Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Wat is economie? ...................................................................................................................... 4
1. inleiding .......................................................................................................................................................... 4
2. Het fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften vs schaarse middelen ........................... 4
2.1 Menselijke en maatschappelijke behoeften .......................................................................................... 4
2.2 Schaarse middelen en de noodzaak te kiezen ........................................................................................ 4
2.3 Het maken van keuzes en opportuniteitskosten.................................................................................... 5
2.4 Economie: een definitie .......................................................................................................................... 5
2.5 Micro- en macro-economie ..................................................................................................................... 6
3. Het productieproces ....................................................................................................................................... 7
3.1 De productiefactoren (= imputs) .................................................................................................... 7
3.2 Het productieproces ................................................................................................................................ 8
3.3 De productiefunctie................................................................................................................................. 8
4. De productiemogelijkhedencurve van een land ............................................................................................ 9
5. Het verruimen van de productiemogelijkheden van een land .................................................................... 11
6. Centrale planning vs marktmechanisme ..................................................................................................... 11
6.2 Centrale planning .................................................................................................................................. 11
6.3 Het Marktmechanisme.......................................................................................................................... 12
6.3 De moderne gemengde economie: marktwerking met overheidsinterventie .................................... 12
7. Methodologische aspecten van economische analyse ............................................................................... 13
7.1 Hypothesen............................................................................................................................................ 13
7.2 Het belang van 'marginaal' denken ...................................................................................................... 13
7.3 Positieve en normatieve economische analyse.................................................................................... 13
7.4 Statische versus dynamische analyse ................................................................................................... 14
7.5 Deductieve en inductieve methoden.................................................................................................... 14
7.6 Econometrie, speltheorie en experimentele economie ....................................................................... 14
7.7 Formeel en materieel object van de economie als wetenschap.......................................................... 15
8. Kritische kanttekening ................................................................................................................................. 15
Hoofdstuk 2: Het martmechanisme............................................................................................................... 16
1. Inleiding ........................................................................................................................................................ 16
2. De marktvraag .............................................................................................................................................. 16
2.1 Algemene formulering ........................................................................................................................... 16
2.2 Analyse van de vraagcurve (partiële analyse) ........................................................................................ 17
3. Het marktaanbod .......................................................................................................................................... 19
3.1 Algemene formulering ........................................................................................................................... 19
3.2 Analyse van het aanbod ......................................................................................................................... 20
4. Marktevenwicht ............................................................................................................................................ 21
4.1 Het begrip marktevenwicht .................................................................................................................. 21
4.2 Analyse van het marktevenwicht ........................................................................................................... 22
4.3 Verschuivingen in het marktevenwicht.................................................................................................. 22
4.4 Het marktmechanisme in werking : toepassing ..................................................................................... 24
4.5 Empirisch bepalen van vraag en aanbod ............................................................................................... 24
5. De prijselasticiteit van vraag en aanbod ....................................................................................................... 25
5.1 Prijselasticiteit van de vraag................................................................................................................... 25
5.2 De prijselasticiteit van het aanbod......................................................................................................... 31
5.3 Prijselasticiteiten in actie: enkele toepassingen .................................................................................... 34
1
, 6. Andere elasticiteiten van vraag en aanbod .................................................................................................. 35
7. De markt en overheidsinterventies ............................................................................................................... 36
7.1 Indirecte prijsinterventies: indirecte belastingen en subsidies .............................................................. 36
7.2 Directe prijsreglementering: minimum- en maximumprijzen................................................................ 41
7.3 Directe beïnvloeding van vraag of aanbod ............................................................................................ 43
8. Besluit ........................................................................................................................................................... 45
Hoofdstuk 3 - Consumentengedrag en de afleiding van de vraag................................................................... 46
1. Inleiding ........................................................................................................................................................ 46
2. Nut, marginaal nut en consumptiebeslissingen ............................................................................................ 46
3. Preferenties, indifferentiecurven en nutsfuncties ......................................................................................... 48
3.1 Preferenties en indifferentiecurven ....................................................................................................... 48
3.2 Eigenschappen van de conventionele indifferentiecurve ...................................................................... 49
3.3 Nutsfuncties ........................................................................................................................................... 51
3.4 Indifferentiecurven als weergave van preferenties: toepassingen ........................................................ 53
4. Budgetbeperking ........................................................................................................................................... 55
5. de optimale keuze van de consument ........................................................................................................... 59
5.1 Analyse van het optimum ...................................................................................................................... 59
6. veranderingen van het consumentenevenwicht ........................................................................................... 63
6.1 verandering in de preferentieschaal ...................................................................................................... 63
6.2 Veranderingen in het budget ................................................................................................................. 63
6.3 Verandering in de prijs ........................................................................................................................... 65
6.4 Preferenties, observeerbaar gedrag en vraaganalyses .......................................................................... 67
7. Consumentengedrag in actie: toepassingen ................................................................................................. 68
8. Afleiding van de marktvraag uit de individuele vraagcurven........................................................................ 69
9. Kritische kanttekeningen............................................................................................................................... 70
Hoofdstuk 4: Productie en kosten van bedrijven op korte en lange termijn ................................................... 71
1. Inleiding ........................................................................................................................................................ 71
2. Bedrijven en de organisatie van de productie ............................................................................................. 71
2.1 Voordelen van de organisatie van productie in bedrijven ................................................................... 71
2.2 Doelstellingen en beperkingen van bedrijven ...................................................................................... 72
2.3 Vormen van bedrijfsorganisatie............................................................................................................ 72
3. Productie en kosten: enkele inleidende begrippen ..................................................................................... 73
3.1 De productiefunctie en technologische vooruitgang ........................................................................... 73
3.2 Productiekosten: relevante en irrelevante kosten ............................................................................... 75
4. Het gedrag van de producent op lange termijn: de optimale keuze van inputs in de productie............... 77
4.1 Productie en substitueerbaarheid van inputs ...................................................................................... 77
4.2 Toenemende, afnemende of constante schaalopbrengsten ............................................................... 81
4.3 Het keuzeprobleem van de producent: productie tegen minimale kosten ......................................... 83
4.4 De relatie tussen output en kosten op lange termijn .......................................................................... 86
4.5 Toepassingen van optimale inputkeuze in bedrijven ........................................................................... 87
5. Productie en kosten op korte termijn .......................................................................................................... 89
4.5.1 de productiefunctie in de korte periode: totaal, gemiddeld en marginaal product ........................ 89
5.2 Het kostenverloop in de korte periode ................................................................................................ 94
5.3 Productie- en kostenrelaties: speciale gevallen ................................................................................... 99
6. Samenhang tussen de korte- en langetermijnkosten ............................................................................... 100
6.2 De relatie tussen kosten op korte en op lange termijn ...................................................................... 100
6.3 Economisch belang van de gemiddelde kosten op lange termijn ...................................................... 101
2
,7. Besluit: kritische assumpties bij de studie van het gedrag van de producent.......................................... 102
3
, Hoofdstuk 1: Wat is economie?
1. inleiding
• Economische wetenschap : probeert op een welbepaalde manier inzicht te geven in hoe
onze maatschappij zich organiseert
o à Een menswetenschap die keuzeproblemen bestudeert waarmee iedereen
wordt geconfronteerd
• Goed inzicht in economische principes en het toepassen ervan zorgt voor:
o Betere beslsingen nemen in het dagelijks leven
o Problemen van de wereld waarin we leven beter begrijpen
o Een beter beleid voeren (als overheid) efficienter en rechtvaardiger
2. Het fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften vs
schaarse middelen
• Iedereen heeft behoeften en doelstellingen, maar ook schaarsteproblemen (middelen en tijd
beperkt)
o à Je moet keuzes maken
o De economische wetenschap bestudeert deze keuzeproblematiek
• Economische analyse: nagaan hoe we keuzes maken en wat daarvan de individuele en
maatschappelijke gevolgen zijn
2.1 Menselijke en maatschappelijke behoeften
• Behoefte = het aanvoelen van een tekort en het verlangen om dit tekort aan te vullen
o In een economie: materiële goederen (een trui) en immateriële diensten
(verzorging, onderwijs)
o Van individuele of collectiever aard
o De rangorde en intensiteit zijn verschillend voor iedereen en kunnen veranderen
naar gelang omstandigheden
• Vb: meer behoefte aan geneeskunde als je een hogere leeftijd hebt
bereikt
o Economie spreekt zich niet uit over de waarde van een behoefte
• Individuele behoeften worden niet nader onderzocht op hun morele
waarden
2.2 Schaarse middelen en de noodzaak te kiezen
• Schaarse middelen = economische goederen (hebben een nut)
o Materiële goederen & immateriële diensten
o Er hangt een prijskaartje aan
• Niet-schaarse goederen = vrije goederen
o Vb: lucht (hiervan is een enorme hoeveelheid aanwezig
o De nieuwe schaarsten: schone lucht, water
• Keuzeproblemen in zowel primitieve als moderne economie
o Vb: een gezin wil elk jaar op vakantie, een nieuwe auto, een goede woonomgeving
o Vb: Een bedrijf kan investeren in opleidingen voor het personeel of
4
Hoofdstuk 1: Wat is economie? ...................................................................................................................... 4
1. inleiding .......................................................................................................................................................... 4
2. Het fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften vs schaarse middelen ........................... 4
2.1 Menselijke en maatschappelijke behoeften .......................................................................................... 4
2.2 Schaarse middelen en de noodzaak te kiezen ........................................................................................ 4
2.3 Het maken van keuzes en opportuniteitskosten.................................................................................... 5
2.4 Economie: een definitie .......................................................................................................................... 5
2.5 Micro- en macro-economie ..................................................................................................................... 6
3. Het productieproces ....................................................................................................................................... 7
3.1 De productiefactoren (= imputs) .................................................................................................... 7
3.2 Het productieproces ................................................................................................................................ 8
3.3 De productiefunctie................................................................................................................................. 8
4. De productiemogelijkhedencurve van een land ............................................................................................ 9
5. Het verruimen van de productiemogelijkheden van een land .................................................................... 11
6. Centrale planning vs marktmechanisme ..................................................................................................... 11
6.2 Centrale planning .................................................................................................................................. 11
6.3 Het Marktmechanisme.......................................................................................................................... 12
6.3 De moderne gemengde economie: marktwerking met overheidsinterventie .................................... 12
7. Methodologische aspecten van economische analyse ............................................................................... 13
7.1 Hypothesen............................................................................................................................................ 13
7.2 Het belang van 'marginaal' denken ...................................................................................................... 13
7.3 Positieve en normatieve economische analyse.................................................................................... 13
7.4 Statische versus dynamische analyse ................................................................................................... 14
7.5 Deductieve en inductieve methoden.................................................................................................... 14
7.6 Econometrie, speltheorie en experimentele economie ....................................................................... 14
7.7 Formeel en materieel object van de economie als wetenschap.......................................................... 15
8. Kritische kanttekening ................................................................................................................................. 15
Hoofdstuk 2: Het martmechanisme............................................................................................................... 16
1. Inleiding ........................................................................................................................................................ 16
2. De marktvraag .............................................................................................................................................. 16
2.1 Algemene formulering ........................................................................................................................... 16
2.2 Analyse van de vraagcurve (partiële analyse) ........................................................................................ 17
3. Het marktaanbod .......................................................................................................................................... 19
3.1 Algemene formulering ........................................................................................................................... 19
3.2 Analyse van het aanbod ......................................................................................................................... 20
4. Marktevenwicht ............................................................................................................................................ 21
4.1 Het begrip marktevenwicht .................................................................................................................. 21
4.2 Analyse van het marktevenwicht ........................................................................................................... 22
4.3 Verschuivingen in het marktevenwicht.................................................................................................. 22
4.4 Het marktmechanisme in werking : toepassing ..................................................................................... 24
4.5 Empirisch bepalen van vraag en aanbod ............................................................................................... 24
5. De prijselasticiteit van vraag en aanbod ....................................................................................................... 25
5.1 Prijselasticiteit van de vraag................................................................................................................... 25
5.2 De prijselasticiteit van het aanbod......................................................................................................... 31
5.3 Prijselasticiteiten in actie: enkele toepassingen .................................................................................... 34
1
, 6. Andere elasticiteiten van vraag en aanbod .................................................................................................. 35
7. De markt en overheidsinterventies ............................................................................................................... 36
7.1 Indirecte prijsinterventies: indirecte belastingen en subsidies .............................................................. 36
7.2 Directe prijsreglementering: minimum- en maximumprijzen................................................................ 41
7.3 Directe beïnvloeding van vraag of aanbod ............................................................................................ 43
8. Besluit ........................................................................................................................................................... 45
Hoofdstuk 3 - Consumentengedrag en de afleiding van de vraag................................................................... 46
1. Inleiding ........................................................................................................................................................ 46
2. Nut, marginaal nut en consumptiebeslissingen ............................................................................................ 46
3. Preferenties, indifferentiecurven en nutsfuncties ......................................................................................... 48
3.1 Preferenties en indifferentiecurven ....................................................................................................... 48
3.2 Eigenschappen van de conventionele indifferentiecurve ...................................................................... 49
3.3 Nutsfuncties ........................................................................................................................................... 51
3.4 Indifferentiecurven als weergave van preferenties: toepassingen ........................................................ 53
4. Budgetbeperking ........................................................................................................................................... 55
5. de optimale keuze van de consument ........................................................................................................... 59
5.1 Analyse van het optimum ...................................................................................................................... 59
6. veranderingen van het consumentenevenwicht ........................................................................................... 63
6.1 verandering in de preferentieschaal ...................................................................................................... 63
6.2 Veranderingen in het budget ................................................................................................................. 63
6.3 Verandering in de prijs ........................................................................................................................... 65
6.4 Preferenties, observeerbaar gedrag en vraaganalyses .......................................................................... 67
7. Consumentengedrag in actie: toepassingen ................................................................................................. 68
8. Afleiding van de marktvraag uit de individuele vraagcurven........................................................................ 69
9. Kritische kanttekeningen............................................................................................................................... 70
Hoofdstuk 4: Productie en kosten van bedrijven op korte en lange termijn ................................................... 71
1. Inleiding ........................................................................................................................................................ 71
2. Bedrijven en de organisatie van de productie ............................................................................................. 71
2.1 Voordelen van de organisatie van productie in bedrijven ................................................................... 71
2.2 Doelstellingen en beperkingen van bedrijven ...................................................................................... 72
2.3 Vormen van bedrijfsorganisatie............................................................................................................ 72
3. Productie en kosten: enkele inleidende begrippen ..................................................................................... 73
3.1 De productiefunctie en technologische vooruitgang ........................................................................... 73
3.2 Productiekosten: relevante en irrelevante kosten ............................................................................... 75
4. Het gedrag van de producent op lange termijn: de optimale keuze van inputs in de productie............... 77
4.1 Productie en substitueerbaarheid van inputs ...................................................................................... 77
4.2 Toenemende, afnemende of constante schaalopbrengsten ............................................................... 81
4.3 Het keuzeprobleem van de producent: productie tegen minimale kosten ......................................... 83
4.4 De relatie tussen output en kosten op lange termijn .......................................................................... 86
4.5 Toepassingen van optimale inputkeuze in bedrijven ........................................................................... 87
5. Productie en kosten op korte termijn .......................................................................................................... 89
4.5.1 de productiefunctie in de korte periode: totaal, gemiddeld en marginaal product ........................ 89
5.2 Het kostenverloop in de korte periode ................................................................................................ 94
5.3 Productie- en kostenrelaties: speciale gevallen ................................................................................... 99
6. Samenhang tussen de korte- en langetermijnkosten ............................................................................... 100
6.2 De relatie tussen kosten op korte en op lange termijn ...................................................................... 100
6.3 Economisch belang van de gemiddelde kosten op lange termijn ...................................................... 101
2
,7. Besluit: kritische assumpties bij de studie van het gedrag van de producent.......................................... 102
3
, Hoofdstuk 1: Wat is economie?
1. inleiding
• Economische wetenschap : probeert op een welbepaalde manier inzicht te geven in hoe
onze maatschappij zich organiseert
o à Een menswetenschap die keuzeproblemen bestudeert waarmee iedereen
wordt geconfronteerd
• Goed inzicht in economische principes en het toepassen ervan zorgt voor:
o Betere beslsingen nemen in het dagelijks leven
o Problemen van de wereld waarin we leven beter begrijpen
o Een beter beleid voeren (als overheid) efficienter en rechtvaardiger
2. Het fundamenteel economisch probleem: veelvuldige behoeften vs
schaarse middelen
• Iedereen heeft behoeften en doelstellingen, maar ook schaarsteproblemen (middelen en tijd
beperkt)
o à Je moet keuzes maken
o De economische wetenschap bestudeert deze keuzeproblematiek
• Economische analyse: nagaan hoe we keuzes maken en wat daarvan de individuele en
maatschappelijke gevolgen zijn
2.1 Menselijke en maatschappelijke behoeften
• Behoefte = het aanvoelen van een tekort en het verlangen om dit tekort aan te vullen
o In een economie: materiële goederen (een trui) en immateriële diensten
(verzorging, onderwijs)
o Van individuele of collectiever aard
o De rangorde en intensiteit zijn verschillend voor iedereen en kunnen veranderen
naar gelang omstandigheden
• Vb: meer behoefte aan geneeskunde als je een hogere leeftijd hebt
bereikt
o Economie spreekt zich niet uit over de waarde van een behoefte
• Individuele behoeften worden niet nader onderzocht op hun morele
waarden
2.2 Schaarse middelen en de noodzaak te kiezen
• Schaarse middelen = economische goederen (hebben een nut)
o Materiële goederen & immateriële diensten
o Er hangt een prijskaartje aan
• Niet-schaarse goederen = vrije goederen
o Vb: lucht (hiervan is een enorme hoeveelheid aanwezig
o De nieuwe schaarsten: schone lucht, water
• Keuzeproblemen in zowel primitieve als moderne economie
o Vb: een gezin wil elk jaar op vakantie, een nieuwe auto, een goede woonomgeving
o Vb: Een bedrijf kan investeren in opleidingen voor het personeel of
4
