Samenvatting psychopathologie

Hoofdstuk 1 – Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg
De geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht
Eerste periode
 Prehistorie:
o Oorzaak: geesten beledigd.
o Zorgen voor zieke & zwakke stamleden.
o Schedelboren/duiveluitdrijving/aderlatingen: poging om duivel uit te drijven.
 Oudheid:
o Hippocrates:
 Ziekte is oorzaak v. onjuiste mengeling v. 4 belangrijkste
lichaamsvochten (bloed, slijm, gele & zwarte gal).
 Eerste keer gebruik v. ‘krankzinnigheid’.
 Behandeling: warme & koude baden, rust & dieet.
o Galenus v. Pergamon:
 Beschrijving v. zenuwstelsel.
 Vier types naargelang overheersing v. lichaamsvochten.
o Christelijk geïnspireerde levenshouding: lot v. zieken, armen & gehandicapten
verzachten.

Tweede periode
 Vroege Middeleeuwen:
o ‘Zotten’ hadden een eigen positie in gesloten agrarische maatschappij.
o Ontwikkeling maatschappelijk patroon verminderde tolerantie  ‘bezeten,
verstoorders’.
o Ontstaan dolhuizen.
o ‘Kwade’ stoffen uit lichaam laten wegvloeien (drankjes om te braken,
aderlatingen, …).
o Soms ook met ontzag benaderd  in staat om met Goden te communiceren.
 Jaren 1100:
o Opkomst Kerk  meer recht op leven.
o Kloosteroorden voor opname & verzorging.
 Dimpna:
o Mythe over vermoordde dochter.
o Geesteszieken bleven in Geel & werden ondergebracht in gezinnen.
o Ontstaan psychiatrische gezinsverpleging.
 Eind 16de eeuw:
o Vanuit juridisch standpunt aansprakelijk & toerekeningsvatbaar.
o Visie haaks tegenover krankzinnigen tijdens Middeleeuwen.




Derde periode

1

,  Donkere tijd: interneringsgolf, gestichten, slechte leefomstandigheden.
 Brutale afsluiting v. de samenleving.
 Vastgebonden aan ketting, geen voedsel of verzorging.
 Gevaarlijke krankzinnigen afgezonderd v. samenleving.
 Gezien als dieren, tegen betaling gaan bezichtigen.
 Descartes:
o ‘Ik denk, dus ik ben’.
o Basis voor neuropsychologie.

Vierde periode
 Lichamelijk zieke personen hebben recht op specifieke medische verzorging.
 Band tussen religie & psychiatrie stond op met bestaan.
 Pinel:
o Contact met patiënt staat centraal.
 Guislain:
o Pionier in België.
o Eerste behandelingen v. geesteszieken.
o Humane behandelingen.
 Meer aandacht voor ontstaan v. geesteszieken.
o Breuer & Freud:
 Neurose a.g.v. belevingen die verdrongen worden naar het
onderbewuste.
 Basis voor psychoanalyse.
 Collocatiewet = wet regelde gedwongen opnames.
 Kerk toch nog een invloed via initiatieven (bv. Zusters en Broeders v. Liefde).

Vijfde periode
 Steeds groter wordende instellingen.
 Meer vormen v. behandelingen:
o Badtherapie = onrustige patiënten kalmeren.
o Elektroshocks = hallucinaties verminderen.
 Opkomst psychopathologie.
 Bevoegdheid bij ministerie v. Volksgezondheid.

Zesde periode
 Antipsychiatrische golf:
o Grote vermindering aantal psychiatrische ziekenhuisbedden.
 Belangrijk uitgangspunt: ernstige psychische stoornissen bereiken met ambulante &
multidisciplinaire & goedkope hulp.
 Opkomst psychofarmaca (bv. antidepressiva).
 Nieuwe zorgvormen die meer aansluiten bij lokale leefgemeenschappen & waar het
accent ligt op verzorging i.p.v. behandeling (bv. psychiatrische verzorgingstehuizen,
beschut wonen).
 Meer aandacht voor doelgroepen volgens leeftijdscategorie & specifieke groepen.
 Nieuwe projecten: dagactiviteitscentra, psychiatrische zorg in thuissituatie,
overlegfuncties rond patiënt.
 Wet inzake de patiëntenrechten: relatie tussen hulpverlener & patiënt.

2

,De psychiatrie vandaag
Nieuw paradigma
 V. residentiële naar ambulante zorg.
 V. aanbod- naar vraaggestuurde zorg.
 Behandelen, verzorgen, begeleiding krijgt een ruime invulling.
 Meer participatie v. patiënten & hun netwerk.
 Ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg zorgt voor herkenbaarheid.
 Enkel via medicatie behandelen heeft niet zoveel invloed  ook begeleiding in het
dagelijks leven, werken aan vaardigheden, …
 Subsidiariteitsprincipe: waar het kan zoveel mogelijk ambulant werken, weg v. de
residentiële setting.

Herstelgerichte benadering
 ≠ genezing.
o Herstel: patiënt moet naast de problemen ook zien dat hij sterktes/talenten
heeft.
 = stabiliseren v. symptomen, herstel v. functioneren in de samenleving, herstel v.
eigen identiteit.
o Klinisch herstel:
 Behandeling.
 Terugdringen v. stoornis & verminderen v. symptomen.
o Sociaal herstel:
 = rehabilitatie.
 Functioneren in het dagelijks leven staat centraal.
 Leven in eigen handen nemen.
o Persoonlijk herstel:
 Eigen ervaring benutten.
 Focus op krachten, talenten & competenties.
 Proces v. bewustwording.
 Gedeeld eigenaarschap.
 Steun v. omgeving.
 Kwartiermaken:
o = veilige warme plek creëren voor psychisch kwetsbare mensen om een zo
normaal mogelijk leven te leiden tussen alle andere mensen.
o Waarom connectie met buurt & patiënt  stigmatisering rond psychiatrie
verbreken.
o Iedereen kan een waarde bieden in de samenleving.
o Inzetten op ontmoeting & verbinding.
o Meer sociale betrokkenheid, solidariteit & gastvrijheid.
o Verantwoordelijkheid v. elke hulpverlener, elke voorziening, elk centrum.
 Het aanwezig zijn, er zijn voor de cliënt staat boven alle
behandelingsdoelen.
 Herstelacademie:
o = cursussen rond verschillende vaardigheden of onderwerpen.
o Zelf traject zoeken & hulpverlening op maat krijgen.
o Mening wordt gewaardeerd & voelen zich veilig.
3

, Ervaringsdeskundigen
 Mensen die zelf psychisch ziek zijn geweest, nog zijn of kwetsbaar blijven.
 Ervaringsdeskundigheid via vorming & bijscholing ontwikkelen.
 Zinvolle bijdrage in de zorg voor anderen.
 Succeservaringen geven moed & hoop.
 Empowerment v. de cliënt.
 Goede samenwerking tussen patiënten & hulpverleners  betere zorg + betekenis v.
kwaliteit v. leven.
 Ervaringswerken leveren positieve bijdrage in de zorg, maar mogen zelfzorg niet
vergeten.
 Zorgt voor een objectiever & genuanceerd beeld + destigmatisering v. sector
geestelijke gezondheidszorg.
 Zowel nodig tijdens behandeling als opleiding v. zorgverleners.
 Toekomst: adviesraad, uitbouwen & aansturen v. netwerken, in bestuur v.
voorzieningen/beleidsniveau v. sector geestelijke gezondheidszorg.

Projecten art. 107 voor volwassenen
 Middelen v. residentiële sector naar gemeenschapszorg.
 Capaciteit v. bedden in residentiële sector werden afgebouwd.
 Middelen die daarmee vrijkomen moeten geïnvesteerd worden in mobiele zorg.
 Residentiële sector meer voor complexere problemen.
 Aantal opnames & opnameduur dalen.
 Keerzijde: vermaatschappelijking niet altijd makkelijk/vereenzaming (bv. Corona
zorgt alleen maar voor wandelbegeleidingen), missen v. groepsgevoel.

De functies van de geestelijke gezondheidszorg (volwassenen)
 Functie 1 – Preventie, vroegdetectie & vroeginterventie:
o Eerstelijnszorg (bv. huisarts).
o Outreachfunctie (= niet binnen een voorziening).
 Functie 2 – Acute & langdurige zorg door ambulante behandelteam:
o Mobiele teams.
o Alternatief voor ziekenhuisopnamfe of heropname.
 Functie 3 – Herstel & sociale inclusie:
o Integratie in de samenleving & het beroepsleven.
o Bv. trajectbegeleiding, …
 Functie 4 – Acute & langdurige zorg in opname:
o Indicatie & diagnosestelling.
o Intensieve behandeling.
o Leefomgeving biedt niet genoeg veiligheid aan de persoon.


 Functie 5 – Specifieke woonvormen:
o Beschermde woonplaatsen.
o Beschut wonen.



4