoon die optreedt als zijn wettelijke
vertegenwoordiger. In dit geval noemen we de vertegenwoordiger de formele procespartij en de
vertegenwoordigde de materiële procespartij. Het is de materiële partij die uiteindelijk jegens de
wederpartij gebonden en/of gerechtigd wordt door de uitspraak van de rechter.
VERTEGENWOORDIGING VAN DE RECHTSPERSOON
Rechtspersonen kunnen niet ‘zelf’ procederen. Een rechtspersoon moet zich daarom laten
vertegenwoordigen door een natuurlijk persoon. De procedure wordt ondanks de vertegenwoordiging
op naam van de rechtspersoon zelf gevoerd: de rechtspersoon is zowel formele als materiële
procespartij. Dit is slechts anders indien de rechtspersoon handelingsonbekwaam is, bijvoorbeeld als
gevolg van een faillissement.
PROCEDEREN UIT GROEPSBELANG OF ALGEMEEN BELANG
Het is ook mogelijk dat een partij een procedure start vanwege een groepsbelang of een algemeen
belang. De eiser treedt in dat geval in de procedure op als belangenbehartiger voor dit collectieve
belang. De algemene regels voor zo’n collectiviteitsactie zijn vastgelegd in art. 3:305a t/m 305c BW.
Op grond van deze artikelen kan een vereniging of stichting een rechtsvordering instellen met als doel
het beschermen van belangen van andere personen. Het moet wel gaan om belangen die op grond van
de statuten door de vereniging of stichting worden behartigd. Als sprake is van een collectiviteitsactie
kan nooit met succes schadevergoeding worden gevorderd (art. 3:305a lid 3 BW), omdat de procedure
zich daarvoor niet leent.
RECHTSBIJSTANDVERLENERS
Advocaat
Een advocaat is een rechtsbijstandverleners die krachtens de Advocatenwet is beëdigd om
procespartijen van deskundige rechtsbijstand te voorzien. In een aantal gevallen moet een procespartij
op grond van de wet verplicht worden bijgestaan door een advocaat. In procedures voor de
kantonrechter geldt echter dat partijen in persoon, ofwel zonder advocaat, mogen verschijnen (art. 79
lid 1 Rv). Dit geldt ook voor de verweerder in een kortgedingprocedure (art. 255 lid 1 Rv). In alle
andere gerechtelijke procedure is procesvertegenwoordiging door een advocaat verplicht (art. 79 lid 2
Rv). Dit geldt ook voor de procedures in hoger beroep en cassatie.
Gerechtsdeurwaarder
De gerechtsdeurwaarder is een door de Kroon benoemd openbaar ambtenaar met officiële ambtstaken.
De officiële ambtstaken die de deurwaarder verricht, kunnen worden onderscheiden in drie kerntaken:
1. Het uitbrengen van exploten
Een exploot is een schriftelijke aanzegging of mededeling van de ene partij aan de andere, die door
een gerechtsdeurwaarder wordt ondertekend en uitgebracht. In art. 45 t/m 66 Rv zijn de vereisten voor
exploten opgenomen.
, 2. Het leggen van conservatoir beslag
Als er tussen partijen een geschil bestaat waarover geprocedeerd wordt, is er vaak behoefte om het
geld of de zaken waarover het geschil bestaat veilig te stellen, zodat na de procedure niet alsnog achter
het net wordt gevist. De deurwaarder kan in een dergelijk geval, met toestemming van de
voorzieningenrechter, conservatoir beslag leggen om een goed veilig te stellen.
3. Het ten uitvoer leggen van uitspraken van de rechter
Wanneer een van de partijen zich niet houdt aan de uitspraak van de rechter, dan kan de
gerechtsdeurwaarder door het verrichten van bepaalde ambtshandelingen de nakoming van deze
uitspraak afdwingen.
De griffier en de gerechtssecretaris
De gerechtelijke administratieve ondersteuning van een bepaald gerecht wordt griffie genoemd. De
griffie beheert de agenda, de dossiers en het archief van de gerechtelijke instantie en verzorgt
correspondentie met de procespartijen of bij de procedure betrokken derden. Op de griffie werken
mensen in diverse functies.
Behalve administratieve ondersteuning kennen de gerechten diverse juridische ondersteuners, die vaak
worden aangeduide met het overkoepelende begrip gerechtssecretaris. De gerechtssecretaris is de hulp
en rechterhand van de rechter. Hij verzorgt de voorbewerking van zaken, houdt aantekeningen bij
tijdens zittingen en legt deze neer in een proces-verbaal, overlegt na de zitting met de behandelend
rechters en schrijft vaak een conceptvonnis of -beschikking. Wanneer de gerechtssecretaris op de
zitting aanwezig is en zittingsaantekeningen maakt, wordt hij aangeduid als ‘griffier’.
De rechter
In de einduitspraak bepaalt de rechter wie van de partijen geheel of gedeeltelijk gelijk krijgt. Daarnaast
heeft de wetgever bepaald dat sommige beslissingen nu eenmaal door een rechter genomen moeten
worden, ook al is er feitelijk geen sprake van een geschil.
De benoeming van de rechter geschiedt bij Koninklijk besluit. Bij zijn benoeming wordt de rechter
voor het leven benoemd op grond van art. 117 Gw. In art. 46c Wet rechtspositie rechterlijke
ambtenaren (Wrra) is opgenomen welke maatregelen aan rechters kunnen worden opgelegd:
a. Schriftelijke berisping
b. Inhouding van salaris tot een bedrag van ten hoogste het salaris over een halve maand
c. Schorsing voor de duur van ten hoogste drie maanden
d. Ontslag
VERSCHILLENDE SOORTEN GERECHTEN
In Nederland worden drie gerechten onderscheiden (art. 2 Wet RO):
1. Rechtbanken
De rechtbank is de ‘laagste’ rechter in Nederland. Uitzonderingen daargelaten moeten alle civiele
zaken in eerste aanleg bij de rechtbank aangebracht worden.
Er zijn elf rechtbanken in Nederland. Elke rechtbank is gevestigd in een bepaald geografisch gebied:
het arrondissement. De huidige elf rechtbanken zijn onderverdeeld in afdelingen, teams en/of kamers.
De precieze bestuurlijke organisatie verschilt per gerecht.
2. Gerechtshoven
WEEK 1..............................................................................................................................................1
ALGEMENE UITGANGSPUNTEN...................................................................................................................1
PROCESPARTIJEN....................................................................................................................................3
VERSCHILLENDE SOORTEN GERECHTEN........................................................................................................4
WEEK 2..............................................................................................................................................6
DAGVAARDING......................................................................................................................................6
PROCEDURE..........................................................................................................................................8
AFWIJKING VAN DE BASISPROCEDURE.......................................................................................................10
WEEK 3............................................................................................................................................11
VERZOEKSCHRIFTPROCEDURE..................................................................................................................11
KORT GEDING......................................................................................................................................14
WEEK 4............................................................................................................................................16
BEWIJSLASTVERDELING..........................................................................................................................17
BEWIJSMIDDELEN.................................................................................................................................19
WEEK 5............................................................................................................................................21
VONNIS..............................................................................................................................................21
RECHTSMIDDELEN................................................................................................................................23
BUITENGEWONE RECHTSMIDDELEN..........................................................................................................28
WEEK 6............................................................................................................................................29
KOSTEN VAN EEN PROCEDURE.................................................................................................................29
PROCESKOSTENVEROORDELING...............................................................................................................30
PARTICULIERE GESCHILLENBESLECHTING.....................................................................................................33
WEEK 1
ALGEMENE UITGANGSPUNTEN
,RECHT OP RECHTSPRAAK EN RECHTSBIJSTAND
Door iedereen moet een geschil kunnen worden voorgelegd aan een overheidsrechter en eenieder heeft
recht op juridische bijstand in een procedure (art. 17, 18 en 112 Gw).
ONAFHANKELIJK EN ONPARTIJDIGE RECHTER
Recht wordt gesproken door een onafhankelijke en onpartijdige gerechtelijke instantie, bij de wet
ingesteld. Onafhankelijk betekent dat de rechter geen verantwoording verschuldigd is aan de overheid
of aan collega-rechters. Onpartijdigheid houdt in dat de rechter oordeelt zonder zich te laten leiden
door de personen van de procespartijen. De rechter moet objectief en onbevooroordeeld oordelen.
Als een partij op gerechtvaardigde gronden twijfelt aan de onpartijdigheid van de rechter, kan die
partij een verzoek tot wraking van die rechter doen (art. 36 Rv). Is de rechter zelf van mening dat hij in
een bepaalde zaak niet onpartijdig kan zijn, dan kan hij verzoeken zich te laten vervangen door een
andere rechter. Dit wordt verschoning genoemd: art. 40 Rv.
HOOR EN WEDERHOOR (GELIJKHEIDSBEGINSEL)
Beide partijen moeten in de gelegenheid gesteld worden om hun standpunten in een zaak naar voren te
brengen: art. 19 Rv. Partijen moeten evenveel gelegenheid krijgen om hun vorderingen en verweren
kenbaar te maken en op elkaar te reageren. Schending van het beginsel van hoor en wederhoor levert
een essentieel vormverzuim op. Dit beginsel houdt ook in dat partijen in de gelegenheid moeten
worden gesteld om een reactie te geven op alle informatie die de rechter gebruikt om tot een oordeel te
kunnen komen.
BEHANDELING EN BESLISSING BINNEN REDELIJKE TERMIJN
De behandeling van en beslissing over een zaak dienen binnen een redelijke termijn te geschieden. De
rechter en partijen waken tegen onredelijke vertraging van de procedure: art. 20 Rv.
De rechter mag niet weigeren een uitspraak te doen (art. 26 Rv en art. 13 Wet algemene bepalingen).
Bovendien moet de eindbeslissing van de rechter volledig zijn: de eindbeslissing moet alle
geschilpunten betreffen (art. 23 Rv).
OPENBAARHEID VAN ZITTING EN UITSPRAAK
Zittingen moeten in beginsel in het openbaar plaatsvinden: art. 27 lid 1 Rv. Een uitzondering hierop
kan echter worden gemaakt wanneer de goede zeden, de openbare orde, de nationale veiligheid, de
belangen van minderjarigen, de bescherming van het privéleven van procespartijen of het belang van
een goede rechtspleging besloten behandeling noodzakelijk maken (art. 27 Rv). Ook de uitspraak moet
in het openbaar plaatsvinden (art. 29 lid 1 Rv). Op deze regel kan geen uitzondering worden gemaakt.
MOTIVERINGSBEGINSEL
De rechter moet ook zijn uitspraak motiveren (art. 30 Rv). Dit wordt ook wel met redenen omkleed
genoemd. De uitspraak moet de grondslagen bevatten voor de beslissing en de argumenten waarop de
rechter zijn beslissing heeft gebaseerd.
BEGINSEL VAN PARTIJAUTONOMIE (LIJDELIJKHEIDSBEGINSEL)
Dit beginsel (art. 24 Rv) wil zeggen dat de grondslag voor de beslissing van de rechter wordt gevormd
door de stellingen van de procespartijen. Partijen bepalen de omvang van de gerechtelijke procedure.
De burgerlijke rechter is lijdelijk. Alleen hij oordeelt over vorderingen, verzoeken, verweren,
stellingen en argumenten die partijen aan hem voorleggen.
,Van het lijdelijkheidsbeginsel moet worden onderscheiden de verplichting van de rechter om op eigen
initiatief de rechtsgronden aan te vullen (art. 25 Rv). Als een procespartij zijn vordering of verweer
baseert op een onjuiste rechtsgrondslag, moet de rechter te hulp schieten en de juiste rechtsgrond
aanvullen. Voorwaarde is wel dat de procespartij voldoende feiten en omstandigheden aanvoert om de
juiste rechtsgrond te kunnen onderbouwen, de rechter mag immers geen feiten aanvullen.
PROCESPARTIJEN
VERTEGENWOORDIGING VAN DE NATUURLIJKE PERSOON
Wanneer een natuurlijke persoon niet handelingsbekwaam is (art. 3:32 BW), moet hij worden
vertegenwoordigd door een handelingsbekwame persoon die optreedt als zijn wettelijke
vertegenwoordiger. In dit geval noemen we de vertegenwoordiger de formele procespartij en de
vertegenwoordigde de materiële procespartij. Het is de materiële partij die uiteindelijk jegens de
wederpartij gebonden en/of gerechtigd wordt door de uitspraak van de rechter.
VERTEGENWOORDIGING VAN DE RECHTSPERSOON
Rechtspersonen kunnen niet ‘zelf’ procederen. Een rechtspersoon moet zich daarom laten
vertegenwoordigen door een natuurlijk persoon. De procedure wordt ondanks de vertegenwoordiging
op naam van de rechtspersoon zelf gevoerd: de rechtspersoon is zowel formele als materiële
procespartij. Dit is slechts anders indien de rechtspersoon handelingsonbekwaam is, bijvoorbeeld als
gevolg van een faillissement.
PROCEDEREN UIT GROEPSBELANG OF ALGEMEEN BELANG
Het is ook mogelijk dat een partij een procedure start vanwege een groepsbelang of een algemeen
belang. De eiser treedt in dat geval in de procedure op als belangenbehartiger voor dit collectieve
belang. De algemene regels voor zo’n collectiviteitsactie zijn vastgelegd in art. 3:305a t/m 305c BW.
Op grond van deze artikelen kan een vereniging of stichting een rechtsvordering instellen met als doel
het beschermen van belangen van andere personen. Het moet wel gaan om belangen die op grond van
de statuten door de vereniging of stichting worden behartigd. Als sprake is van een collectiviteitsactie
kan nooit met succes schadevergoeding worden gevorderd (art. 3:305a lid 3 BW), omdat de procedure
zich daarvoor niet leent.
RECHTSBIJSTANDVERLENERS
Advocaat
Een advocaat is een rechtsbijstandverleners die krachtens de Advocatenwet is beëdigd om
procespartijen van deskundige rechtsbijstand te voorzien. In een aantal gevallen moet een procespartij
op grond van de wet verplicht worden bijgestaan door een advocaat. In procedures voor de
kantonrechter geldt echter dat partijen in persoon, ofwel zonder advocaat, mogen verschijnen (art. 79
lid 1 Rv). Dit geldt ook voor de verweerder in een kortgedingprocedure (art. 255 lid 1 Rv). In alle
andere gerechtelijke procedure is procesvertegenwoordiging door een advocaat verplicht (art. 79 lid 2
Rv). Dit geldt ook voor de procedures in hoger beroep en cassatie.
Gerechtsdeurwaarder
De gerechtsdeurwaarder is een door de Kroon benoemd openbaar ambtenaar met officiële ambtstaken.
De officiële ambtstaken die de deurwaarder verricht, kunnen worden onderscheiden in drie kerntaken:
1. Het uitbrengen van exploten
Een exploot is een schriftelijke aanzegging of mededeling van de ene partij aan de andere, die door
een gerechtsdeurwaarder wordt ondertekend en uitgebracht. In art. 45 t/m 66 Rv zijn de vereisten voor
exploten opgenomen.
, 2. Het leggen van conservatoir beslag
Als er tussen partijen een geschil bestaat waarover geprocedeerd wordt, is er vaak behoefte om het
geld of de zaken waarover het geschil bestaat veilig te stellen, zodat na de procedure niet alsnog achter
het net wordt gevist. De deurwaarder kan in een dergelijk geval, met toestemming van de
voorzieningenrechter, conservatoir beslag leggen om een goed veilig te stellen.
3. Het ten uitvoer leggen van uitspraken van de rechter
Wanneer een van de partijen zich niet houdt aan de uitspraak van de rechter, dan kan de
gerechtsdeurwaarder door het verrichten van bepaalde ambtshandelingen de nakoming van deze
uitspraak afdwingen.
De griffier en de gerechtssecretaris
De gerechtelijke administratieve ondersteuning van een bepaald gerecht wordt griffie genoemd. De
griffie beheert de agenda, de dossiers en het archief van de gerechtelijke instantie en verzorgt
correspondentie met de procespartijen of bij de procedure betrokken derden. Op de griffie werken
mensen in diverse functies.
Behalve administratieve ondersteuning kennen de gerechten diverse juridische ondersteuners, die vaak
worden aangeduide met het overkoepelende begrip gerechtssecretaris. De gerechtssecretaris is de hulp
en rechterhand van de rechter. Hij verzorgt de voorbewerking van zaken, houdt aantekeningen bij
tijdens zittingen en legt deze neer in een proces-verbaal, overlegt na de zitting met de behandelend
rechters en schrijft vaak een conceptvonnis of -beschikking. Wanneer de gerechtssecretaris op de
zitting aanwezig is en zittingsaantekeningen maakt, wordt hij aangeduid als ‘griffier’.
De rechter
In de einduitspraak bepaalt de rechter wie van de partijen geheel of gedeeltelijk gelijk krijgt. Daarnaast
heeft de wetgever bepaald dat sommige beslissingen nu eenmaal door een rechter genomen moeten
worden, ook al is er feitelijk geen sprake van een geschil.
De benoeming van de rechter geschiedt bij Koninklijk besluit. Bij zijn benoeming wordt de rechter
voor het leven benoemd op grond van art. 117 Gw. In art. 46c Wet rechtspositie rechterlijke
ambtenaren (Wrra) is opgenomen welke maatregelen aan rechters kunnen worden opgelegd:
a. Schriftelijke berisping
b. Inhouding van salaris tot een bedrag van ten hoogste het salaris over een halve maand
c. Schorsing voor de duur van ten hoogste drie maanden
d. Ontslag
VERSCHILLENDE SOORTEN GERECHTEN
In Nederland worden drie gerechten onderscheiden (art. 2 Wet RO):
1. Rechtbanken
De rechtbank is de ‘laagste’ rechter in Nederland. Uitzonderingen daargelaten moeten alle civiele
zaken in eerste aanleg bij de rechtbank aangebracht worden.
Er zijn elf rechtbanken in Nederland. Elke rechtbank is gevestigd in een bepaald geografisch gebied:
het arrondissement. De huidige elf rechtbanken zijn onderverdeeld in afdelingen, teams en/of kamers.
De precieze bestuurlijke organisatie verschilt per gerecht.
2. Gerechtshoven
