ORTHOPEDAGOGISCHE
DOELGROEPEN EN
WERKVELDEN 2
Samenvatting semester 2
Bachelor in de Orthopedagogie
2020-2021
Femke Peeters
,Femke Peeters
1A3.1/1A3.2
Inhoud
1. Classificatie en diagnostiek
Classificatie ............................................................................................................................................ 11
Klinisch-psychiatrische classificatiesystemen ................................................................................... 12
Empirisch-statistische classificatiesystemen ..................................................................................... 14
Classificatiesystemen ........................................................................................................................ 16
Classificatiesystemen op een rijtje ................................................................................................ 16
Diagnostiek ............................................................................................................................................ 17
Diagnostiek in engere en ruimere zin door Verhulst (2000) ............................................................. 17
Verschillende soorten diagnostiek .................................................................................................... 18
Voor en nadelen van het stellen van een diagnose .......................................................................... 20
Leerdoelen............................................................................................................................................. 21
2. Kinderen, jongeren en volwassenen met gedragsproblemen en gedragsstoornissen
Terminologie en definiëring .................................................................................................................. 22
Terminologie: gedragsproblemen VS gedragsstoornissen ................................................................ 22
Aandachtspunten bij definiëring ....................................................................................................... 24
Definitie van gedragsproblemen ....................................................................................................... 25
DSM-criteria ...................................................................................................................................... 25
Prevalentie............................................................................................................................................. 29
Etiologie ................................................................................................................................................. 31
Monocausale verklaringsmodellen ................................................................................................... 32
Biologische verklaringsmodellen ................................................................................................... 32
Psychoanalyse – psychodynamisch model .................................................................................... 33
Leertheorie .................................................................................................................................... 33
Cognitief-behavioristische theorie ................................................................................................ 34
Systeemtheorie ............................................................................................................................. 34
Orthopedagogiek ........................................................................................................................... 35
Multicausale modellen ...................................................................................................................... 35
Diagnostiek ............................................................................................................................................ 38
Behandeling van gedragsproblemen..................................................................................................... 39
Leerdoelen............................................................................................................................................. 40
3. Kansarmoede en MPG
Multiprobleemgezinnen ........................................................................................................................ 41
Inleiding ............................................................................................................................................. 41
Historiek en definitie ......................................................................................................................... 41
1
,Femke Peeters
1A3.1/1A3.2
Historiek ........................................................................................................................................ 41
Definitie ......................................................................................................................................... 42
Inhoudelijke typering van de term ‘multiprobleemgezin’ ................................................................ 42
Inhoud van de problemen van het gezin....................................................................................... 42
Hoe kijken de multiprobleemgezinnen en hulpverleners naar elkaar? ............................................ 45
Hulpverlening aan multiprobleemgezinenn: 6 principes .................................................................. 46
Kansarmoede......................................................................................................................................... 47
Kansarmoede = multidimensioneel / multi-aspectueel .................................................................... 47
Hoeveel gezinnen leven in kansarmoede? ........................................................................................ 47
Kenmerken van kansarmoede – Tine Van Regenmortel ................................................................... 50
Benadering van kansarmoede vanuit multiperspectiviteit ............................................................... 51
Gevolgen voor de latere ontwikkeling .............................................................................................. 52
Leerdoelen............................................................................................................................................. 53
4. Kindermishandeling
Inleiding ................................................................................................................................................. 54
Definitie en vormen van kindermishandeling ....................................................................................... 54
Lichamelijke mishandeling ................................................................................................................ 55
Emotionele mishandeling .................................................................................................................. 55
Seksueel misbruik .............................................................................................................................. 56
Verwaarlozing .................................................................................................................................... 56
Sibling mishandeling .......................................................................................................................... 57
Ritueel misbruik................................................................................................................................. 57
Prevalentie............................................................................................................................................. 57
Gevolgen van kindermishandeling ........................................................................................................ 58
Gevolgen op korte termijn ................................................................................................................ 58
Gevolgen op lange termijn ................................................................................................................ 59
Verklaringen voor het ontstaan van kindermishandeling ..................................................................... 61
Preventie van kindermishandeling ........................................................................................................ 63
Vermoeden van kindermishandeling .................................................................................................... 64
Waar kan je terecht ............................................................................................................................... 66
Leerdoelen............................................................................................................................................. 67
5. Personen met hechtingsproblemen en hechtingsstoornissen
Pioniers in de wetenschap over hechting ............................................................................................. 68
Konrad Lorenz (1937) ........................................................................................................................ 68
John Bowlby (1951) ........................................................................................................................... 68
2
, Femke Peeters
1A3.1/1A3.2
Harry Harlow en Robert Zimmerman (1958) .................................................................................... 68
Definitie ................................................................................................................................................. 69
Ontwikkeling van hechting .................................................................................................................... 69
Een summiere beschrijving van de identiteitsontwikkeling .............................................................. 69
Psychodynamische benadering van hechting ................................................................................... 71
Wijnroks (2006) ............................................................................................................................. 71
Oppenoorth (2003)........................................................................................................................ 71
De Belie en Van Hove (2005) ......................................................................................................... 72
Winnicot (2005) ............................................................................................................................. 72
Gehechtheidstheorie ..................................................................................................................... 73
Onderzoek naar de kwaliteit van hechting ........................................................................................... 74
Wijnroks ............................................................................................................................................ 74
The Strange Situation Procedure ...................................................................................................... 74
Mary Ainsworth en Silvia Bell (1970) ............................................................................................ 74
Main en Solomon (1990) ............................................................................................................... 76
Alle gehechtheidstypes op een rijtje ................................................................................................. 76
Klinisch-psychiatrische classificatie van hechtingsstoornissen ............................................................. 77
DSM-5 (2013)..................................................................................................................................... 77
Kritiek op de classificatie van DSM-5 ................................................................................................ 78
Etiologie van hechtingsstoornissen ....................................................................................................... 79
Beschermende factoren in de ouder-kindrelatie .............................................................................. 79
Risicofactoren in de ouder-kindrelatie .............................................................................................. 80
Prognose ................................................................................................................................................ 81
Risicogroepen .................................................................................................................................... 81
Leerdoelen............................................................................................................................................. 82
6. ADHD
Inleiding ................................................................................................................................................. 83
Wat is ADHD .......................................................................................................................................... 83
Terminologie ..................................................................................................................................... 83
Definitie ............................................................................................................................................. 83
Gedragskenmerken ........................................................................................................................... 84
Primaire gedragskenmerken ......................................................................................................... 84
Secundaire kenmerken .................................................................................................................. 88
Een positieve noot ............................................................................................................................. 88
Diagnostiek ............................................................................................................................................ 89
Gedragsdiagnose ............................................................................................................................... 89
3
DOELGROEPEN EN
WERKVELDEN 2
Samenvatting semester 2
Bachelor in de Orthopedagogie
2020-2021
Femke Peeters
,Femke Peeters
1A3.1/1A3.2
Inhoud
1. Classificatie en diagnostiek
Classificatie ............................................................................................................................................ 11
Klinisch-psychiatrische classificatiesystemen ................................................................................... 12
Empirisch-statistische classificatiesystemen ..................................................................................... 14
Classificatiesystemen ........................................................................................................................ 16
Classificatiesystemen op een rijtje ................................................................................................ 16
Diagnostiek ............................................................................................................................................ 17
Diagnostiek in engere en ruimere zin door Verhulst (2000) ............................................................. 17
Verschillende soorten diagnostiek .................................................................................................... 18
Voor en nadelen van het stellen van een diagnose .......................................................................... 20
Leerdoelen............................................................................................................................................. 21
2. Kinderen, jongeren en volwassenen met gedragsproblemen en gedragsstoornissen
Terminologie en definiëring .................................................................................................................. 22
Terminologie: gedragsproblemen VS gedragsstoornissen ................................................................ 22
Aandachtspunten bij definiëring ....................................................................................................... 24
Definitie van gedragsproblemen ....................................................................................................... 25
DSM-criteria ...................................................................................................................................... 25
Prevalentie............................................................................................................................................. 29
Etiologie ................................................................................................................................................. 31
Monocausale verklaringsmodellen ................................................................................................... 32
Biologische verklaringsmodellen ................................................................................................... 32
Psychoanalyse – psychodynamisch model .................................................................................... 33
Leertheorie .................................................................................................................................... 33
Cognitief-behavioristische theorie ................................................................................................ 34
Systeemtheorie ............................................................................................................................. 34
Orthopedagogiek ........................................................................................................................... 35
Multicausale modellen ...................................................................................................................... 35
Diagnostiek ............................................................................................................................................ 38
Behandeling van gedragsproblemen..................................................................................................... 39
Leerdoelen............................................................................................................................................. 40
3. Kansarmoede en MPG
Multiprobleemgezinnen ........................................................................................................................ 41
Inleiding ............................................................................................................................................. 41
Historiek en definitie ......................................................................................................................... 41
1
,Femke Peeters
1A3.1/1A3.2
Historiek ........................................................................................................................................ 41
Definitie ......................................................................................................................................... 42
Inhoudelijke typering van de term ‘multiprobleemgezin’ ................................................................ 42
Inhoud van de problemen van het gezin....................................................................................... 42
Hoe kijken de multiprobleemgezinnen en hulpverleners naar elkaar? ............................................ 45
Hulpverlening aan multiprobleemgezinenn: 6 principes .................................................................. 46
Kansarmoede......................................................................................................................................... 47
Kansarmoede = multidimensioneel / multi-aspectueel .................................................................... 47
Hoeveel gezinnen leven in kansarmoede? ........................................................................................ 47
Kenmerken van kansarmoede – Tine Van Regenmortel ................................................................... 50
Benadering van kansarmoede vanuit multiperspectiviteit ............................................................... 51
Gevolgen voor de latere ontwikkeling .............................................................................................. 52
Leerdoelen............................................................................................................................................. 53
4. Kindermishandeling
Inleiding ................................................................................................................................................. 54
Definitie en vormen van kindermishandeling ....................................................................................... 54
Lichamelijke mishandeling ................................................................................................................ 55
Emotionele mishandeling .................................................................................................................. 55
Seksueel misbruik .............................................................................................................................. 56
Verwaarlozing .................................................................................................................................... 56
Sibling mishandeling .......................................................................................................................... 57
Ritueel misbruik................................................................................................................................. 57
Prevalentie............................................................................................................................................. 57
Gevolgen van kindermishandeling ........................................................................................................ 58
Gevolgen op korte termijn ................................................................................................................ 58
Gevolgen op lange termijn ................................................................................................................ 59
Verklaringen voor het ontstaan van kindermishandeling ..................................................................... 61
Preventie van kindermishandeling ........................................................................................................ 63
Vermoeden van kindermishandeling .................................................................................................... 64
Waar kan je terecht ............................................................................................................................... 66
Leerdoelen............................................................................................................................................. 67
5. Personen met hechtingsproblemen en hechtingsstoornissen
Pioniers in de wetenschap over hechting ............................................................................................. 68
Konrad Lorenz (1937) ........................................................................................................................ 68
John Bowlby (1951) ........................................................................................................................... 68
2
, Femke Peeters
1A3.1/1A3.2
Harry Harlow en Robert Zimmerman (1958) .................................................................................... 68
Definitie ................................................................................................................................................. 69
Ontwikkeling van hechting .................................................................................................................... 69
Een summiere beschrijving van de identiteitsontwikkeling .............................................................. 69
Psychodynamische benadering van hechting ................................................................................... 71
Wijnroks (2006) ............................................................................................................................. 71
Oppenoorth (2003)........................................................................................................................ 71
De Belie en Van Hove (2005) ......................................................................................................... 72
Winnicot (2005) ............................................................................................................................. 72
Gehechtheidstheorie ..................................................................................................................... 73
Onderzoek naar de kwaliteit van hechting ........................................................................................... 74
Wijnroks ............................................................................................................................................ 74
The Strange Situation Procedure ...................................................................................................... 74
Mary Ainsworth en Silvia Bell (1970) ............................................................................................ 74
Main en Solomon (1990) ............................................................................................................... 76
Alle gehechtheidstypes op een rijtje ................................................................................................. 76
Klinisch-psychiatrische classificatie van hechtingsstoornissen ............................................................. 77
DSM-5 (2013)..................................................................................................................................... 77
Kritiek op de classificatie van DSM-5 ................................................................................................ 78
Etiologie van hechtingsstoornissen ....................................................................................................... 79
Beschermende factoren in de ouder-kindrelatie .............................................................................. 79
Risicofactoren in de ouder-kindrelatie .............................................................................................. 80
Prognose ................................................................................................................................................ 81
Risicogroepen .................................................................................................................................... 81
Leerdoelen............................................................................................................................................. 82
6. ADHD
Inleiding ................................................................................................................................................. 83
Wat is ADHD .......................................................................................................................................... 83
Terminologie ..................................................................................................................................... 83
Definitie ............................................................................................................................................. 83
Gedragskenmerken ........................................................................................................................... 84
Primaire gedragskenmerken ......................................................................................................... 84
Secundaire kenmerken .................................................................................................................. 88
Een positieve noot ............................................................................................................................. 88
Diagnostiek ............................................................................................................................................ 89
Gedragsdiagnose ............................................................................................................................... 89
3