Gerechtelijke procedure
De weg naar het burgerlijk procesrecht
De weg naar het gerechtelijk recht
Sein en sollen
Sein: feitelijke toestanden, beschrijving hoe iets is
Sollen: bepaling van hoe iets hoort te zijn, het stellen van regels
Regels: een bindend voorschrift waaraan de mens zich behoort te houden
- Bevel: je moet iets doen
- Verbod: je mag iets niet doen
Regels worden gesteld door geweten, moraal en geloof. De rechtsregels vormen
een bijzondere categorie van de regels.
Rechtsregel
Recht: geheel van afdwingbare rechtsregels of gedragsregels (normen) die bepalen wat
men mag doen, niet mag doen of moet doen, met de bedoeling om de maatschappij te
ordenen. Ze worden uitgevaardigd door de overheid.
Sensu lato: wetgeving in de brede zin van het woord
Overheid: iets / iemand met gezag over de rechtsonderhorigen
Afdwingbaar: er staan sancties op het niet-naleven van een rechtsregel, desnoods met
behulp van dwang
Om te kunnen spreken van een rechtsregel (of wet sensu lato) moet men voldoen aan
enkele voorwaarden:
- De regel heeft betrekking op uiterlijke gedrag van mensen in de maatschappij
- De regel word uitgevaardigd door gezaghebbende autoriteiten of de overheid
- De regel is afdwingbaar, desnoods manu militari
Het geheel van rechtsregels wordt het objectief recht genoemd de regels op zich zijn in
hun algemeenheid
,Rechtsstaat – the rule of
law
De maatschappij word niet
geregeld door de persoonlijke
voorkeur van de gezaghebber,
maar door een geheel van
onderlinge wetten, waaraan
ook de emachten zelf
onderworpen zijn. Zij
controleren elkaar om
rechtsmisbruik te voorkomen.
Deze machten zijn de
wetgevende, uitvoerende en
rechtelijke macht.
Erga omnes: de objectieve regels die uitgevaardigd worden gelden voor iedereen.
Trias politica: scheiding der machten – staatsrechtelijke organisatie waarbij de drie
staatsfuncties over afzonderlijke organen worden verdeeld. Er is een strikte scheiding van
de onafhankelijkheid, maar er is ook sprake van wisselwerking.
Democratische rechtsstaat: ‘België is een democratische rechtsstaat’:
Democratisch: de wetgever is gekozen door het volk
Rechtsstaat: een staatsvorm waarin de regering een verantwoordingsplicht heeft
tegenover de volksvertegenwoordiging en waarin de regering slechts die bevoegdheden
mag uitoefenen waartoe zij gemachtigd is door wettelijke bepalingen.
De principes van de rechtstatelijke wet en van de rechtsstaat:
- Algemene gelding van de wet:
De wet geldt voor alle personen die zich in een objectief gelijkaardige situatie
bevinden en voor alle gelijkaardige gevallen.
De wet is onpartijdig en onpersoonlijk
- Drie machten met een onafhankelijke rechterlijke macht:
Naast de wetgevende en uitvoerende macht is er ook nog een onafhankelijke
rechterlijke macht. De rechter past die algemene regels toe in volle onafhankelijkheid
en onpartijdigheid in de concrete zaak die aan zijn beoordeling wordt voorgelegd en
hij mag niet ‘bij wege van algemene regels’ uitspraak doen (art. 6 Ger.W.)
In privaatrecht zal rechtssubjeect zich tot rechter wenden om de rechten die
hij claimt (subjectief) gebasseerd op de algemene rechtsregels (objectief) te
laten honeren1
Objectief recht: regel in zijn algemeenheid
Subjectief recht: aanspraak die een persoon in een bepaalde situatie aan een objectieve
rechtsregel ontleent
- Classificatie van wetten in de rechtsstaat: materieel, formeel of gerechtelijk
1
Geldig laten erkennen
,Gerechtelijk recht
Gerechtelijk recht – formeel recht – handhavingsrecht
Materieel recht: geheel van rechtsregels waarbij de maatschappelijke gedraging naar
inhoud wordt bepaald rechten en plichten die toegekend worden aan rechtssubjecten.
Gerechtelijk recht Handhavingsrechten: vormvoorschriften die moeten nageleefd worden
of formeel recht om subjectieve rechten gehonoreerd te zien.
Op welke wijze kan men bekomen dat materiële recht wordt nageleefd? Via de finale van
het recht.
Finale van het recht: zorgt ervoor dat op een rechtsstatelijke wijze recht wordt gedaan en
recht wordt hersteld of gehandhaafd.
, Doel van het gerechtelijk recht
- Uitsluiten van eigenrichting:
Het uitsluiten dat iedereen zichzelf recht gaat verschaffen. Het recht mag enkel
worden beslecht door de beklede overheidsrechter of door een scheidsrechter.
Enkelrichting is ongeoorloofd en brengt geweld en willekeur met zich mee. Daardoor
is dit dus een algemeen rechtsbeginsel: verbod om rechter te zijn in eigen zaak.
De rechter is ook verplicht om uitspraak te doen (art. 5 Ger.W), omwille van de
rechtszekerheid, indien hij dit niet doet, rechtsweigering, bestaat er een mogelijkheid
tot verhaal op dee rechter (art. 1140,4° Ger.W)
- Restanten van eigenrichting in het privaatrecht:
1. Expectie van niet-nakoming (exceptio non adimpleti contractus – enac)
a. In ruime zin: als algemeen beginsel
Een prestatie mag opgeschort worden totdat de schuldenaar van een
andere prestatie die daar voldoende mee in verband staat, zijn
prestatie nakomt of aanbiedt deze na te komen.
b. In enge zin: exceptio non adimpleti contractus – enac)
Het recht van een schuldenaar die tegelijk schuldeiser is van een
tegenprestatie, om de nakoming van zijn verbintenis op te schorten
totdat de schuldenaar die tegenprestatie nakomt of aanbiedt na te
komen.
2. Retentierecht
De opschorting van de prestaties bestaat erin een zaak die het VW uitmaakt
van een (tegen)prestatie, niet af te geven totdat betaald werd wat met
betrekking tot deze zaak verschuldigd is.
ENAC: art. 1612 BW; niet in strijd met doelestellingen van het gerechtelijk
recht voor zover, het gebeurt binnen het wettelijk kader en met rechterlijke
controle achteraf.
Vb: kan niet bellen, rekening is niet betaald. Je kan pas bellen wanneer
het betaald is.
Indeling van het gerechtelijk recht
- Gerechtelijk privaatrecht – Burgerlijk procesrecht
- Strafprocesrecht – strafvordering
- Administratief procesrecht
- Fiscaal procesrecht
- Tuchtprocesrecht
De weg naar het burgerlijk procesrecht
De weg naar het gerechtelijk recht
Sein en sollen
Sein: feitelijke toestanden, beschrijving hoe iets is
Sollen: bepaling van hoe iets hoort te zijn, het stellen van regels
Regels: een bindend voorschrift waaraan de mens zich behoort te houden
- Bevel: je moet iets doen
- Verbod: je mag iets niet doen
Regels worden gesteld door geweten, moraal en geloof. De rechtsregels vormen
een bijzondere categorie van de regels.
Rechtsregel
Recht: geheel van afdwingbare rechtsregels of gedragsregels (normen) die bepalen wat
men mag doen, niet mag doen of moet doen, met de bedoeling om de maatschappij te
ordenen. Ze worden uitgevaardigd door de overheid.
Sensu lato: wetgeving in de brede zin van het woord
Overheid: iets / iemand met gezag over de rechtsonderhorigen
Afdwingbaar: er staan sancties op het niet-naleven van een rechtsregel, desnoods met
behulp van dwang
Om te kunnen spreken van een rechtsregel (of wet sensu lato) moet men voldoen aan
enkele voorwaarden:
- De regel heeft betrekking op uiterlijke gedrag van mensen in de maatschappij
- De regel word uitgevaardigd door gezaghebbende autoriteiten of de overheid
- De regel is afdwingbaar, desnoods manu militari
Het geheel van rechtsregels wordt het objectief recht genoemd de regels op zich zijn in
hun algemeenheid
,Rechtsstaat – the rule of
law
De maatschappij word niet
geregeld door de persoonlijke
voorkeur van de gezaghebber,
maar door een geheel van
onderlinge wetten, waaraan
ook de emachten zelf
onderworpen zijn. Zij
controleren elkaar om
rechtsmisbruik te voorkomen.
Deze machten zijn de
wetgevende, uitvoerende en
rechtelijke macht.
Erga omnes: de objectieve regels die uitgevaardigd worden gelden voor iedereen.
Trias politica: scheiding der machten – staatsrechtelijke organisatie waarbij de drie
staatsfuncties over afzonderlijke organen worden verdeeld. Er is een strikte scheiding van
de onafhankelijkheid, maar er is ook sprake van wisselwerking.
Democratische rechtsstaat: ‘België is een democratische rechtsstaat’:
Democratisch: de wetgever is gekozen door het volk
Rechtsstaat: een staatsvorm waarin de regering een verantwoordingsplicht heeft
tegenover de volksvertegenwoordiging en waarin de regering slechts die bevoegdheden
mag uitoefenen waartoe zij gemachtigd is door wettelijke bepalingen.
De principes van de rechtstatelijke wet en van de rechtsstaat:
- Algemene gelding van de wet:
De wet geldt voor alle personen die zich in een objectief gelijkaardige situatie
bevinden en voor alle gelijkaardige gevallen.
De wet is onpartijdig en onpersoonlijk
- Drie machten met een onafhankelijke rechterlijke macht:
Naast de wetgevende en uitvoerende macht is er ook nog een onafhankelijke
rechterlijke macht. De rechter past die algemene regels toe in volle onafhankelijkheid
en onpartijdigheid in de concrete zaak die aan zijn beoordeling wordt voorgelegd en
hij mag niet ‘bij wege van algemene regels’ uitspraak doen (art. 6 Ger.W.)
In privaatrecht zal rechtssubjeect zich tot rechter wenden om de rechten die
hij claimt (subjectief) gebasseerd op de algemene rechtsregels (objectief) te
laten honeren1
Objectief recht: regel in zijn algemeenheid
Subjectief recht: aanspraak die een persoon in een bepaalde situatie aan een objectieve
rechtsregel ontleent
- Classificatie van wetten in de rechtsstaat: materieel, formeel of gerechtelijk
1
Geldig laten erkennen
,Gerechtelijk recht
Gerechtelijk recht – formeel recht – handhavingsrecht
Materieel recht: geheel van rechtsregels waarbij de maatschappelijke gedraging naar
inhoud wordt bepaald rechten en plichten die toegekend worden aan rechtssubjecten.
Gerechtelijk recht Handhavingsrechten: vormvoorschriften die moeten nageleefd worden
of formeel recht om subjectieve rechten gehonoreerd te zien.
Op welke wijze kan men bekomen dat materiële recht wordt nageleefd? Via de finale van
het recht.
Finale van het recht: zorgt ervoor dat op een rechtsstatelijke wijze recht wordt gedaan en
recht wordt hersteld of gehandhaafd.
, Doel van het gerechtelijk recht
- Uitsluiten van eigenrichting:
Het uitsluiten dat iedereen zichzelf recht gaat verschaffen. Het recht mag enkel
worden beslecht door de beklede overheidsrechter of door een scheidsrechter.
Enkelrichting is ongeoorloofd en brengt geweld en willekeur met zich mee. Daardoor
is dit dus een algemeen rechtsbeginsel: verbod om rechter te zijn in eigen zaak.
De rechter is ook verplicht om uitspraak te doen (art. 5 Ger.W), omwille van de
rechtszekerheid, indien hij dit niet doet, rechtsweigering, bestaat er een mogelijkheid
tot verhaal op dee rechter (art. 1140,4° Ger.W)
- Restanten van eigenrichting in het privaatrecht:
1. Expectie van niet-nakoming (exceptio non adimpleti contractus – enac)
a. In ruime zin: als algemeen beginsel
Een prestatie mag opgeschort worden totdat de schuldenaar van een
andere prestatie die daar voldoende mee in verband staat, zijn
prestatie nakomt of aanbiedt deze na te komen.
b. In enge zin: exceptio non adimpleti contractus – enac)
Het recht van een schuldenaar die tegelijk schuldeiser is van een
tegenprestatie, om de nakoming van zijn verbintenis op te schorten
totdat de schuldenaar die tegenprestatie nakomt of aanbiedt na te
komen.
2. Retentierecht
De opschorting van de prestaties bestaat erin een zaak die het VW uitmaakt
van een (tegen)prestatie, niet af te geven totdat betaald werd wat met
betrekking tot deze zaak verschuldigd is.
ENAC: art. 1612 BW; niet in strijd met doelestellingen van het gerechtelijk
recht voor zover, het gebeurt binnen het wettelijk kader en met rechterlijke
controle achteraf.
Vb: kan niet bellen, rekening is niet betaald. Je kan pas bellen wanneer
het betaald is.
Indeling van het gerechtelijk recht
- Gerechtelijk privaatrecht – Burgerlijk procesrecht
- Strafprocesrecht – strafvordering
- Administratief procesrecht
- Fiscaal procesrecht
- Tuchtprocesrecht
