THEORETISCHE EN
HISTORISCHE GRONDSLAGEN
VAN DE PSYCHOLOGIE
JR
[BEDRIJFSNAAM] [Bedrijfsadres]
,INHOUD
Hoofdstuk 1 – Kenmerken van de moderne wetenschap ....................................................................................... 2
Achtergronden van de psychologie ..................................................................................................................... 2
Ethiek .............................................................................................................................................................. 2
Ontstaan van de psychologie als onafhankelijke wetenschap ........................................................................ 3
Beeld van de moderne wetenschap .................................................................................................................... 3
De newtoniaanse stijl ...................................................................................................................................... 3
Positivisme ...................................................................................................................................................... 3
Realisme vs instrumentalisme ........................................................................................................................ 9
Syntactische benadering van theorieën (DN model) .................................................................................... 10
Semantische benadering van theorieën ....................................................................................................... 10
Eenvoud als kenmerk van de waarheid ........................................................................................................ 10
Verandering in de wetenschap ..................................................................................................................... 11
Naturalistische benadering ........................................................................................................................... 11
Wetenschap als visie op de wereld ............................................................................................................... 13
Wetenschap als visie zonder standpunt ....................................................................................................... 13
Wetenschap en realiteit ................................................................................................................................ 14
Hoofdstuk 2 – Het tragikomische bestaan ............................................................................................................ 15
Bewustzijn – Gave of vloek?.............................................................................................................................. 15
Wetenschappelijk denken ................................................................................................................................. 16
Lebenswelt ........................................................................................................................................................ 16
Hoofdstuk 3 – Hermeneutiek en verstehen .......................................................................................................... 18
Inleiding ............................................................................................................................................................. 18
Hermeneutiek ................................................................................................................................................... 18
Interpretatie en betekenis (Taylor) ................................................................................................................... 19
Sociaal constructionisme .................................................................................................................................. 21
Opvattingen over waarheid .............................................................................................................................. 21
Retoriek, discursieve en kritische psychologie .................................................................................................. 22
Hoofdstuk 4 – Hersenen en bewustzijn ................................................................................................................ 22
Organismen zonder bewustzijn ......................................................................................................................... 24
Het ontstaan van het bewustzijn bij de mens ................................................................................................... 24
Hoofdstuk 5 – Opvattingen over hersenen en bewustzijn .................................................................................... 27
Opkomst van computer en AI ........................................................................................................................... 27
1
,HOOFDSTUK 1 – KENMERKEN VAN DE MODERNE WETENSCHAP
ACHTERGRONDEN VAN DE PSYCHOLOGIE
Plato: verwondering is de basis van de filosofie.
Ook de wetenschap vertrekt vanuit verwondering, over de werking van de natuur.
Doorheen de eeuwen kwamen de wetenschappen los uit de filosofie.
Psychologie was één van de laatste wetenschappen die onafhankelijk werd van de filosofie, pas na de 19 e
eeuw. Grondleggers waren dus filosoof en wetenschapper.
Filosofische vragen → wetenschappelijke antwoorden
Psychologie: psyche-logos → de studie van de ziel
Term duikt op in de 17e eeuw, nauwelijks gebruikt tot de 19e eeuw.
• Bestaat de ziel?
• Functies?
• Verhouding tot het lichaam?
Epistemologie: hoe kunnen mensen de wereld kennen?
• Heden behoort dit tot de cognitieve psychologie
ETHIEK
• Gezamenlijke interesse psychologen en filosofen
• Essentie: hoe moeten mensen zich gedragen
• Afhankelijk van de visie op de menselijke aard
o Van nature goed?
o Sociaal?
o Motieven?
• Dit zijn psychologische vragen
Ethische bekommernissen: komen voor in verschillende domeinen van de psychologie
• Wetenschappelijke psychologie
o Motivatie, emotie, sociaal en seksueel gedrag…
• Toegepaste psychologie
o Ook ethische kwesties
o Bedrijven, overheid, klinische psychologie
o Psycholoog gebruikt kennis van psychologie om mensen gelukkiger/productiever te maken
• Soms ingaan tegen verwachting cliënt
• Ethische en deontologische principes
• Kennis moet ingezet worden voor de juiste doelen
2
, ONTSTAAN VAN DE PSYCHOLOGIE ALS ONAFHANKELIJKE WETENSCHAP
• Inspiratie uit de biologie
• Idee dat onderliggende hersenprocessen de menselijke geest bepalen
o Reeds bij Oude Grieken
o Overtuiging vanaf medio 19e eeuw
o Kijken naar fysiologie tilt de psychologie naar het niveau van een echte natuurwetenschap
• Evolutieleer droeg ook bij
o Anglo-Saksische wereld: wat is de functie van de geest in de strijd voor het bestaan door
natuurlijke selectie?
Recent:
• Opgang van cognitieve neurowetenschap → grote focus op fysiologie
• Evolutionaire psychologie: keert terug naar de ultieme vragen over de menselijke natuur
BEELD VAN DE MODERNE WETENSCHAP
DE NEWTONIAANSE STIJL
Newton: moderne stijl van wetenschappelijke verklaring
Wetmatigheid = korte samenvatting van de werkelijkheid
Onderzoek naar beperkt aantal wetten waaruit men regelmatigheden afleidt
Vooral uitkomsten van observaties en experimenten zijn doorslaggevend
Géén waarom-vragen, geen hypotheses → dit leidt volgens hem tot theologische en metafysische
verklaringen
Wet = instrument om de werkelijkheid te begrijpen.
POSITIVISME!
POSITIVISME
Socioloog Auguste Comte
Wetenschap is de enige bron van geldige kennis
De observeerbare feiten zijn doorslaggevend.
ENKEL DESCRIPTIE
Afwijzing van theologie en filosofie, van elke normatieve kennis, van alle kennis die niet zintuiglijk
waarneembaar is
Wetten zijn samenvattingen van observaties, géén essenties van de natuur
• PREDICTIE
o Toekomstige gebeurtenissen voorspellen aan de hand van wetten/theorieën
3
HISTORISCHE GRONDSLAGEN
VAN DE PSYCHOLOGIE
JR
[BEDRIJFSNAAM] [Bedrijfsadres]
,INHOUD
Hoofdstuk 1 – Kenmerken van de moderne wetenschap ....................................................................................... 2
Achtergronden van de psychologie ..................................................................................................................... 2
Ethiek .............................................................................................................................................................. 2
Ontstaan van de psychologie als onafhankelijke wetenschap ........................................................................ 3
Beeld van de moderne wetenschap .................................................................................................................... 3
De newtoniaanse stijl ...................................................................................................................................... 3
Positivisme ...................................................................................................................................................... 3
Realisme vs instrumentalisme ........................................................................................................................ 9
Syntactische benadering van theorieën (DN model) .................................................................................... 10
Semantische benadering van theorieën ....................................................................................................... 10
Eenvoud als kenmerk van de waarheid ........................................................................................................ 10
Verandering in de wetenschap ..................................................................................................................... 11
Naturalistische benadering ........................................................................................................................... 11
Wetenschap als visie op de wereld ............................................................................................................... 13
Wetenschap als visie zonder standpunt ....................................................................................................... 13
Wetenschap en realiteit ................................................................................................................................ 14
Hoofdstuk 2 – Het tragikomische bestaan ............................................................................................................ 15
Bewustzijn – Gave of vloek?.............................................................................................................................. 15
Wetenschappelijk denken ................................................................................................................................. 16
Lebenswelt ........................................................................................................................................................ 16
Hoofdstuk 3 – Hermeneutiek en verstehen .......................................................................................................... 18
Inleiding ............................................................................................................................................................. 18
Hermeneutiek ................................................................................................................................................... 18
Interpretatie en betekenis (Taylor) ................................................................................................................... 19
Sociaal constructionisme .................................................................................................................................. 21
Opvattingen over waarheid .............................................................................................................................. 21
Retoriek, discursieve en kritische psychologie .................................................................................................. 22
Hoofdstuk 4 – Hersenen en bewustzijn ................................................................................................................ 22
Organismen zonder bewustzijn ......................................................................................................................... 24
Het ontstaan van het bewustzijn bij de mens ................................................................................................... 24
Hoofdstuk 5 – Opvattingen over hersenen en bewustzijn .................................................................................... 27
Opkomst van computer en AI ........................................................................................................................... 27
1
,HOOFDSTUK 1 – KENMERKEN VAN DE MODERNE WETENSCHAP
ACHTERGRONDEN VAN DE PSYCHOLOGIE
Plato: verwondering is de basis van de filosofie.
Ook de wetenschap vertrekt vanuit verwondering, over de werking van de natuur.
Doorheen de eeuwen kwamen de wetenschappen los uit de filosofie.
Psychologie was één van de laatste wetenschappen die onafhankelijk werd van de filosofie, pas na de 19 e
eeuw. Grondleggers waren dus filosoof en wetenschapper.
Filosofische vragen → wetenschappelijke antwoorden
Psychologie: psyche-logos → de studie van de ziel
Term duikt op in de 17e eeuw, nauwelijks gebruikt tot de 19e eeuw.
• Bestaat de ziel?
• Functies?
• Verhouding tot het lichaam?
Epistemologie: hoe kunnen mensen de wereld kennen?
• Heden behoort dit tot de cognitieve psychologie
ETHIEK
• Gezamenlijke interesse psychologen en filosofen
• Essentie: hoe moeten mensen zich gedragen
• Afhankelijk van de visie op de menselijke aard
o Van nature goed?
o Sociaal?
o Motieven?
• Dit zijn psychologische vragen
Ethische bekommernissen: komen voor in verschillende domeinen van de psychologie
• Wetenschappelijke psychologie
o Motivatie, emotie, sociaal en seksueel gedrag…
• Toegepaste psychologie
o Ook ethische kwesties
o Bedrijven, overheid, klinische psychologie
o Psycholoog gebruikt kennis van psychologie om mensen gelukkiger/productiever te maken
• Soms ingaan tegen verwachting cliënt
• Ethische en deontologische principes
• Kennis moet ingezet worden voor de juiste doelen
2
, ONTSTAAN VAN DE PSYCHOLOGIE ALS ONAFHANKELIJKE WETENSCHAP
• Inspiratie uit de biologie
• Idee dat onderliggende hersenprocessen de menselijke geest bepalen
o Reeds bij Oude Grieken
o Overtuiging vanaf medio 19e eeuw
o Kijken naar fysiologie tilt de psychologie naar het niveau van een echte natuurwetenschap
• Evolutieleer droeg ook bij
o Anglo-Saksische wereld: wat is de functie van de geest in de strijd voor het bestaan door
natuurlijke selectie?
Recent:
• Opgang van cognitieve neurowetenschap → grote focus op fysiologie
• Evolutionaire psychologie: keert terug naar de ultieme vragen over de menselijke natuur
BEELD VAN DE MODERNE WETENSCHAP
DE NEWTONIAANSE STIJL
Newton: moderne stijl van wetenschappelijke verklaring
Wetmatigheid = korte samenvatting van de werkelijkheid
Onderzoek naar beperkt aantal wetten waaruit men regelmatigheden afleidt
Vooral uitkomsten van observaties en experimenten zijn doorslaggevend
Géén waarom-vragen, geen hypotheses → dit leidt volgens hem tot theologische en metafysische
verklaringen
Wet = instrument om de werkelijkheid te begrijpen.
POSITIVISME!
POSITIVISME
Socioloog Auguste Comte
Wetenschap is de enige bron van geldige kennis
De observeerbare feiten zijn doorslaggevend.
ENKEL DESCRIPTIE
Afwijzing van theologie en filosofie, van elke normatieve kennis, van alle kennis die niet zintuiglijk
waarneembaar is
Wetten zijn samenvattingen van observaties, géén essenties van de natuur
• PREDICTIE
o Toekomstige gebeurtenissen voorspellen aan de hand van wetten/theorieën
3
