Inleiding Orthopedagogiek
Orthopedagogiek: opvoedingsproblemen bij kinderen.
> 3 perspectieven:
- kind: hoe word ik opgevoed?
- ouder: hoe geef ik goede opvoeding?
- ervaring: hoe deden mijn ouders dit?
Nakken: Orthopedagogiek richt zich op de beschrijving van de aard en achtergronden van problemen
bij het opvoeden met het oog op onderkenning, behandeling en preventie
Orthopedagoog:
- betrokken - communicatie!
- distantie nemen en analyseren - perspectieven innemen (zie bovenstaande)
Wim ter Horst:
“Het doel van het orthopedagogisch handelen is:
1 het herstel van het gewone leven
2 het ervaren van perspectief door de betrokkenen bij de opvoeding
3 de totale dialoog met de volle werkelijkheid
4 in de totale opvoedingssituatie”
De menselijke bestaanswijzen:
› Fysische niveau ~ dingen: bloedsuikerniveau
› Biotisch niveau ~ planten: stofwisseling(sziekte), organen, groei
› Animale niveau ~ dieren: reflexen, instinct, gedrag, bewustzijn, leren, omgevingsaanpassing,
gereedschap
› Humane niveau ~ ontdekken, bewonderen, zingeven, zelfbewustzijn, dialoog, belevingswereld,
vrijheid, verantwoordelijkheid, handelen, cultuur
› Transcendente niveau ~ overtuiging, waarden, geloof
Doelen van de orthopedagogiek:
de waarden en normen (dromen, wensen en verwachtingen) van de cliënt vormen de opvoedings-
en participatiedoelen.
(ped)agogische hulpverlening:
› bijdragen aan de optimale bestaanswijzen / maatschappelijke participatie van de cliënt /
cliëntsysteem
› naar de waarden van de cliënt
› binnen de universele rechten van de mens en de waarden van de samenleving
› op een wetenschappelijk onderbouwde wijze
De praktijk: zoeken naar de meest waardevolle balans tussen:
> wat de persoon kan, wil en durft
> wat hij van zichzelf en de omgeving mag en moet.
Orthopedagogiek gebruikt heel veel uit andere disciplines: filosofie, psychologie, biologie etc. etc.
,Op zoek naar de balans tussen de positieve en negatieve effecten van een behandeling.
Agogische wetenschap:
- wat is feitelijk (niet) waar?
- wat is logisch (on)juist?
- wat is ethisch goed/neutraal/slecht?
1 en 2 zijn objectief
3 is subjectief/persoonlijk normatieve waarden.
Orthopedagogiek vereist een metatheoretisch ordeningskader!
H1 Kinderen en jongeren met gedragsproblemen
Gedragsproblemen:
> lichte, tijdelijke problemen (woedebuien/zeuren)
> gedragingen die slechts in bepaalde situaties of bij bepaalde personen voorkomen
> leeftijds- of fasegebonden gedragingen
> ernstige problemen (aandachtstekortstoornissen, stemmingsstoornissen) gedragsstoornissen.
(minder situatiegebonden dan gedragsproblemen)
Gedragsproblemen zijn geen ontwikkelingsstoornissen! Maar kinderen met ontwikkelingsstoornissen
vertonen wel vaker gedragsproblemen of – stoornissen.
Gedragsproblemen/-stoornissen suggereren dat het probleem in het kind zit, maar vaak wordt het
opgewekt door de omgeving. Daarom soms beter: opvoedingsproblemen suggereert een
interactieprobleem.
Voordat je gedrag problematisch gaat noemen, moet je rekening houden met 4 dingen:
> Ontwikkelingsperspectief
sommige problemen (zoals bedplassen) verdwijnen vanzelf weer.
> Continuümgedachte
gedragingen plaatsen door hun ernst, intensiteit en chroniciteit.
> Context
gedrag mag nooit los worden gezien van de context!
> Informant
gedrag mag nooit los worden gezien van de beoordelaar!
Gedragsproblemen: (van der Ploeg) een relatief concept dat aan de orde is als de op dat moment in
een bepaalde omgeving heersende normen en geldende regels worden overschreden. De ernst van
het probleemgedrag wordt verder bepaald aan de hand van de frequentie, de duur en de omvang
alsmede door de mate waarin de betrokkene zichzelf en/of zijn omgeving psychische schade
berokkent.
Probleemgedrag is gedrag dat door personen in de omgeving van een jeugdige (ouders, leerkrachten,
vrienden, maatschappij) en/of door de jeugdige zelf als problematisch wordt ervaren of beoordeeld
Classificatie van gedragsproblemen: (= het systematisch ordenen en groeperen op basis van gelijke
eigenschappen en onderlinge relaties)
is niet hetzelfde als diagnose: algemeen <> individueel (specifiek) + verklaringen zoeken
, > klinische-psychiatrische
Je hebt het (voldoen aan alle criteria), of je hebt het niet.
DSM: SCID
As I: klinische stoornissen en andere aandoeningen
As II: persoonlijkheidsstoornissen en zwakzinnigheid
As III: somatische aandoeningen
As IV: psychosociale en omgevingsproblemen
As V: algehele beoordeling van het functioneren.
Leeftijd: onbegrensd
Criteria: kernsymptomen, duur, aanvang van symptomen en mate waarin het normale functioneren
wordt verstoord.
Ter illustratie: zie blz 27 over symptomen oppositioneel-opstandige gedragsstoornis.
Iedere stoornis heeft aparte oorzaken.
- voordelen:
grote verspreiding
alle mogelijke gedragsproblemen zijn in de categorieën ondergebracht
systeem wordt regelmatig herzien en geactualiseerd
empirisch onderbouwde categorieën door wetenschappelijk onderzoek
afbakenen van categorieën en omschrijven van criteria bevorderen communicatie
tussen professionals
bestaan van trainingsmodules die het gebruik moeten vergemakkelijken &
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid verhogen.
- nadelen:
top-down-model: stoornissen eerst gedefinieerd en dan onderzocht of deze
empirische geldigheid
alles-of-niets opvatting over problemen en stoornissen
grote samenhang of comorbiditeit tussen stoornissen onderling moeilijk te
classificeren
gevaar voor etikettering en stigmatisering van personen/groepen
gevaar voor overmedicalisering van menselijke problemen.
niet altijd duidelijk of de categorieën valide zijn in andere culturen.
> empirisch-statistische
psychometrische invalshoek: uitkomsten van multivariate analyses op gegevens die werden verzameld
in grote steekproeven.
grote kracht = directe afleiding uit de empirie.
ASEBA systeem YSR, CBCL
gedragsvragenlijsten clusters maken van veel voorkomend gedrag:
- Teruggetrokken/Depressief Internaliserend gedrag: storend voor persoon zelf
- Lichamelijke klachten = assimilatieproblematiek
- Angstig/Depressief
- Sociale problemen
- Denkproblemen
- Aandachtsproblemen
- Normafwijkend gedrag Externaliserend gedrag: storend voor omgeving
Orthopedagogiek: opvoedingsproblemen bij kinderen.
> 3 perspectieven:
- kind: hoe word ik opgevoed?
- ouder: hoe geef ik goede opvoeding?
- ervaring: hoe deden mijn ouders dit?
Nakken: Orthopedagogiek richt zich op de beschrijving van de aard en achtergronden van problemen
bij het opvoeden met het oog op onderkenning, behandeling en preventie
Orthopedagoog:
- betrokken - communicatie!
- distantie nemen en analyseren - perspectieven innemen (zie bovenstaande)
Wim ter Horst:
“Het doel van het orthopedagogisch handelen is:
1 het herstel van het gewone leven
2 het ervaren van perspectief door de betrokkenen bij de opvoeding
3 de totale dialoog met de volle werkelijkheid
4 in de totale opvoedingssituatie”
De menselijke bestaanswijzen:
› Fysische niveau ~ dingen: bloedsuikerniveau
› Biotisch niveau ~ planten: stofwisseling(sziekte), organen, groei
› Animale niveau ~ dieren: reflexen, instinct, gedrag, bewustzijn, leren, omgevingsaanpassing,
gereedschap
› Humane niveau ~ ontdekken, bewonderen, zingeven, zelfbewustzijn, dialoog, belevingswereld,
vrijheid, verantwoordelijkheid, handelen, cultuur
› Transcendente niveau ~ overtuiging, waarden, geloof
Doelen van de orthopedagogiek:
de waarden en normen (dromen, wensen en verwachtingen) van de cliënt vormen de opvoedings-
en participatiedoelen.
(ped)agogische hulpverlening:
› bijdragen aan de optimale bestaanswijzen / maatschappelijke participatie van de cliënt /
cliëntsysteem
› naar de waarden van de cliënt
› binnen de universele rechten van de mens en de waarden van de samenleving
› op een wetenschappelijk onderbouwde wijze
De praktijk: zoeken naar de meest waardevolle balans tussen:
> wat de persoon kan, wil en durft
> wat hij van zichzelf en de omgeving mag en moet.
Orthopedagogiek gebruikt heel veel uit andere disciplines: filosofie, psychologie, biologie etc. etc.
,Op zoek naar de balans tussen de positieve en negatieve effecten van een behandeling.
Agogische wetenschap:
- wat is feitelijk (niet) waar?
- wat is logisch (on)juist?
- wat is ethisch goed/neutraal/slecht?
1 en 2 zijn objectief
3 is subjectief/persoonlijk normatieve waarden.
Orthopedagogiek vereist een metatheoretisch ordeningskader!
H1 Kinderen en jongeren met gedragsproblemen
Gedragsproblemen:
> lichte, tijdelijke problemen (woedebuien/zeuren)
> gedragingen die slechts in bepaalde situaties of bij bepaalde personen voorkomen
> leeftijds- of fasegebonden gedragingen
> ernstige problemen (aandachtstekortstoornissen, stemmingsstoornissen) gedragsstoornissen.
(minder situatiegebonden dan gedragsproblemen)
Gedragsproblemen zijn geen ontwikkelingsstoornissen! Maar kinderen met ontwikkelingsstoornissen
vertonen wel vaker gedragsproblemen of – stoornissen.
Gedragsproblemen/-stoornissen suggereren dat het probleem in het kind zit, maar vaak wordt het
opgewekt door de omgeving. Daarom soms beter: opvoedingsproblemen suggereert een
interactieprobleem.
Voordat je gedrag problematisch gaat noemen, moet je rekening houden met 4 dingen:
> Ontwikkelingsperspectief
sommige problemen (zoals bedplassen) verdwijnen vanzelf weer.
> Continuümgedachte
gedragingen plaatsen door hun ernst, intensiteit en chroniciteit.
> Context
gedrag mag nooit los worden gezien van de context!
> Informant
gedrag mag nooit los worden gezien van de beoordelaar!
Gedragsproblemen: (van der Ploeg) een relatief concept dat aan de orde is als de op dat moment in
een bepaalde omgeving heersende normen en geldende regels worden overschreden. De ernst van
het probleemgedrag wordt verder bepaald aan de hand van de frequentie, de duur en de omvang
alsmede door de mate waarin de betrokkene zichzelf en/of zijn omgeving psychische schade
berokkent.
Probleemgedrag is gedrag dat door personen in de omgeving van een jeugdige (ouders, leerkrachten,
vrienden, maatschappij) en/of door de jeugdige zelf als problematisch wordt ervaren of beoordeeld
Classificatie van gedragsproblemen: (= het systematisch ordenen en groeperen op basis van gelijke
eigenschappen en onderlinge relaties)
is niet hetzelfde als diagnose: algemeen <> individueel (specifiek) + verklaringen zoeken
, > klinische-psychiatrische
Je hebt het (voldoen aan alle criteria), of je hebt het niet.
DSM: SCID
As I: klinische stoornissen en andere aandoeningen
As II: persoonlijkheidsstoornissen en zwakzinnigheid
As III: somatische aandoeningen
As IV: psychosociale en omgevingsproblemen
As V: algehele beoordeling van het functioneren.
Leeftijd: onbegrensd
Criteria: kernsymptomen, duur, aanvang van symptomen en mate waarin het normale functioneren
wordt verstoord.
Ter illustratie: zie blz 27 over symptomen oppositioneel-opstandige gedragsstoornis.
Iedere stoornis heeft aparte oorzaken.
- voordelen:
grote verspreiding
alle mogelijke gedragsproblemen zijn in de categorieën ondergebracht
systeem wordt regelmatig herzien en geactualiseerd
empirisch onderbouwde categorieën door wetenschappelijk onderzoek
afbakenen van categorieën en omschrijven van criteria bevorderen communicatie
tussen professionals
bestaan van trainingsmodules die het gebruik moeten vergemakkelijken &
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid verhogen.
- nadelen:
top-down-model: stoornissen eerst gedefinieerd en dan onderzocht of deze
empirische geldigheid
alles-of-niets opvatting over problemen en stoornissen
grote samenhang of comorbiditeit tussen stoornissen onderling moeilijk te
classificeren
gevaar voor etikettering en stigmatisering van personen/groepen
gevaar voor overmedicalisering van menselijke problemen.
niet altijd duidelijk of de categorieën valide zijn in andere culturen.
> empirisch-statistische
psychometrische invalshoek: uitkomsten van multivariate analyses op gegevens die werden verzameld
in grote steekproeven.
grote kracht = directe afleiding uit de empirie.
ASEBA systeem YSR, CBCL
gedragsvragenlijsten clusters maken van veel voorkomend gedrag:
- Teruggetrokken/Depressief Internaliserend gedrag: storend voor persoon zelf
- Lichamelijke klachten = assimilatieproblematiek
- Angstig/Depressief
- Sociale problemen
- Denkproblemen
- Aandachtsproblemen
- Normafwijkend gedrag Externaliserend gedrag: storend voor omgeving
