VAN CEL TOT WEEFSEL
Inhoud
Hoorcolleges
• Vorm-functie relatie in weefsel (huid)
• Bindweefsel I: cellen, vezels, matrix
• Bindweefsel II: kraakbeen, bot en botvorming
• Introductie afweersysteem I
• Introductie afweersysteem II
• Embryologie: overzicht en algemene principes
• Embryogenese: aanleg en vroege differentiatie kiembladen
• Ziekte van Pompe
Zelfstudieopdrachten
• Embryogenese van het bouwplan
• Histologie epitheel
• Histologie bindweefsel
Vaardigheidsonderwijs
• Snijzaal: weefsels
• Histologie epitheel
• Histologie bindweefsel
Uitwerkingen geneeskunde 1A1 – Judith Bus 1
,HOORCOLLEGES
Vorm-functie relatie in weefsel (huid)
In de histologie worden vier basistypen weefsels onderscheden:
- epitheel
- bindweefsel
- spierweefsel
- zenuwweefsel
Er bestaan globaal twee typen epitheel. Bedekkend epitheel wat de grens tussen
de binnen-en buitenwereld betreft en klierepitheel (secretoir).
(Junqueira: H.18, p.371-381 (H.4 - Epitheel))
Bedekkend epitheel kan weer onderverdeeld worden in meerlagig (bovenste laag) of
eenlagig:
• Plaveisel: stoepstenen (longblaasjes) (terug te zien in de huid)
• Kubisch: even hoog als breed
• Cylindrisch: hoog en relatief smal
• Overgangsepitheel: plaveisel en cylindrisch (urether)
De huid is ongeveer drie vierkante meter en beslaat 15-20% van het
lichaamsgewicht. De huid heeft meerdere functies:
- bescherming: mechanisch, afweer.
- opvang van signalen: tast, druk, temperatuur, pijn, afweer.
- thermoregulatie: zweten, vasoconstrictie/dilatatie.
- metabool: vitamine D, zweet, talg, melk.
- communicatie: teint (blozen/bleek/geel/spots); geur (seksueel).
- absorptie: licht (zichtbaar, IR, UV); geneesmiddelen.
De huid bestaat uit een epidermis (opperhuid; meerlagig verhoorn plaveisel
epitheel) en dermis (lederhuid; losmazig en vezelig bindweefsel) met daaronder de
subcutis (hypodermis). Histologisch gezien bestaat de epidermis uit epitheel en de
dermis uit bindweefsel.
In voetzolen en handpalmen heeft de huid een dikke hoornlaag (vanwege
belasting). Dunne huid is vaak behaard, haarfollikels dringen diep de dermis in tot de
Uitwerkingen geneeskunde 1A1 – Judith Bus 2
,subcutis. Haren worden ook wel adnexen (aanhangsels) genoemd. Talgklieren
maken de vettige substantie.
Volgorde van diep in de huid naar de opperhuid toe:
• Het stratum basale (een cellaag) maakt verbinding met het bindweefsel.
Hierin liggen stamcellen die prolifereren en zorgen voor voortdurende
aanmaak van cellen.
• Daartussen ligt een grote laag levende uitrijpende cellen die het stratum
spinosum vormen.
• Hierna komt de laag met de laatste levende cellen en zichtbare kernen, het
stratum granulosum. Hier maken ze keratinevezels aan.
• In het stratum lucidum (dode cellen) worden de keratinevezels aan elkaar
geplakt, hier komt een vettig laagje vrij wat de huid ondoordringbaar maakt.
(deze laag mist bij een dunne huid!)
• In het stratum corneum zitten alleen dode cellen, ze vormen schilfertjes.
Hechting is voor epitheel zeer belangrijk. Cellen in de epidermis zitten door
desmosomen interacties (tussen cellen) aan elkaar gekoppeld.
Cellen in het stratum basale zitten middels hemi-desmosomen (tussen cellen en
het cytoskalet) aan het bindweefsel geplakt.
Uitwerkingen geneeskunde 1A1 – Judith Bus 3
, VOORBEELD: Bij de ziekte epidermolysis bullosa laat het epidermis los doordat er
geen goede aanhechting is tussen de epidermis (epitheel) en de dermis
(bindweefsel). Er vormen blaren over het gehele lichaam. Resultaat: infecties.
Kenmerken epidermis (opperhuid / epitheel) - opgebouwd uit keratinocyten
• De epidermis is een cell-renewal systeem. Opbouw komt vanuit stamcellen
(deling / differntiatie) in het stratum basale.
• Er is weinig tussenstof en geen bloedvaten.
• Samenhang en binding wordt gevormd door desmosomen.
• De opbouw verloopt in lagen waarin fasen van keratinisatie en verhoorning
zijn.
• Gevolg van deze laagopbouw: de huid is ondoordringbaar, mede door de
vetlaag die erop zit.
• Metabole processen zoals vitamine D productie vinden plaats in het stratum
basale en stratum spinosum.
→ UV straling zet 7-dehydrocholesterol om in vitamine D3.
Naast keratinocyten bestaat de epidermis ook uit melanocyten, Langerhans cellen
en Merkelcellen.
• Langerhans cellen (afweer) zijn verwant aan monocyten (dendritische cel),
immunologische sensor. Het zijn dan ook geen epitheelcellen maar
bindweefselcellen. Ze bevinden zich voornamelijk als een netwerk in het
stratum spinosum. Bij schade migreren ze vanuit de epidermis naar de
lymfeklier.
• De kleur van de huid hangt af van de activiteit (dus niet de hoeveelheid) van
melanocyten. Ze zitten in het stratum basale en produceren
melaninekorrels onder invloed van UV. Deze korrel geven ze af
(exocytose) aan keratinocyten (endocytose) die ze gebruiken als een cap
boven hun kern (ter bescherming) d.m.v. ophoping.
→ Verschillende huidskleuren ontstaan door de verschillende hoeveelheden
melaninekorrels productie per persoon. Het aantal melanocyten per vierkante
mm is over het algemeen hetzelfde bij ieder mens.
• Merkelcellen: Merkelcellen zijn grote, ovale cellen in de stratum basale. Hun
functie heeft te maken met het voelen van aanraking. Ze zijn te herkennen
aan een zenuwuitloper.
Uitwerkingen geneeskunde 1A1 – Judith Bus 4
Inhoud
Hoorcolleges
• Vorm-functie relatie in weefsel (huid)
• Bindweefsel I: cellen, vezels, matrix
• Bindweefsel II: kraakbeen, bot en botvorming
• Introductie afweersysteem I
• Introductie afweersysteem II
• Embryologie: overzicht en algemene principes
• Embryogenese: aanleg en vroege differentiatie kiembladen
• Ziekte van Pompe
Zelfstudieopdrachten
• Embryogenese van het bouwplan
• Histologie epitheel
• Histologie bindweefsel
Vaardigheidsonderwijs
• Snijzaal: weefsels
• Histologie epitheel
• Histologie bindweefsel
Uitwerkingen geneeskunde 1A1 – Judith Bus 1
,HOORCOLLEGES
Vorm-functie relatie in weefsel (huid)
In de histologie worden vier basistypen weefsels onderscheden:
- epitheel
- bindweefsel
- spierweefsel
- zenuwweefsel
Er bestaan globaal twee typen epitheel. Bedekkend epitheel wat de grens tussen
de binnen-en buitenwereld betreft en klierepitheel (secretoir).
(Junqueira: H.18, p.371-381 (H.4 - Epitheel))
Bedekkend epitheel kan weer onderverdeeld worden in meerlagig (bovenste laag) of
eenlagig:
• Plaveisel: stoepstenen (longblaasjes) (terug te zien in de huid)
• Kubisch: even hoog als breed
• Cylindrisch: hoog en relatief smal
• Overgangsepitheel: plaveisel en cylindrisch (urether)
De huid is ongeveer drie vierkante meter en beslaat 15-20% van het
lichaamsgewicht. De huid heeft meerdere functies:
- bescherming: mechanisch, afweer.
- opvang van signalen: tast, druk, temperatuur, pijn, afweer.
- thermoregulatie: zweten, vasoconstrictie/dilatatie.
- metabool: vitamine D, zweet, talg, melk.
- communicatie: teint (blozen/bleek/geel/spots); geur (seksueel).
- absorptie: licht (zichtbaar, IR, UV); geneesmiddelen.
De huid bestaat uit een epidermis (opperhuid; meerlagig verhoorn plaveisel
epitheel) en dermis (lederhuid; losmazig en vezelig bindweefsel) met daaronder de
subcutis (hypodermis). Histologisch gezien bestaat de epidermis uit epitheel en de
dermis uit bindweefsel.
In voetzolen en handpalmen heeft de huid een dikke hoornlaag (vanwege
belasting). Dunne huid is vaak behaard, haarfollikels dringen diep de dermis in tot de
Uitwerkingen geneeskunde 1A1 – Judith Bus 2
,subcutis. Haren worden ook wel adnexen (aanhangsels) genoemd. Talgklieren
maken de vettige substantie.
Volgorde van diep in de huid naar de opperhuid toe:
• Het stratum basale (een cellaag) maakt verbinding met het bindweefsel.
Hierin liggen stamcellen die prolifereren en zorgen voor voortdurende
aanmaak van cellen.
• Daartussen ligt een grote laag levende uitrijpende cellen die het stratum
spinosum vormen.
• Hierna komt de laag met de laatste levende cellen en zichtbare kernen, het
stratum granulosum. Hier maken ze keratinevezels aan.
• In het stratum lucidum (dode cellen) worden de keratinevezels aan elkaar
geplakt, hier komt een vettig laagje vrij wat de huid ondoordringbaar maakt.
(deze laag mist bij een dunne huid!)
• In het stratum corneum zitten alleen dode cellen, ze vormen schilfertjes.
Hechting is voor epitheel zeer belangrijk. Cellen in de epidermis zitten door
desmosomen interacties (tussen cellen) aan elkaar gekoppeld.
Cellen in het stratum basale zitten middels hemi-desmosomen (tussen cellen en
het cytoskalet) aan het bindweefsel geplakt.
Uitwerkingen geneeskunde 1A1 – Judith Bus 3
, VOORBEELD: Bij de ziekte epidermolysis bullosa laat het epidermis los doordat er
geen goede aanhechting is tussen de epidermis (epitheel) en de dermis
(bindweefsel). Er vormen blaren over het gehele lichaam. Resultaat: infecties.
Kenmerken epidermis (opperhuid / epitheel) - opgebouwd uit keratinocyten
• De epidermis is een cell-renewal systeem. Opbouw komt vanuit stamcellen
(deling / differntiatie) in het stratum basale.
• Er is weinig tussenstof en geen bloedvaten.
• Samenhang en binding wordt gevormd door desmosomen.
• De opbouw verloopt in lagen waarin fasen van keratinisatie en verhoorning
zijn.
• Gevolg van deze laagopbouw: de huid is ondoordringbaar, mede door de
vetlaag die erop zit.
• Metabole processen zoals vitamine D productie vinden plaats in het stratum
basale en stratum spinosum.
→ UV straling zet 7-dehydrocholesterol om in vitamine D3.
Naast keratinocyten bestaat de epidermis ook uit melanocyten, Langerhans cellen
en Merkelcellen.
• Langerhans cellen (afweer) zijn verwant aan monocyten (dendritische cel),
immunologische sensor. Het zijn dan ook geen epitheelcellen maar
bindweefselcellen. Ze bevinden zich voornamelijk als een netwerk in het
stratum spinosum. Bij schade migreren ze vanuit de epidermis naar de
lymfeklier.
• De kleur van de huid hangt af van de activiteit (dus niet de hoeveelheid) van
melanocyten. Ze zitten in het stratum basale en produceren
melaninekorrels onder invloed van UV. Deze korrel geven ze af
(exocytose) aan keratinocyten (endocytose) die ze gebruiken als een cap
boven hun kern (ter bescherming) d.m.v. ophoping.
→ Verschillende huidskleuren ontstaan door de verschillende hoeveelheden
melaninekorrels productie per persoon. Het aantal melanocyten per vierkante
mm is over het algemeen hetzelfde bij ieder mens.
• Merkelcellen: Merkelcellen zijn grote, ovale cellen in de stratum basale. Hun
functie heeft te maken met het voelen van aanraking. Ze zijn te herkennen
aan een zenuwuitloper.
Uitwerkingen geneeskunde 1A1 – Judith Bus 4
